فرسایش خاک به بهانه اشتغال در مازندران

زهرا اشکیود:  خاک به عنوان پوسته زمین از ارزش زیادی دارد و باید در حفظ و نگهداری آن کوشا باشیم. استفاده از روش زیستی یکی از بهترین روش‌ها برای حفظ و نگهداری خاک است . حفظ مراتع و جلوگیری از تخریب جنگل‌ها موجب افزایش ماده آلی خاک و در نهایت حفظ خاک می‌شود اما در بسیاری از  موراد قوانین مربوط به حفاظت خاک رعایت نمی‌شود در این راستا گفت و گویی با اساتید گروه خاک انجام شد و به بررسی مشکلات خاک پرداختیم.

محمدعلی بهمنیار رئیس دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در گفت و گو با حرف، با بیان اینکه باید همگان را با خاک آشنا کنیم که آگاهی رسانی در این زمینه لازم است،  گفت: طرح جامع خاک باید با پشتوانه اجرایی لازم انجام شود چراکه در جامعه کنونی افراد باید در نظارت بر قانون اساسی پایبند و آگاه و تعهد بر اجرای آن داشته باشند.

بهمنیار افزود: هدف اصلیمان از حفاظت خاک ایجاد کشاورزی پایدار است یعنی از اراضی خود طوری استفاده کنیم که علاوه بر آنکه از آن بیشترین استفاده را می‌بریم خاک را برای آیندگان خود نیز حفظ کنیم و از آنجایی که این خاک مربوط به چندین هزار سال گذشته است که در طی دوره‌های مختلف زمین شناسی تشکیل شد و حال در اختیارمان قرار دارد بنابراین باید برای نسل‌های بعدی آن را حفظ کنیم و علاوه برآن از آن نیز بهره برداری درستی انجام دهیم.

وی با اشاره به اینکه خاک هسته حیات انسان بوده و رشد گیاهان وابسته به خاک است به همین دلیل باید کیفیت خاک را افزایش دهیم، اظهار کرد: در صورت افزایش کمیت خاک فرسایش ایجاد نمی‌شود و به دنبال آن سیلاب را هم نخواهیم داشت زیرا در برخی موارد خاک‌هایمان فرسایش پیدا می‌کند و بر اثر این فرسایش، خاک جابجا شده و تعادل آن بهم می‌خورد و نیز در بسیاری از موارد خاک وجود دارد اما کیفیت لازم را ندارد.

رئیس دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری حیات انسان را وابسته به خاک دانست و با اشاره به اینکه  آب نیز در کنار خاک معنا پیدا می‌کند، تصریح کرد: با توجه به آنکه قوانین و مقرارات و اقدامات مربوط به حفاظت از خاک موجود است پس مسئولان و نمایندگان مربوط به حوزه کشاورزی در راستای تصویب طرح جامع خاک باید اقدام کنند چراکه بدون خاک عملا غذا، زندگی و حیاتمان به نابودی کشیده خواهد شد.

حسین پوریوسف کارشناس ارشد شیمی و حاصلخیزی خاک گفت: این روزها می‌توان دریافت که سموم کشاورزی موجب مشکلات زیست محیطی می‌شود و از آنجایی که بقایای سموم کشاورزی در خاک نفوذ کرده حتی موجب مشکلات زیست محیطی در آب نیز شده و همچنین می‌توان مشکلاتی برای جانداران و مشکلات بشری را هم در کنار این مشکلات زیست محیطی قرار داد.پوریوسف افزود: استفاده از کود شیمیایی در این روزگاران در ایران بسیار فراوان شده که یکی از آثار آن را می‌توان در فرسایش خاک، کاهش کیفیت خاک و حتی شور شدن خاک‌ها دید.وی مهمترین راهکار برای کاهش مشکلات زیست محیطی در خاک را استفاده از کودهای بیولوژیک دانست و تصریح کرد: باید از این کودهای بیولوژیک همانند ورمی‌کمپوست، ورمی‌واش و سایر کودهای بیولوژیک استفاده کرد اما در کشور ایران استفاده از کودهای بیولوژیک چندان رواج ندارد در حالی که برای کاهش آلودگی خاک باید از این موارد استفاده شود.این دانش آموخته خاک، یادآور شد: این روزها با گرد و خاک فراوان مواجه هستیم که مهم‌ترین علت آن چرای بی‌رویه دام و کاهش پوشش گیاهی و فرسایش خاک است.پوریوسف عنوان کرد: برای افزایش کیفیت خاک در مرحله نخست باید خاک را به جامعه بشناسانیم چراکه به جز جامعه کشاورزی تمامی مردم جامعه و سازمان‌های مردم نهاد نیز باید برای شناساندن خاک به جامعه تلاش کنند و از همه مهمتر مدیریت تلفیقی استفاده از کود را بکار برد.وی تاکید کرد: در مجلس لایحه‌ «جامع خاک» برای حفاظت از خاک حدود چندین سال است که برای تصویب در دستور کار دولت قرار دارد که هنوز تصویب نشده و نمایندگان مجلس باید در تصویب لایحه جامع خاک و اجرای آن اقدام کنند چراکه در صورت تصویب این لایحه اهمیت خاک روز به روز افزایش خواهد یافت و حتی در بعضی از استان‌ها از قاچاق خاک به کشورهای عربی جلوگیری خواهد شد همچنین هزینه‌هایی از طرف جهاد کشاورزی و سازمان جنگل‌ها و مراتع اعمال می‌شود که در این حالت می‌توان خاک را به آسانی شناخت و در نهایت بتوان راهکاری برای حفاظت آن ارائه داد بنابراین نشان می‌دهد افرادی که به عنوان مسئولان جهاد کشاورزی و جنگل و مراتع و حتی محیط زیست در رأس کار قرار دارند خاک برایشان مهم نیست اما باید بدانیم که تصویب این لایحه ضروری است.

