غصه برنج شمال را پایانی نیست

زهرا اشکیود/ فصل کشاورزی برای برنج کاران مازندرانی در آستانه آغاز است اما هنوز دولت، بازار، کشاورز، فروشنده و مصرف کننده هیچ کدام تکلیف خود را نمی دانند. تغییر قوانین، دور زدن مصوبات و بخشنامه ها، بی توجهی به کشاورزان و قدرت بالای اقتصادی واسطه ها و وارد کنندگان برنج همچنان دامن گیر بازار این محصول کشاورزی است.

به گزارش حرف آنلاین، میزان تولید داخلی برنج حدود 2.2میلیون تن در سال و نیاز کشور نیز به واردات برنج سالانه 800 هزار تا یک میلیون تن است که در مجموع مصرف برنج کشور به حدود 2.3 میلیون تن می‌رسد، البته بخشی از واردات برنج از طریق بازارچه‌های مرزی انجام می‌شود که معمولا در محاسبات نمی‌آید. سرانه مصرف برنج در کشور روزانه حدود 100 گرم و سالانه حدود 36 تا 38 کیلوگرم است که با این میزان سرانه مصرف، 70 درصد نیاز برنج کشور از تولیدات داخل تامین می‌شود.

اما کشاورزان ایرانی در این سال‌ها دیگر تمایلی به کاشت و برداشت برنج ندارند چراکه سفره ایرانی‌ها پر شده از برنج هندی، پاکستانی و دیگر کشورها که نه عطر دارد و نه طعم و تنها خوش قد اما البته ارزان‌تر است.

واردات بی‌رویه برنج، کشاورزان را برای سرمایه‌گذاری در این عرصه دلسرد کرده، زیرا کشاورزان باید برنجی را که با زحمت فراوان برای برداشت آماده می‌کنند را با بهای ناچیز به دلالان بفروشند.

ورود برنج‌های بی‌کیفیت خارجی به بازار ایران بدون تردید به اقتصاد پویای کشاورزی در شالیزار ضربه هولناکی وارد می‌کند که به دنبال آن اقتصاد برنج و برنجکاری از رمق و رونق افتاده و واردات بی‌رویه برنج از سوی دلالان و سودجویان موجب برهم زدن تعادل چرخه برنجکاری در کشاورزی داخلی شده که این امر سبب نارضایتی کشاورزان و به دنبال آن ناامیدی و یأس در جامعه زحمتکش کشاورزی است.

موضوعی که همواره در زمان برداشت برنج مطرح می‌شود بحث جلوگیری از ورود محصول خارجی به بازار که براساس روال سال‌های گذشته مقرر شد از زمان برداشت، یعنی ابتدای تیر تا پایان آبان امسال واردات ممنوع و هیچ ثبت سفارشی صورت نگیرد.

براین اساس گمرک ایران در ابلاغیه‌ای اعلام کرد، مهلت واردات برنج در فصل ممنوعیت سال جاری به جای پایان تیر ماه، انتهای مرداد ماه خواهد بود و به این ترتیب عملا فصل ممنوعیت با یک ماه تاخیر آغاز شد.

بر اساس نامه حجتی وزیر جهاد کشاورزی به نعمت‌زاده وزیر صنعت، معدن و تجارت درباره مصوبه اخیر هیئت وزیران درباره کاهش تعرفه واردات کالاهای اساسی حساس و ضروری از وزارت صنعت، معدن و تجارت خواسته شده است که از وارد کنندگان برنج تعهد اخذ گردد که کالاهای وارداتی آنها حداکثر تا تاریخ ابتدای مرداد سال آینده به کشور وارد و ترخیص شود.

بنابراین گزارش، پیرو نامه وزیر جهادکشاورزی به صنعت، علی علی‌آبادی فراهانی مدیر کل دفتر مقررات و صادرات سازمان توسعه تجارت نیز با ارسال نامه‌ای به مدیر کل واردات و امور مناطق آزاد ویژه گمرک جمهوری اسلامی اعلام کرد: بر اساس درخواست جهاد کشاورزی مدت ثبت سفارش و اعتبارات اسنادی و حواله برای واردات برنج تا ابتدای مرداد سال آینده خواهد بود.

