نجات میانکاله از یک طرح احساسی

پناهگاه حیات وحش میانکاله با دو اکوسیستم آبی و خشکی شامل تالاب و شبه‌جزیره، به مساحت 68.8 هزار هکتار، یکی از ذخایر زیست‌کره بوده و تالاب آن نیز در لیست تالاب‌های کنوانسیون رامسر قرار دارد.

این شبه‌جزیره منحصربه‌فرد علاوه بر زیبایی‌های خاص خود که مردم عادی، پژوهشگران و گردشگران را متحیر ساخته، نقش مهمی در چرخه حیات جانداران دارد.

به طور مثال، مهاجرت سالانه حدود 1.5میلیون پرنده به پناهگاه حیات وحش میانکاله که بهشت پرندگان ایران لقب گرفته است و حرکت طبیعی حیات در این زیستگاه امن، دلیلی روشنی بر اهمیت میانکاله است.

اما شبه جزیره زیبای سواحل خزر، گاه مورد کشمکش‌ها و تعارضات، و گاه مورد طمع‌ورزی و دست‌اندازی قرار می‌گیرد.

وجود حداقل 100 دامداری و شرکت صیادی در این زیست‌کره و زیست‌بوم زیبای جهان، یک تهدید بزرگ برای آن محسوب می‌شود؛ صیادان و دامداران بیشتر به فکر امرار معاش خود هستند، و گاه با متخلفان شکار و صید، همکاری می‌کنند.

به گزارش فارس، پنج سال پیش به بهانه ساخت سایت نگهداری و تکثیر ببر مازندران، پای آهن‌پاره و آجر و بلوک و سیمان به میانکاله باز شد و عده‌ای از همین موضوع استفاده کرده و دست به ساخت و سازهای غیر مجاز زدند که البته در اینجا این سئوال مطرح است که به راستی سررشته این مجوزهای غیرمجاز از کجا است؟

اکنون پاره آهن‌ها در دل میانکاله سر برآورده‌اند، میانکاله که تا چند ماه پیش همچنان خواب ببر می‌دید! با شکست پروژه احیای ببر، دیگر کابوس نمی‌بیند! اما باید آهن‌ها، این خنجرهای آخته، از قلب میانکاله جدا شوند و بر زخم‌هایش مرهم گذاشته شود.

یکی از معضلاتی که میانکاله با آن دست به گریبان است، آتش‌سوزی‌های مکرر به صورت عمدی و غیر عمد است؛ غیر عمدی‌ها را معمولا مسافران و گردشگران انجام می‌دهند و عمدی‌ها را نیز متخلفان شکار و صید؛ همان‌هایی که می‌خواهند در فصل غیر شکار به شکار بیایند و یا بیش از حد معمول، شکار کنند، و یا اگر دستگیر شدند، اسلحه و شکارشان توقیف نشود و جریمه هم پرداخت نکنند!

آتش‌سوزی 80 هکتار از اراضی پناهگاه حیات وحش میانکاله در هفته گذشته، یکی از نمونه‌های بارز آتش‌سوزی عمدی توسط یکی از متخلفان شکار و صید است.

موضوعی که دلالت مستقیم بر وقوع چنین حوادثی دارد، نبود نیرو و تجهیزات کافی در شبه جزیره میانکاله است؛ در حالی که طبق استاندارد جهانی باید به ازای هر یک‌هزار هکتار، یک محیط‌بان داشته باشیم اما این آمار در ایران به ازای هر 13 هزار هکتار یک نفر، است.

با نگاهی به این آمار نتیجه می‌گیریم که برای 68.8 هزار هکتار از اراضی میانکاله، طبق استاندارد جهانی نیاز به حدود 69 محیط‌بان، و طبق وضعیت فعلی در کشور، نیاز به 53 محیط‌بان است.

به گفته زمان رضااحمدی، رئیس حفاظت محیط زیست شهرستان بهشهر، در حال حاضر 12 محیط‌بان به صورت شیفتی از این ذخیره‌گاه زیست‌کره حفاظت می‌کنند.

بنابراین با آمار فعلی، کارآیی ضعیف و احتمال خطا و لغزش از سوی محیط‌بانان دور از انتظار نیست، ضمن اینکه باید امنیت محیط‌بانان را نیز در نظر داشت، شهادت 117 محیط‌بان و زخمی و مصدوم شدن حداقل دو برابر این تعداد در 30 سال گذشته در کشور که حدود یک چهارم آن به استان‌های مازندران و گلستان اختصاص دارد، ضرورت تصمیم‌گیری‌های جدی دولت در این بخش را دوچندان می‌کند.

موضوع دیگر در ارتباط با میانکاله این است که حدود 6 سال پیش، رویای عبور از تالاب و رسیدن به بندر امیرآباد از سوی برخی مسئولان شهری و شهرستانی، به‌ شدت پیگیری شد.

