بودجه‌های روی کاغذ و آنچه هزینه هنر می‌شود

حرف آنلاین:

مریم عرفانیان /با مرور دقیق لایحه بودجه در بخش هنر، جزئیات مبلغ حمایت از آثار هنری و کمیت آنها را گردآوری کرده و در گفتگو با سه کارشناس در حوزه‌های سینما و تلویزیون، موسیقی و تئاتر کم و کیف این بودجه را بررسی کردیم.در لایحه بودجه پیشنهادی دولت یازدهم برای سال ۹۴ که به مجلس شورای اسلامی ارائه شده، سهم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از کل بودجه ۸۳۷ هزار میلیارد تومانی پیشنهادی، ۷۶۹ میلیارد و ۳۲۰ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان است. این بودجه پیشنهادی نسبت به کل بودجه تصویب شده توسط مجلس در سال ۹۳ برای وزارت ارشاد که مبلغ ۵۲۱ میلیارد و ۸۱۴ میلیون تومان بود، شاهد افزایش ۲۴۷ میلیارد و ۵۰۶ میلیون و ۷۰۰ هزار تومانی است.همچنین مبلغ ۱۰۶۹ میلیارد تومان به عنوان بودجه سازمان صداوسیما در سال ۹۴ پیش‌بینی شده است که این مبلغ با افزایش ۱۹۷ میلیاردی نسبت به سال گذشته روبرو است.در این گزارش سعی کرده‌ایم بودجه پیشنهادی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را که قرار است در حوزه‌های گوناگونی هزینه شود با جزئیات ذکر کنیم؛ بودجه‌ای که با کمک آن از تولید ۵۵۰ نمایش و خرید حق ۳۰۰ فیلم ایرانی و خارجی گرفته تا برگزاری سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر و ساخت هشت فیلم فاخر حمایت می‌شود.در جدول «ﺑﺮآورد اﻋﺘﺒﺎرات دﺳﺘﮕﺎه‌های اﺟﺮایی ملی ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ در ﺳﺎل ۹۴» بودجه کلی در نظر گرفته شده برای برنامه‌ها و فعالیت‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال آینده، ۴۵۱ میلیارد و ۵۹۰ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان پیشنهاد شده است.

بودجه ۱۶ میلیاردی برای تولید ۵۵۰ نمایش

در این بخش از جدول، بودجه برنامه حمایت و گسترش هنرهای نمایشی ۳۰ میلیارد و ۴۸۴ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان پیشنهاد شده است. در زیر مجموعه این برنامه و بودجه پیشنهادی آن نیز برای حماﻳﺖ از ﺗﻮﻟﻴﺪ، ﻧﻤﻮﻧﻪ‌ﺳﺎزی، اﺟﺮا و ﺗﻮزﻳﻊ و ﻋﺮﺿﻪ ﻫﻨﺮﻫﺎی ﻧﻤﺎیشی بودجه ۱۶ میلیارد و ۵۴۱ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان برای تولید ۵۵۰ نمایش، حمایت از برگزاری جشنواره‌ها و همایش‌های نمایش با بودجه ۸ میلیارد تومانی، راهبری امور و تدوین ضوابط و مقررات مربوط با بودجه ۵۰۰ میلیون تومانی، صدور مجوزهای فعالیت‌های مربوط بودجه ۶۰۰ میلیون تومانی برای ۱۵۰۰ مجوز پیشنهاد شده است.