با توجه به تمامی تمهیدات لازم برای عدم واردات برنج اما گمرک ایران به انتشار خبری با عنوان «ادامه واردات لاک‌پشتی برنج در فصل ممنوعیت» واکنش نشان داد و اعلام کرد: واردات برنج در فصل ممنوعیت با مجوزهای‌ تعاونی های مرزنشینی و ارزش افزوده مناطق آزاد و ویژه اقتصادی صورت گرفته است.

به گزارش روابط عمومی گمرک ایران؛ در دی ماه نیز به مقدار جزیی و کم ‌برنج وارد کشور شده است که این مقدار در فصل ممنوعیت با مجوز انجام شده است.

بر اساس قوانین و مقررات شرکت‌های تعاونی مرزنشینی سالانه سهمیه‌هایی برای واردات برنج دارند که این سهمیه‌ها مشمول ثبت سفارش نبوده و بر اساس قانون ساماندهی مبادلات مرزی و در حد سهمیه تعیین شد.

گمرک ایران تاکید کرده است: اطلاعات و مجوزهای صادره برای ورود برنج از طریق تعاونی‌های مرزنشینان و همچنین واحدهای فرآوری برنج مستقر در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در سامانه جامع گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی گمرک موجود است.بر اساس آمارهای تجارت خارجی کشور در 6 ماهه نخست سال 96، واردات برنج با رشد 108 درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل مواجه شد و بر این اساس بیش از یک میلیون تن برنج نیمه سفیده شده یا برنج کامل سفید شده وارد کشور شده که ارزش آن حدود 996 میلیون دلار است.برنج در حالی در صدر کالاهای وارداتی کشور در نیمه نخست سال قرار گرفته که به لحاظ وزنی 6 درصد و به لحاظ ارزی 4.2 درصد واردات کل کشور را به خود اختصاص داده است.تا شهریور ماه سال قبل تنها 565 هزار تن برنج به کشور وارد شد که ارزش آن فقط 477 میلیون دلار بود.به این ترتیب واردات برنج در مقایسه با سال قبل به لحاظ وزنی 86 درصد و  به لحاظ ارزشی 108 درصد رشد داشته است.بر اساس آمارهای تجارت خارجی کشور تا پایان مهر ماه سال جاری، واردات بیش از یک میلیارد دلار برنج به کشور باعث شد این محصول در صدر فهرست کالاهای وارداتی ایران قرار گیرد.در همین حال حجم برنج وارد شده به ‌لحاظ وزنی بیش از یک میلیون تن است که به این ترتیب هر کیلو برنج با قیمت حدودی یک دلار وارد کشور شد و از آنجایی که برنج با ارز مبادله‌ای وارد کشور می‌شود قیمت برنج وارداتی برای هر کیلو 3500 تومان است.علی‌محمد شاعری سخنگوی کمیسیون کشاورزی مجلس نیز در این باره، می گوید: تولید داخلی برنج، نیاز 9 تا 10 ماه از سال را تامین می‌کند.با توجه به تولید سالانه دو میلیون و 200 هزار تن برنج در کشور اما با واردات بیش از یک میلیون تنی برنج منافات دارد بنابراین وزارت جهاد کشاورزی باید از تولید داخل حمایت کند.وی با اشاره به فشار منفعت‌طلبان و دلالان بر تولیدکنندگان، گفت: وزرای جهاد کشاورزی و صنعت، معدن و تجارت در زمان اخذ رأی اعتماد متعهد شدند به هیچ عنوان اجازه واردات برنج در زمان برداشت را ندهند اما به نظر می‌رسد در پشت صحنه، دلالان به جای وزارتخانه‌ها نقش بازی می‌کنند. اما برای بررسی بیشتر به سراغ عبدالله رضیان نماینده مردم شهرستان‌های سوادکوه، سوادکوه شمالی، قائم‌شهر، سیمرغ و جویبار رفتیم و وی در گفت و گو با «حرف مازندران»، اظهار می کند: واردات برنج به مدت 4 ماه بر طبق تصمیمات مجلس ممنوع شد به طوری که مجلس دولت را مکلف کرد به مدت چهار ماه حق ندارد از فصل برداشت برنج تا انتهای آبان‌ماه وارداتی انجام دهد اما پس از آن براساس مصوبه ستاد تنظیم بازار واردات برنج آزاد شد.