نازنین خاکی‌پور عضو هیئت علمی گروه خاکشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سوادکوه در گفت و گو با حرف، ضمن تبریک روز جهانی خاک، گفت: حفاظت از خاک در واقع جلوگیری از نابودی، کاهش باروری، اسیدی شدن، افزایش نمک و آلودگی‌های شیمیایی دیگر خاک گفته می‌شود. خاکی‌پور درباره بهره‌برداری صحیح از خاک در اراضی شیب‌دار توصیه کرد: زمین‌هایی که شیب آن‌ها زیاد و صخره‌ای است و همچنین سطح‌هایی که خاکش کم است همانند قله کوه‌ها را باید به احداث جنگل اختصاص داد تا حساسیت خاک در برابر فرسایش کاهش یابد و همچنین زمین‌هایی که دارای خاک نرم و مرطوب و کوهپایه‌ای است و در مقایسه با زمین‌های جنگلی شیب کمتری دارد، در آنها مرتع به وجود آورد.

عضو هیئت علمی گروه خاکشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سوادکوه، تأکید کرد: بسیاری از کارشناسانی که برنامه‌های آبخیزداری را اجرا می‌کنند، معتقدند که در نقاطی که به منظور حفاظت خاک است، به هیچ وجه نباید زراعت شود اما در استان مازندران طرحی در سالیان اخیر از طریق وزارت جهاد کشاورزی در استان مازندران در مناطق شیبدار پیگیری شده که در آن تغییر کاربری اراضی از جنگل به باغ مثمر است در حالی که این طرح نباید اجرا شود.

این عضو هیئت علمی خاک دانشگاه آزاد سوادکوه درباره علت نواقص اجرای طرح «تغییر کاربری اراضی از جنگل به باغ مثمر» در شهرستان سوادکوه، تأکید کرد: هنگامی که وارد شیب‌های زیاد می‌شویم نباید هیچ دستکاری در خاک انجام شود و هر گونه پوشش گیاهی همچون جنگل و یا مرتع باید باقی بماند و اگر آن پوشش به باغ مثمر تبدیل شود، حداکثر دستکاری در خاک انجام می‌شود و در نتیجه احتمال فرسایش خاک را صد برابر می‌کند در حالی که وزارت جهاد کشاورزی به شدت برای آن هزینه کرده و جهاد کشاورزی استان نیز در این زمینه به کشاورزان تسهیلات پرداخت کردند که نمونه آن را در شهرستان سوادکوه می‌توان مشاهده کرد.

وی افزود: مردم و کشاورزان سوادکوه با تغییر کاربری اراضی از جنگل و مرتع به باغ مثمر که از جانب یک نهاد دولتی نیز انجام گرفت علاوه بر از بین بردن جنگل‌ها، آنان در شیب حدود ۶۰ درصد باغ ایجاد کردند که اقدامی بسیار اشتباهی بود زیرا دولت بدون بررسی کارشناسی با این اقدام به دنبال کارآفرینی برای مردم بود اما به این توجه نکرد که مردم سوادکوه از ابتدا دامپرور بودند و در شیب ۶۰ درصد باغداری و کشت سیاه ریشه انجام نمی‌شد و در این شیب بر حسب سنت قدیمی مردم دامپروری انجام می‌دادند که این شغل بسیار هم درست بود و در این زمینه حفاظت خاک نیز انجام می‌شد اما در حال حاضر با دستکاری در خاک حفاظت از خاک را دچار مشکل و زمینه‌ای برای فرسایش خاک را فراهم کردند.

خاکی‌پور به روش زیستی دیگری را برای حفاظت از خاک برای جلوگیری از فرسایش اشاره کرد و گفت: در سال‌های اخیر استفاده از باکتری‌های ایجادکننده کربنات کلسیم در حضور اوره، برای ایجاد پل میان ذرات منفرد خاک و جلوگیری از فرسایش بادی به شدت مورد توجه است چراکه در این طرح باکتری‌هایی همانند اسپارسیناپاستوری، قادرند هنگامی که اوره در اختیار دارند به دلیل داشتن آنزیم اوره‌آز، کلسیم را به کربنات کلسیم تبدیل ‌کنند و ذرات مختلف خاک را همانند پوسته‌ای بهم بچسبانند و هنگام فرسایش بادی یا آبی سطح خاک حرکت نکند در حالی که این طرح در سطح فعالیت‌های دانشگاهی و آزمایشگاهی است و در سطح کلان اقدامی برای آن انجام نشد.