سه میلیارد بودجه برای گسترش هنرهای نمایشی

همچنین کمک ﺑﻪ ﺷﺮﻛﺖ در ﺟﺸﻨﻮاره‌ﻫﺎ، ﻣﺠﺎﻣﻊ، ﺳﻤﻴﻨﺎرﻫﺎ و ﻫﻤﺎﻳﺶ‌ﻫﺎی ﺑﻴﻦ‌المللی با بودجه ۶۰۰ میلیون تومانی برای ۷۹ رویداد هنری و کمک ﺑﻪ ﻣﻮﺳﺴﺎت، ﻣﺮاﻛﺰ، اﻧﺠﻤﻦ‌ﻫﺎ، ﻛﺎﻧﻮن‌ها، تشکل‌های صنفی با ۴ میلیارد و ۲۴۳ میلیون و ۲۰۰ هزار تومانی بودجه برای ۳۵ مورد، برنامه حمایت و گسترش هنرهای نمایشی با سه میلیارد و ۶۸۱ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان و حمایت از تولید و اجرای ۹ اثر نمایشی با ۳ میلیارد و ۱۸۱ میلیون تومان و حمایت و برگزاری دو جشنواره و محفل نمایشی با ۵۰۰ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان پیشنهاد شده است.اگر بودجه پیشنهادی ۳۰ میلیارد و ۴۸۴ میلیون و ۸۰۰ هزار تومانی پیشنهادی دولت یازدهم در بخش هنرهای نمایشی از سوی مجلس شورای اسلامی تصویب شود و با کسر بودجه پیشنهادی همراه نباشد، بودجه هنرهای نمایشی در سال ۹۴ نسبت به بودجه تصویب شده هنرهای نمایشی در سال ۹۳ که حدود ۲۶ میلیارد تومان بود، با افزایشی ۶ میلیارد تومانی همراه خواهد بود.

۱۰ میلیارد تومان برای حمایت از برگزاری جشنواره فیلم فجر

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای برنامه حمایت و گسترش سینمای ملی ۱۰۶ میلیارد تومان پیشنهاد داده است که ۱۰ میلیارد از آن به حمایت از برگزاری جشنواره بین المللی فیلم فجر جشنواره، ۲۴ میلیارد تومان برای حمایت از ۹۰۰ عنوان نگارش فیلمنامه، تولید و ساخت انواع فیلم (بلند، كوتاه، مستند و… و ۳ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان برای حمایت از اطلاع رسانی، خرید حقوق، تكثیر و عرضه ۷۰۰ عنوان فیلم‌های سینمایی در شبكه نمایش خانگی اختصاص پیدا کرده است.

بودجه ۶ میلیاردی برای حمایت از هشت فیلم فاخر

همچنین از مبلغ ۱۰۶ میلیارد تومانی پیشنهادی ۱ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان برای حمایت از برگزاری ۳۰ جشنواره‌ فیلم، ۸ میلیارد تومان برای حمایت از حضور بین‌المللی آثار سینمایی كشور در ۳۵۰ رویداد هنری از جمله جشنواره‌ها و مجامع بین المللی و اكران فیلم‌های سینمایی در منطقه و جهان، ۶ میلیارد تومان برای حمایت از هشت فیلم‌ فاخر و ارزشمند، چهار میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان برای راهبری امور و تدوین ضوابط و مقررات مربوط، ۳ میلیارد تومان برای صدور ۱۵۰۰ مجوز فعالیت و ۲۰ میلیارد تومان در راستای كمک به ارتقای وضعیت نمایش فیلم در سالن‌های نمایش سینما در ۱۰۰ تعداد هزینه خواهد شد.

۳ میلیارد بودجه برای خرید حق ۳۰۰ فیلم ایرانی و خارجی

برای كمک به خرید حقوق ۳۰۰ فیلم ایرانی و خارجی برای غنی سازی آرشیو فیلم خانه ملی ایران، ۳ میلیارد تومان و برای كمک به موسسات، مراكز، انجمن‌ها، كانون‌ها و تشكل‌های صنفی سینمایی و موزه سینما در ۳۵۰ مورد ۲۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده است.

حمایت از تولید ۹ فیلم و مجموعه انیمیشن با ۴ میلیارد تومان

در جدول نامبرده برای برنامه حمایت و گسترش سینمای ملی از سوی حوزه هنری نیز ۱۸ میلیارد و ۲۰۶ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان بودجه درخواست شده است تا ۲ میلیارد و ۸۹۸ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان از آن برای حمایت از ۱۳ جشنواره‌ و محفل سینمایی، ۴ میلیارد تومان آن برای حمایت و تولید ۹ فیلم و مجموعه‌ پویانمایی (انیمیشن) و ۱۱ میلیارد و ۳۰۷ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان آن برای كمک به تولید ۸ فیلم‌ سینمایی، مجموعه‌ داستانی و مستند اختصاص پیدا کند.

