آئین ″ تیرماه سیزده شو ″ با قدمتی بیش از ۳ هزار سال در مازندران

به گزارش حرف آنلاین ؛ مازندرانی ها جشن تیرگان را به زبان مازندرانی ″تیرماه سیزده شو ″ می گویند و این جشن در دوازدهم آبان ماه هرسال برگزار می شود.

تاریخچه جشن تیرگان طبق اعتقادات مردم مناطق مختلف مازندران به چند روایت تقسیم می شود و برخی از آنها معتقدند که این روز مصادف با روز تولد حضرت علی (ع) است.

برخی دیگر پیروزی کاوه بر ضحاک و جشن مهرگان را علل پیدایش این جشن می دانند و مردم برخی از مناطق مازندران معتقدند که ″تیرماه سیزده شو ″ از جشن های کهن مازندران است و ارتباطی با تولد حضرت علی (ع) ندارد.

جشن ″ تیرماه سیزده شو ″ از پیش از اسلام تاکنون در مازندران برگزار می شود و مازنی ها با آماده کردن ۱۳ نوع غذا ، از خانواده خود پذیرایی می کنند.

غروب ″ تیرماه سیزده شو ″ صدای شعرخوانی و لال بازی « لال بیَمو، لال بیَمو ، پارسال و پیرار بیَمو ، چِل بَزِن دیگه بَزِن، لال اِنِه لالَک اِنِه ، سالو ماه ارزون بوه، لال مار رسوا نَوِ، لال اِنِه لالَک اِنِه، پار بورده امسال انه» از سوی کودکان و نوجوانان در روستا می پیچید و آنها با چند ترکه‌ بلند با کیسه‌ای که به انتهای آن بسته شده است به درب خانه ها می کوبند تا از صاحب خانه تقاضای هدیه کنند و صاحب خانه به آنها شیرینی ، میوه و گاهی پول به عنوان هدیه می دهد.

در شب جشن ″سیزده تیرماه شو ″ کوچکتر ها در منازل بزرگتر ها جمع می شوند و به قصه گویی بزرگترها گوش می دهند و در این شب علاوه بر غذاهایی که پخته می شود، غذاهای ویژه ای مثل کاچی ، شیرینی پِتی بَزه نون و کماج تهیه می شود.

همچنین خانواده و خویشاوندان در کنار هم آجیل و میوه هایی مانند انار، پرتقال، خربزه، هندوانه، ازگیل، سنجد، انگور، نیشکر، تخمه، بستنی و گردو را با هم می خورند.

در این شب شخصی صورت خود را سیاه می کند و با لباسی مناسب و دستمالی که به سر می بندد، مانند لال ها با کسی حرف نمی‌زند و به همراهی چند نفر دیگر با چوب هایی که دارند بر درب خانه ها می کوبند.

این شخص را لال، لال مار و لال شیش می‌گویند و مردم مازندران معتقدند که زدن درب خانه شان توسط لال برکت و خوش شانسی می آورد و اگر چوب آن به کسی برخورد کند تا سال دیگر بیمار نمی شود.

این مراسم عصر روز دوازدهم تیر ماه طبری و معادل آبان ماه هرسال برگزار می‌شود و تیرماه سیزده شو با عناوینی از جمله “لال شو”، “شش زنه شو”، “لال زنه شو” و “تیر ماه اعید” نیز بیان می شود.

لال ها در عصر روز جشن حمام می کنند و یا در برخی مناطق، خود را با آب سرد رودخانه می‌شویند، سپس با سیاه کردن صورت خود ،لباس مناسب و سربند می پوشند.

شیش دار فردی است که قبل از مراسم تعداد خانه های روستا را می شمارد و به تعداد آن ها ترکه‌هایی از درخت توت و بید تهیه کرده و با جداسازی برگ و پوست آنها ، در بسته های مشخص آماده و حمل می کند.

فرد کیسه دار ، کیسه که دو طرف آن گره خورده را به منظور جمع آوری هدایای دریافتی از صاحب خانه ها با خود حمل می کند.

مردم بر این باورند که شخص لال با ضرباتی که به پهلو و شکم افراد می زند، بیماری را از آنها دور می کند و زنان نازا تا جشن سال آینده بچه دار می شوند و دختران دم بخت نیز ازدواج خواهند کرد.

ترکه زدن به حیوانات نازا و درختان بی ثمر از سوی شخص لال زمانی پایان می یابد که فردی ضمانت دهد تا سال دیگر نقص ها برطرف می شود.

شخص لال اجازه صحبت کردن ندارد و باید با حرکاتی که انجام می دهد، منظور خود را به صاحب خانه منتقل کند و اگر صحبت کند از سوی خانواده آن خانه و ترکه دار تنبیه می شود و شیش دار مسئول حمل ترکه ها است.

صاحب خانه هدایایی از قبیل پیسته گنده، حلوای گندم ،گردو، تخم مرغ، پشته زیک، سیب، میوه و نیز پول نقد را تحویل کیسه دار می دهد.

شیش یا ترکه به عنوان فال نیک در باور مردم مازندران است و آنها آن را در بین چوب های سقف تا سال آینده قرار داده می دهند تا برای خانه برکت بیاورد.

مراسم ″ تیرماه سیزده شو ″ به مدت ۳ الی ۸ ساعت برگزار می شود اما به دلیل سنت و رسم و رسومات برخی از خانواده ها برگزاری مراسم ممکن است تا نیمه های صبح روز بعد هم طول بکشد.

روستاییان قبل از مراسم به تمیز کردن خانه های خود می پردازند و برای شب جشن شیرینی پشته زیک و پیسته کانده می پزند و کاندس، ولیک و سمنو را از ماه قبل تهیه می کنند.

″تیرماه سیزده شو ″ در مناطق شرقی گیلان ، یزد، کرمان و سنگسر سمنان هم برگزار شده و در برخی از مناطق شهرستان نور، رسم شال اندازی اجرا می شود.

جشن تیرگان یا ″تیرماه سیزده شو ″ با قدمت بیش از ۳ هزار سال در سال ۹۱ به ثبت ملی رسیده است.