آیین‌ های محرم در روستاها و شهرهای مازندران

آیین های محرم در مازندران که این روزها همزمان با ایام محرم شاهد برپایی این آداب و رسوم کهنه و قدیمی در حسینیه، تکایا، مساجد و هیئات هستیم، آیین هایی که از اولین روز از ماه محرم آغاز شده و در روز تاسوعا و عاشورا، اربعین و چهل و هشتم به اوج خود میرسد.

همه  آیین‌ های محرم دارای پیشینه تاریخی و طولانی بوده که البته برخی‌های نیز به روز شده‌اند.

“کرنانوازی“؛ که در غرب مازندران رایج است در روز عاشورا با نواختن سازی با نام کرنا توسط دو گروه سرکرناچی و ورکن به تعداد هر گروه سه نفر اجرا می‌شود، در روز عاشورا برگزار می‌شود، البته این آیین ۶ سال پیش به‌عنوان یک آیین‌های ملی و مذهبی در فهرست آثار معنوی ایران ثبت شد، آوای این سازها معمولا بر وزن (یا حسین(ع) یا امام) و (وای حسین(ع) کشته شد) اجرا می‌شود و قرن‌ها قدمت دارد.

” نخل‌گردانی“؛ آیین سنتی استان‌های مرکزی است که در برخی نقاط مازندران اعم از روستاهای اورطشت آمل، معلم‌کلای محمودآباد، منطقه کجور، تیله‌بن ساری با بیش از ۶۰۰ سال سابقه اجرا می‌شود.

“منبرکشی“؛ آیین دیگری است که توسط برخی از سارویها در روز نهم محرم هر با بیرون آوردن منبر و قرار دادن یک پارچه سبز روی آن، توسط خادمان از خانه‌های سادات آغاز و انجام می‌شود، به این صورت که روز تاسوعا غذای نذری پای منبر پخته می‌شود و عزاداران با رد شدن از کنار منبر و بستن دخیل و روشن کردن شمع، روا شدن حاجت‌شان را طلب می‌کنند، همچنین برخی نیز برای روا شدن حاجات‌شان با پای برهنه خود را به منبر می‌رسانند.

“مجمعه‌گذاری“؛ در روستاهایی همچون کوهستان شهرستان بهشهر، مراسم مجمعه‌گذاری در شب‌های دهه نخست ماه محرم توسط اهالی برگزار میشود، به این صورت که بانوان غذاهای گوناگونی را در منزل پخته و با حمل آن به مسجد در مجمعه‌ها، از عزاداران حسینی پذیرایی می‌کنند، از ویژگی‌های این مراسم، متبرک بودن و تنوع غذاها به انواع نذرها بوده و هر مجمعه معمولا در اختیار ۴ نفر قرار می‌گیرد.

از دیگر آیین های محرم در مازندران “پلاخوار ” است؛ رسم قدیمی کیاسری‌هاست به این صورت که از روز اول تا دهم محرم با هدف اطعام‌دهی به عزاداران برگزار می‌شود، این آیین در ۱۳۹۷ در فهرست آثار ناملموس میراث فرهنگی ثبت شود. به این صورت که هر روز حدود هزار کیلوگرم برنج روی آتش هیزم داخل دیگ‌های بزرگ با گوشت‌هایی آماده شده به‌طور طبق‌طبق پخته می‌شود‌، اینجا برای پخت غذا (کیوُنی‌ها) حرف آخر را می‌زنند، زنانی که نقش آن‌ها به عنوان سرآشپز از بقیه پررنگ‌تراست، تامین خرج مراسم با نذورات مردمی هر کسی هر چقدر خواست است، دیگ‌ها در ۱۰ روز اول محرم‌ مشترک است و بلافاصله پس از پخت غذا، شستن دیگ‌های ۱۰ مِنِ پَج و ۱۲ مِنِ پَج آغاز می‌شود، کار مردان پذیرایی از حدود ۴ تا ۵ هزار نفر مهمان روزانه است و رسم هم بر این است که همه با دست غذا بخورند، اندکی آب برای شستن دست‌ها به سبک گذشتگان دور سفره گردانده می‌شود. تا پیش از این که بزرگ‌تر مجلس (بسم‌الله) نگفت، کسی غذا خوردن را آغاز نمیکند و پایان غذاخوردن با خواندن فاتحه است.

“فرما زنون“؛ این آیین در برخی روستاهای شهرستان بابل همچون، درونکلا، روستاهای بادله و اسرم ساری، شهیدآباد بهشهر برخی مناطق دیگر انجام می‌شود، اما معروف‌ترین آن شهر سورک است که هر سال در روز عاشورا درِ خانه‌های خود را به روی عزاداران و مسافران باز می‌کنند و خود را خادم سفره اباعبدالله(ع) می‌دانند.

“کَرب‌زنی“؛ در شرق مازندران و شهرهایی مانند قائمشهر و بهشهر این رسم انجام می‌شود، کَرب یک صفحه چوبی با سطح صاف بیرونی است که در کف دست قرار می‌گیرد و با بندی که پشت آن قرار دارد و به پشت دست قرار می‌دهند، روی دست فرد می‌ماند، هر فرد یک کرب را در هر دست می‌گیرد و با ضرب‌اهنگ مرثیه‌ای که خوانده می‌شود در ضرب‌اهنگ‌های مختلف ۲، ۳، ۵ و تا ۲۱ ضرب به هم می‌کوبد.