اختصاص یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان برای برگزاری ۸۰ جشنواره و همایش بین‌المللی

در حوزه هنرهای تجسمی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، برای برنامه حمایت و گسترش هنرهای تجسمی ۱۶ میلیارد و ۹۸۰ میلیون تومان برآورد شده است که از این مبلغ ۲ میلیارد و ۸۸۰ میلیون تومان برای حمایت از فعالیت‌های ساماندهی مد و لباس در جهت گسترش عفاف و حجاب، ۱ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان برای حمایت از موسسات، انجمنها، مراكز و تشكل‌های صنفی هنرهای تجسمی، ۶۰۰ میلیون تومان برای راهبری امور و تدوین ضوابط و مقررات و ۶۰۰ میلیون تومان برای صدور مجوزهای فعالیت‌های مربوط پیش‌بینی شده است.

همچنین در راستای كمک به برگزاری نمایشگاه‌های خارج از كشور و شركت در جشنواره‌ها، مجامع، سمینارها و همایش‌های بین المللی، یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان برای ۸۰ رویداد و كمک و حمایت از برگزاری نمایشگاه‌ها و همایش‌های هنرهای تجسمی داخل كشور ۱۰ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان برای ۴۵ رویداد در نظر گرفته شده است.

یک میلیارد و ۹۹۰ میلیون بودجه برای برگزاری ۹ جشنواره تجسمی

حوزه هنری نیز برای برنامه حمایت و گسترش هنرهای تجسمی مبلغ ۳ میلیارد و ۴۴۹ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان را در نظر گرفته است که این مبلغ به حمایت از خلق و آرشیو آثار تجسمی با بودجه ۴۰۸ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان برای ۷ اثر، حمایت و انتشار و ترویج آثار تجسمی در قالب‌های رسانه‌ای با بودجه ۱ میلیارد و ۵۰ میلیون تومان برای دو مورد، كمک به برگزاری جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها و محافل هنرهای تجسمی، عكس و معماری با یک میلیارد و ۹۹۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان برای ۹ رویداد اختصاص پیدا می‌کند.

حمایت از برگزاری ۴۰ کنسرت با ۱۳ میلیارد تومان

در بندهای دیگری از این جدول ذکر شده که وزارت ارشاد برای برنامه حمایت و صیانت از موسیقی ملی ۱۹ میلیارد و ۵۴۵ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان اختصاص داده که این مبلغ برای حمایت از برگزاری جشنواره‌های موسیقی با ۴ میلیارد تومان بودجه برای ۱۰ رویداد، حمایت از تولید، ساخت و اجرای برنامه‌های موسیقی صحنه‌ای با ۱۳ میلیارد و ۲۴۵ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان برای ۴۰ مورد، راهبری امور و تدوین ضوابط و مقررات با ۴۰۰ میلیون تومان، صدور مجوزهای فعالیت‌های مربوط با ۴۰۰ میلیون تومان بودجه برای ۱۵۰۰ مجوز، كمک به شركت در جشنواره‌های موسیقی در داخل و خارج از كشور برای ۶۰۰ میلیون بودجه برای ۴۷ رویداد و کمک به موسسات، مراكز، انجمن‌ها، كانون‌ها و تشكل‌های صنفی موسیقی با ۹۰۰ میلیون تومان تقسیم شده است.

در عرصه برنامه حمایت و صیانت از موسیقی ملی، حوزه هنری نیز ۳میلیارد و ۶۱۱ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان پیشنهاد داده است که در صورت تایید، ۱ میلیارد و ۸۵۴ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان برای برگزاری ۱۰ همایش و برنامه‌ پژوهشی موسیقیایی و ۱ میلیارد و ۷۵۷ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان برای حمایت و تولید و اجرای ۱۰ آثار موسیقیایی هزینه خواهد شد.

