‏68هزار هکتار محرومیت

گروه اجتماعی
طبق داده‌های اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران از ابتدای سال جاری تا هشتم تیر ۱۱ مورد ‏آتش‌سوزی در عرصه‌های زیر پوشش این اداره کل رخ داد که ۹ مورد در پناهگاه حیات وحش میانکاله بود و ‏‏۵۰ هکتار از این زیستگاه را با پوشش سازیل و درخت‌های انار دچار حریق کرد. این آتش‌سوزی‌ها با منشأ ‏انسانی رخ داده بودند.‏
تالاب بین‌المللی میانکاله با ۶۸ هزار هکتار مساحت در شرق مازندران و درحوزه استحفاظی شهرستان ‏بهشهر و در حاشیه دریای خزر واقع است. این تالاب که در دل شبه جزیره میانکاله واقع شده، به دلیل ‏برخورداری از تنوع زیستی به ویژه مواد غذایی مهم‌ترین زیستگاه بیش از ۳۲۰ گونه پرنده مهاجر و بومی و ‏‏۱۸۰ گونه گیاه به شمار می‌رود.‏
آتش سوزی با این سطح درشبه جزیره میانكاله به عنوان ذخیرگاه زیست كره كه حدود 60 درصد پرندگان ‏مهاجر زمستان گذران پذیرایی می كند،می تواند آینده این زیستگاه را با خطر مواجه كند.‏
كم بودن تجهیزات اطفاء حریق و نیروی انسانی از چالش های اصلی برای حفاظت كامل برای پناهگاه حیات ‏وحش میانكاله است.‏
در یك دهه گذشته به دلیل ضعف نظارتی تعداد زیادی از دامداران به صورت غیر مجاز در این منطقه اسكان ‏یافتند و بخشی از اراضی این شبه جزیره نیز در تصرف زمین خواران قرار گرفته است.‏
عمده آتش‌سوزی‌های چند سال اخیر و به ویژه دو سال گذشته که در مجموع حدود ۴۰۰ هکتار از اراضی ‏جنگلی از گونه‌های سازیل و انار میانکاله را از بین برد، عمدی یا ناشی از خطای انسانی بود.‏
بیش از ۴۰ هزار هکتار از پناهگاه حیات وحش میانکاله را تالاب بین‌المللی میانکاله تشکیل می‌دهد و بقیه ‏این مساحت اراضی جنگلی و مرتع است که زیستگاه دائمی یا موقت صدها گونه پرنده محسوب می‌شود. ‏بر اساس آمارهای رسمی دست‌کم هر سال بیش از یک و نیم میلیون بال پرنده مهاجر از ۱۳۰ گونه برای ‏زمستان گذرانی یا زیست در سایر فصول در تالاب میانکاله و اراضی مجاور آن فرود می‌آیند.‏
اما تالاب ۶۸ هزار هکتاری میانکاله با تمام ویژگی‌های خاص محیط زیستی‌اش از نظر تجهیزات حفاظتی و ‏امکانات کنترل و مهار آتش تقریباً هیچ ندارد.‏
در حالی که اهمیت منطقه‌ای مانند میانکاله بر همه آشکار است و حتی قانون نیز تکلیف را برای تأمین ‏زیرساخت‌های حفاظتی از عرصه‌های حفاظت شده و منابع طبیعی روشن کرده است، آتش در میانکاله ‏هنوز تا زمان رسیدن ماشین‌آلات از امیرآباد و بهشهر، به شکل سنتی و با بیل و کلنگ خاموش می‌شود. ‏قانون حفاظت، احیا و مدیریت تالاب‌های کشور که ۴ اردیبهشت ۱۳۹۶ به تصویب مجلس شورای اسلامی ‏رسید و پس از تأیید شورای نگهبان، در تاریخ ۳۰ اردیبهشت همان سال به دولت ابلاغ شد، صراحتاً در ماده ‏‏۵ تأکید دارد که «دولت مکلف است اعتبارات مورد نیاز برای اجرای طرح‌های لازم جهت تحقق اهداف این ‏قانون را در بودجه‌های سنواتی سالیانه دستگاه‌های ذیربط پیش‌بینی کند.»‏
با این حساب اعتبار لازم برای تأمین تجهیزات مورد نیاز منطقه‌ای مانند میانکاله باید در بودجه سالانه تعریف ‏شده باشد و پس از درخواست اداره حفاظت محیط زیست شهرستان و اداره کل مربوطه در استان، به ‏نتیجه برسد. اما تا کنون نتیجه مثبتی به دست نیامد.‏