این رویا با مقاومت‌های محیط زیست رو‌به‌رو شد، اما گویا عده‌ای دست‌ بردار نبودند، بنابراین موضوع جاده قدیمی بهشهر به دریا را مطرح و حتی از ناآگاهی عده‌ای از افراد صاحب‌نفوذ نیز استفاده کردند تا جایی که به حدود 500 متر از تالاب میانکاله تجاوز شد و به نوعی مسئولان وقت درصدد ایجاد گذرگاهی برای رسیدن به دریا، میانکاله را قربانی کردند و نام آن را هم دریای “چهارفصل” گذاشتند.

لازم به ذکر است که چیزی به نام جاده دسترسی بهشهر به دریا از قدیم وجود ندارد، موضوع از این قرار است که در 35 سال پیش، تالاب میانکاله با خشکی قابل تامل حاصل از پسروی آب مواجه شد به طوری که مردم می‌توانستند از منطقه خشک آن عبور کرده و به دریا برسند اما این وضعیت، پایدار نماند و دوباره با پیشروی آب دریا، تالاب میانکاله به روزهای شکوفایی خود بازگشت.

دریای چهارفصل یا همان ضلع جنوبی تالاب بین‌المللی میانکاله که قسمتی از پناهگاه امن پرندگان زمستان و تابستان‌گذران محسوب می‌شود، دیگر امن نیست، حتی تعیین مرز واقعی تالاب در ضلع جنوبی که سال گذشته توسط محیط زیست انجام شد؛ کارساز نبوده و گویا برای عده‌ای فقط منافع شخصی مهم است.

خدمات موجود در دریای چهارفصل علاوه بر ظاهر نازیبایی که به طبیعت داده، و یک فضای کاذب گردشگری را به وجود آورده است؛ به دلیل نصب نورافکن و بعضا چراغ‌های چشمک‌زن، حیات جانداران تالاب را به خطر انداخته است.

برخی از مسئولان وقت، به جاده همسطح قانع نبودند و خواستار احداث پل بر روی تالاب میانکاله شدند اما محیط زیست باز هم مخالفت جدی خود را اعلام کرد.

از دو سال گذشته، پیگیری جاده دسترسی بهشهر به دریا از طریق تالاب میانکاله، وارد مرحله جدیدی شد، محیط زیست با ارایه مستندات قانونی که توسط دانشگاه شهید بهشتی تهران انجام شده بود، نظر و مخالفت نهایی خود را با احداث هرگونه گذرگاه ارتباطی اعم از جاده و پل بر روی تالاب اعلام کرد.

این موضوع، برخی از مسئولان شهری و شهرستانی که یکی از موارد تبلیغاتی خود را به احداث پل یا جاده دسترسی بر روی میانکاله اختصاص داده بودند را سخت برآشفت و بار دیگر به نبرد با شبه‌جزیره پرداختند.

این نبرد که بین عقل و احساس، و نفع عمومی و شخصی صورت گرفت، در نهایت با پیگیری‌های قابل توصیف سازمان‌ها و نهادهای مردمی، همچنین مسئولان محیط زیست استان و کشور، به پیروزی عقل و منافع جمعی، منتهی شد.

در این میان، بندر امیرآباد بهشهر نیز آرام‌آرام محدوده خود را به حریم میانکاله رساند و اکنون تا ابتدای پناهگاه حیات وحش را با نصب حفاظ، به تسخیر خود درآورد، در صورتی که بخشی از آنچه که بندرامیرآباد از آنِ خود می‌داند، میراث طبیعی است.

نورافکن‌های بندرامیرآباد به سمت تالاب میانکاله نیز حیات طبیعی جانداران را مختل کرده است، و تذکرات رسمی و غیر رسمی، کارساز نبوده‌، و به نظر می‌رسد، برخی عوامل سعی در اذیت و آزارِ این زون امن طبیعت را دارند.

چندی پیش از سوی ناصر مهردادی مدیر کل محیط زیست استان مازندران، بر ضرورت‌های زیست‌محیطی و امنیتی در پناهگاه حیات وحش میانکاله تاکید شد، این ضرورت‌ها امید تازه‌ای به شبه‌جزیره داد.

اکنون جزیره و تالاب زیبای میانکاله در کنار ساحل بی‌قرارش، به حیات خود ادامه می‌دهد و مهربان و آرام است؛ مثل همیشه تمشک‌ها و انارش را، و پرندگان و ماهیانش را به موقع در اختیار مهمانانش می‌گذارد، اما دیگر ساحلش از شلوغی آدم‌ها به گریه نمی‌افتد، دیگر شبه‌جزیره از موج انبوه آدم‌ها و ماشین‌ها، نگران نخواهد بود.

امید که با تصمیمات اخیر سازمان حفاظت محیط زیست مازندران، شاهد تنفس قطعی و نه مقطعی، در میانکاله باشیم و امید که دیگر، این ذخیره‌گاه زیست‌کره را زخمیِ طمع‌ورزی‌ها و غرض‌ورزی‌ها نبینیم./فارس