پس از این بررسی آماری و پی بردن به جزئیات بحث بودجه در عرصه‌های هنری بد ندیدیم در گفتگویی با سه کارشناس، اوضاع را از دیدگاه آنها نیز بررسی کنیم. محمدمهدی حیدریان با سابقه‌های مدیریتی در سینما و تلویزیون به عنوان کارشناس این حوزه، حمیدرضا نوربخش مدیرعامل خانه موسیقی در رشته کاری خود و حسین پارسایی مدیر اسبق مرکز هنرهای نمایشی در زمینه تئاتر سه کارشناسی بودند که با آنها گپ زدیم.

با این مبالغ دردی از موسیقی دوا نمی‌شود

حمیدرضا نوربخش مدیرعامل خانه موسیقی درباره بودجه پیشنهادی دولت در عرصه موسیقی برای سال ۹۴ گفت: به کرات گفته‌ایم که با این مبالغ دردی از موسیقی دوا نمی شود و متاسفانه توجهی به این هنر نشده است. کافی است در خود حوزه‌های هنر بودجه موسیقی را با هنر دیگری مثل تئاتر مقایسه کنید. از سینما هم نام نمی‌برم. شما اگر بودجه موسیقی را با بودجه تئاتر هم مقایسه کنید، نتیجه خوبی نخواهید گرفت.وی افزود: نگاهی که مسئولان به بحث موسیقی دارند، دیدگاه درست و کارشناسانه‌ای نیست. حتی بارها به این نکته نیز اشاره کرده‌ایم که بودجه در خود حوزه معاونت هنری نیز به خوبی تقسیم نشده و بین تجسمی و تئاتر و موسیقی عدالت برقرار نمی‌شود.

بودجه موسیقی ناچیز است

مدیرعامل خانه موسیقی در پاسخ به اینکه اگر فرض بگیریم جشنواره‌های بی‌نتیجه دیگر برگزار نشوند آیا بودجه کافی خواهد بود یا خیر؛ تصریح کرد: در کل بودجه قابل قبول نیست، حتی اگر جشنواره‌ها را حذف کنیم. اگر چرخه موسیقی را از نظر اقتصادی در نظر بگیرید در کل کشور این رقم ناچیز است. آنچه نیاز به حمایت دارد موسیقی و هنر جدی است و هنرمندانی که به شکل جدی در حال فعالیت هستند باید حمایت شوند.وی یادآور شد: اکنون قرار است دو ارکستر ملی و ارکستر سمفونیک احیا شوند و کار کنند اما چند درصد از این بودجه به این امر اختصاص پیدا خواهد کرد؟

۳۰ میلیارد تومان فقط روی کاغذ است

حسین پارسایی مدیر کل اسبق مرکز هنرهای نمایشی درباره بودجه هنرهای نمایشی در سال ۹۴ اظهار کرد: در ارزیابی این میزان بودجه باید در نظر بگیریم که رقم ۳۰ میلیارد تومانی پیشنهادی صرفا روی کاغذ است و بودجه‌ای که با عنوان یارانه‌های نمایشی اختصاص پیدا خواهد کرد، مربوط به فصل پنجم بودجه است.وی افزود: بر اساس تجربه مدیریتی‌ام در مرکز هنرهای نمایشی این را می‌گویم که از مبلغ ۳۰ میلیارد تومانی، اگر بخواهیم تمام هزینه‌های پیدا و پنهان هنرهای نمایشی را محاسبه کنیم که به فصول مختلف اختصاص پیدا می‌کنند، تنها بودجه فصل ۵ به تولید اندیشه اختصاص پیدا خواهد کرد.

یک سوم بودجه صرف تولید اندیشه خواهد شد

کارگردان نمایش «بانوی آب و آیینه» در توضیحات بیشتر اظهار کرد: این مبلغ یک سوم بودجه ۳۰ میلیاردی خواهد بود. چرا که فصل یک تا چهار بودجه صرف زیرساخت‌ها، پشتیبانی، نگهداری، ترمیم، مرمت، ارتقا سیستم و… می‌شود و آنچه باقی می‌ماند مربوط به فصل ۵ است که به عنوان یارانه هنرهای نمایشی شناخته می‌شود.پارسایی با بیان اینکه سال گذشته بودجه هنرهای نمایشی ۲۸ میلیارد بوده است، ادامه داد: از سال ۸۴ تاکنون بودجه تئاتر کشور از ۱۵ میلیارد به بالا افزایش پیدا کرده است اما طی ۱۰ سال گذشته همواره در فصل آخر بودجه با کاهش روبرو بوده‌ایم. بنابراین اگر قرار است اقدام مثبتی صورت بگیرد، بهتر است فصل پنجم بودجه بالایی چون ۲۰ میلیارد تومان داشته باشد.