رضیان می افزاید: حجم واردات برنج بسیار زیاد بود به طوری که از میزان تولید داخل نیز بیشتر وارد شد که این مورد انتقاد شدید نمایندگان از وزیر کشاورزی قرار گرفت و حتی منجر به امضای نمایندگان برای  استیضاح وی شد. هر چند در ایران قاچاق برنج نیز از مرزهای ایران در جنوب و شرق کشور صورت می گیرد؛به طوری که از پاکستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس انجام می‌شود و این عوامل موجب نامتعادل شدن بازار برنج شده است. در حال حاضر وضعیت مناسبی درباره خرید برنج شمال وجود ندارد و این مورد انتقاد شدید به وزارت کشاورزی را وارد کرده است. در زمینه قاچاق برنج مدیریت مربوط به نمایندگان نیست و در این ارتباط نیروی انتظامی و ستاد مبارزه با قاچاق کالا باید همکاری داشته باشند که تصمیم بر آن شد تا اجماعی در میان نمایندگان شمال ایجاد شود تا به این طریق فشاری بر دولت وارد تا قاچاق برنج و واردات نیز کنترل شود.وی درباره این سوال که گمرک خود اعلام کرده که در فصل ممنوعیت واردات برنج مجوزهایی داده شد، می گوید: در فصل برداشت برنج هیج مجوزی از سوی سازمان گمرک صادر نشد و هنگامی که کشاورزان محصولات برنج خود را برداشت می‌کند اجازه ترخیص کالا در طی چهارماه در گمرک صادر نشد چراکه در طی این چهارماه برنج کشاورزان باید به بازار عرضه ‌شود بنابراین این ممنوعیت باید وجود داشته باشد.

نماینده مردم شهرستان‌های سوادکوه، سوادکوه شمالی، قائم‌شهر، سیمرغ و جویبار، یادآور می شود: پس از رفع ممنوعیت واردات برنج یعنی از ماه آذر به دلیل آنکه تصور بر آن بود که کشاورزان برنجی برای فروش ندارند بنابراین بسیاری از تاجران و بسیاری از شالیکوبی‌ها که تجارت برنج در استان انجام می‌دادند دچار مشکل شدند و در حال حاضر به آنان آسیب وارد شد؛ در استان مازندران، سازمان غله موظف شد تا ۳۰ هزار تن یا از کشاورز و یا از طریق واردات خرید کند.وی درباره این موضوع که خود سازمان گمرک اعلام کرده در فصل ممنوعیت نیز مدارکی دال بر واردات انجام شد، می افزاید: از آنجایی که در فصل ممنوعیت مشکلی و اعتراضی از کشاورزان در زمینه خریداری برنج و تزلزل بازار وجود ندارد اما در حال حاضر در این فصل به دلیل رفع ممنوعیت این مشکلاتی در زمینه فروش برنج برای کشاورزان ایجاد شد.به گزارش حرف، بسیاری از صاحب نظران اقتصادی معتقدند، بخش کشاورزی می‌تواند سبب ایجاد اشتغال، رشد صنایع وابسته، افزایش تولید ناخالص داخلی و از طریق صادرات، موجب ارزآوری به کشور شود.برنج اگرچه یکی از محصولاتی است که جغرافیای ایران به خوبی ظرفیت کشت و تولید آن را دارد، اما در سال‌های اخیر به دلیل واردات گسترده برنج به کشور آسیب‌های بزرگی به تولید داخلی وارد شد و تنها رهاوردی که داشت پر شدن جیب دلالان بود.در این میان تنها نتیجه‌ای هم که حاصل شده نابودی مزارع برنجکاری است و سود هنگفت عده‌ای دلال که از سود واردات بی‌رویه برنج به نان و نوایی رسیدند و طعم و بوی برنج ایرانی را برای بسیاری خاطره کردند.کشاورزان برای عرضه طلای سپید به بازار با دغدغه‌های بسیاری از جمله خشکسالی، آفت‌ها، قیمت پائین محصول و سایر مسائل دست و پنجه نرم می‌کنند، لازم است مسئولان به کمک برنج‌کاران بیایند و با ارائه راهکار درست برای همیشه به بحث واردات پایان دهند تا کشاورزان با خیالی آسوده به تولید خود ادامه دهند.

منتشر شده در روزنامه حرف مازندران -1396/12/7