کاهش وسعت میانکاله

بر اساس گزارش های رسمی محیط زیست، در یک دهه گذشته از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۱ حدود ۱۴ هزار ‏هکتار از وسعت تالاب بین المللی میانکاله در شرق استان مازندران و غرب استان گلستان کاسته شد به ‏گونه ای که وسعت تالاب از ۴۸ هزار هکتار در سال ۲۰۱۱ به ۳۴ هزار هکتار در سال ۲۰۲۱ رسید. به عبارت ‏دیگر در هر سال به طور میانگین حدود یکهزار و ۴۰۰ هکتار از سطح آبی تالاب کاسته و به سطح خشکی ‏آن افزوده شد.‏
با شتاب گیری سطح خشکی تالاب بین المللی میانکاله ناشی از گرمای هوا و پسروی دریای خزر به ‏تدریج بخشی از اثرات این مشکلات زیست محیطی خود را نمایان کرد که شامل انتشار ریزگردها، تجاوز ‏زمین خواران به حریم تالاب، آتش سوزی مکرر در تابستان و پاییز و در ۲ سال اخیر نیز مرگ چند ده هزار ‏بال از پرندگان مهاجر زمستان گذران بوده است. به نظر می رسد عدم تدبیر مناسب برای احیاء این تالاب ‏حساس بین المللی می تواند اثرات بزرگترین ذخیره گاه زیست‌کره جهان در ایران را از نقشه منابع طبیعی ‏و زیست محیطی پاک و به خاطرات تلخ تبدیل کند.‏

پایش آنلاین آغاز می شود

مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران گفت که با نصب دوربین‌های تله‌ای در نقاط حساس میانکاله از این ‏پس علاوه بر حضور محیطبانان در منطقه، پایش ۲۴ ساعته و آنلاین این زیستگاه مهم و ارزشمند نیز انجام ‏می‌شود.‏
حسینعلی ابراهیمی کارنامی افزود: این دوربین‌ها برای کمک به پایش مناطق در نقاط حساسی که ‏بررسی‌های کارشناسی نشان می‌داد احتمال وقوع تخلف وجود دارد به کار گرفته شده و رصد برخی نقاط ‏میانکاله با این دوربین‌ها از این هفته آغاز شد.‏
وی افزود: تجربه موفقی در استفاده از این دوربین‌ها برای برخی مناطق حفاظت شده استان داشتیم که ‏نتیجه آن شناسایی متخلفان و استناد به فیلم‌های ضبط شده برای ارائه به مراجع قضایی بود.‏
این مسئول خطارنشان کرد: یکی از چالش‌های مهم ما در میانکاله آتش‌سوزی‌های عمدی است که توسط ‏متخلفان و سودجویان انجام می‌شود. با این دوربین‌ها در کنار گشت نیروی انسانی امکان شناسایی این ‏متخلفان بیشتر فراهم می‌شود.‏
مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران با بیان این که پایش الکترونیک و تصویری میانکاله به صورت ۲۴ ‏ساعته و آنلاین انجام می‌شود، افزود: این دوربین‌ها در طبیعت استتار می‌شوند و به همین دلیل در دیدرس ‏افراد یا حتی حیوانات قرار ندارند. ضمن این که برخی از دوربین‌های نصب شده دید در شب هستند.‏
ابراهیمی کارنامی با اظهار این که نحوه فعالیت این دوربین‌ها به گونه‌ای است که هنگام ضبط فیلم یا ثبت ‏عکس هیچ صدایی ندارند و به همین دلیل توجه جلب نمی‌کنند، گفت: این مزیت سبب می‌شود که قابلیت ‏ثبت تصاویری منحصربه‌فرد از حیات وحش میانکاله را نیز در مناطقی که این دوربین‌ها نصب شده داشته ‏باشیم.‏
وی سیار بودن را از دیگر ویژگی های دوربین های نصب شده برشمرد و افزود: در صورتی که احساس ‏کنیم نیاز است در نقطه‌ای دیگر دوربین‌ داشته باشیم می‌توانیم دوربین‌ها را به مناطقی دیگر که به پایش ‏در آن‌ها وجود دارد انتقال دهیم و نصب کنیم.‏
مدیرکل محیط زیست مازندران نصب این دوربین‌ها را گام نخست برای ایش تصویری پناهگاه حیات وحیش ‏میانکاله عنوان کرد و گفت: هدف نهایی ما این است که این طرح را در تمام پهنه میانکاله و نقاط حساس ‏آن اجرا کنیم که البته برای این امر به اعتبارات جدید و بیشتری نیاز داریم و در حال انجام مکاتبات هستیم و ‏امیدواریم بزودی با توجه به این که نیاز ضروری به افزایش پایش در مناطق و زیستگاه‌های حساس استان ‏داریم، شاهد افزایش تعداد دوربین‌های تله‌ای باشیم.‏
این مسئول خاطرنشان کرد: امیدواریم با این تجهیزات و گسترش مساحت زیر پوشش پایش تصویری ‏بتوانیم امنیت بیشتری را در میانکاله برقرار کنیم.‏