نگذاریم سوتفاهم ایجاد شود

وی یادآور شد: براساس تورم و توسعه در سال‌های گذشته، بودجه همه رشته‌های هنری رشد منطقی داشته است اما باید ببینیم مشکل به کجا مربوط می‌شود. نکته اول این است که ما هنرمندان تئاتر را متوجه یک عدد ۳۰ میلیارد تومانی می‌کنیم در حالی که همانطور که گفتم همه این مبلغ برای تولید آثار نمایشی نیست و همین محل سوتفاهم می‌شود.مدیرعامل اسبق بنیاد رودکی تأکید کرد: می دانم ممکن نیست اما آرزو و رویای من این است که اگر بودجه ۳۰ میلیاردی فقط به فصل پنجم اختصاص پیدا می‌کرد، چه اتفاقی می‌افتاد؟ اما اکنون در سال ۹۴، به صورت خوشبینانه ۱۰ یا ۱۲ میلیارد تومان برای تولید تئاتر در نظر گرفته شده است. بنابراین همچنان خانه از پای بست ویران است و این بودجه نه در شأن و نه در اندازه فعالیت‌های تئاتر کشور است.

بدون سوبسید بلیت هر نمایش ۷۰ هزار تومان خواهد بود

وی یادآور شد: فصل پنجم به یارانه‌های نمایشی اختصاص دارد و سوبسیدی است که دولت به مخاطب می‌دهد تا تولید فرهنگی متناسب با ظرفیت و بودجه او شکل بگیرد. چرا که هزینه تمام شده یک نمایش با حساب تعداد صندلی‌ها و اجراها چیزی حدود ۶۰ تا ۷۰ هزار تومان تمام می‌شود اما با این یارانه قیمت حداقلی برای بلیت در نظر گرفته می‌شود تا مخاطب با تهیه بلیت ارزان قیمت، هنرمند را حمایت کند و چرخه اقتصادی شکل بگیرد.

پارسایی در پاسخ به اینکه چه پیشنهادی برای ارتقای این شرایط دارد، گفت: دفتر طرح و برنامه و بودجه بر اساس درخواست معاون هنری و لطف وزارت ارشاد، اگر بتواند بودجه را طوری تعیین کند که برای فصل پنجم مبلغ بیشتری در نظر بگیرند و سرفصل‌های اعتباری از جای دیگری تامین شود شرایط بهتر خواهد شد.

۱۰۰ هزار تومان سرانه فعالان تئاتر

کارگردان نمایش «سردار مهر و ماه» ادامه داد: گرچه این راهمکارها به شدت تکراری است و هیچوقت محقق نمی‌شود. اما باید برای فعالیت‌های نمایشی کشور در همه سطوح از آموزش تا تولید و اجرا، مبلغ مناسبی در نظر گرفته شود و این مبلغ در شرایطی مناسب است که متناسب با ظرفیت‌های تئاتر کشور باشد. ما سالی ۱۵۰۰ تا دوهزار فارغ التحصیل تئاتر داریم. قریب به ۱۰۰ هزار هنرمند شهرستانی مشغول به فعالیت هستند و ۴، ۵ هزار نفر هم فعال تئاتری در تهران وجود دارند. بنابراین ما یک خانواده ۱۰۰ هزاری نفری فعال هستیم که خوشبینانه ۱۰ میلیارد تومان بودجه داریم و اینگونه اگر حساب کتاب سرانگشتی داشته باشید در می‌یابید سرانه هر فرد تحقیقا ۱۰۰ هزار تومان در سال می‌شود که از محل بودجه فصل پنجم تأمین خواهد شد.