خبرنگار ، رکن چهارمی که فراموش شد

به گزارش حرف آنلاین، به نیمه مرداد  روز خبرنگار که می رسیم،شاهد بمبارانی از پیام های تبریک روابط عمومی های اداره و نهادهای مختلف در صفحه تلفن همراه مان هستیم. مدحی زیبا در راستای رسالت قلم و صاحب قلم.جملات قصار در وصف رسالت این قشر! که چشم و چراغ جامعه هستند و یا رکن چهارم دموکراسی اند! متن ها و سخن هایی که در وصف خبرنگار می شود بیشتر به طنز شباهت دارد تا واقعیت.هرساله در روز خبرنگار، مشکلات خبرنگاران مرور می شود. آن جا که هر حرف و انتقادی که بر مذاق مسولی خوش نیاید، به خبرنگار و رسانه اش توهین می شود وبرچسب تشویش اذهان عمومی می خورد و آن مسول با پشتوانه و قدرتی که میزش به او مدهد و قانونی که بعضا پشت اوست به خودش اجازه توهین و دستور عدم ورود خبرنگار را به آن سازمان می دهند.

برخی از مدیران رسانه، اعتقادی به افزایش حق و حقوق و بیمه برای خبرنگاران ندارند.آن ها خبرنگار را به مثابه بازاریاب می بینند تا بخشی از مشکلات اقتصادی رسانه را مرتفع سازند.البته مشکلات مالی، جدی ترین آسیب رسانه است. به خاطر وابستگی مالی به سازمان ها نمی توانند نقد منصفانه داشته باشند. مدتی دغدغه مدیران رسانه، توزیع ناعادلانه آگهی ها بود که این بخش تا حدودی ساماندهی شد. بخش دیگری از این دغدغه توزیع مطبوعات است که برتیراژ تاثیر می گذارد. هزینه چاپخانه و بدهی برخی از نشریات به چاپخانه داران را به سایر مشکلات نشریات باید اضافه کرد. از هزینه اجاره دفتر نشریه، دستمزد چاپخانه داران و صفحه آرا که نمی توان کم کرد اما دستمزد خبرنگار را می توان کاهش داد و تبصره و ماده بسیاری هم برای بیمه نکردن خبرنگار وجود دارد.

قانون مطبوعات، جایگاه خبرنگاران را به طور شفاف مشخص نکرده است و تنها به یک قانون کلی اکتفا کردند.اگر روزنامه نگاران دسترسی باز به اطلاعات نداشته باشند، مردم هم روزنامه نمی خوانند و برای اینکه این خلا را پرکنند به سمت رسانه هایی با سمت و سوی دگر می روند و نیاز خبری خود را از آن رسانه تامین می کنند. وقتی فضای باز وجود ندارد، رقابتی هم نیست.

صاحبان قلم این روزها بیشتر درد را معنا می کنند.صاحب قلم بودن یعنی درد داشتن. دردی بزرگ که مشکلات جامعه را در خود دارد. قلمش درد می کند و عاجز از نوشتن این همه بی عدالتی است. این همه گرانی و تورم سرسام آور، فقر، بیکاری،اعتیاد،دزدی و طلاق.

حکایت قلم و صاحب قلم درست مثل پرنده و پرواز است. پرنده اگر بال داشته باشد و نپرد و پرواز را تجربه نکند، فایده داشتن بال برایش چیست.

درست مثل داشتن قفس طلا برای پرنده. قلم در اختیارت باشد اما نتوانی از حق بنویسی.

با آمدن و رفتن دولت ها، به ویژه نشریات دولتی سیاست های مدیران نشریات تغییر می کند. منفعت بعضی از نشریات در همسو بودن است.حمایت از عملکرد دولت ها درست است اما درجایش باید نقد هم کرد و کاستی ها را بیان داشت نه آنکه بولتن دولت بود.

مشکلات خبرنگاران تنها مختص مازندران نیست بلکه معطوف به جامه خبرنگاری کشور است، مشکل صنفی. مشکلاتی که طی این سال ها به ویژه در روز خبرنگار زیر چتر تعریف و تمجید از رسالت خبرنگار پنهان مانده،البته حساب مان از آدم های اشتباهی این حرفه و کاسبان رسانه جداست.

بخشی از خبرنگاران یا مدیران رسانه که دستمزد بالایی دارند، از راههای دیگر به آن رسیدند.

برای تکمیل مطالب، به سراغ تنی چند از همکاران رفتم که تعدادی از آنها حاضر به گفتگو نشدند،چرا که صحبت در مورد آن را بی تاثیر می دانند.

*نبود دیپلماسی رسانه ای

رضا شریعت متولد۷۳ است به دلیل علاقمندی به حوزه رسانه،بعد از دیپلم وارد این حرفه شد. از سال۹۱ تا کنون تجربه همکاری با چندین رسانه را داشته است.

وی ناملایمات زیادی را در یک دهه گذشته در این حوزه دید. از آن جمله می توان به ورود افراد کم تخصص و آسیب به حوزه خبر و خبر رسانی عنوان کرد.

شریعتی با بیان اینکه دیپلماسی رسانه ای نداریم و نشریات با ورود رسانه های نوین و شبکه های مجازی کار کرد گذشته را ندارند،گفت: فضای کنونی صرفا محلی برای ورود خبرنگارنماها شده که هدفشان کسب منافع است.

این فعال حوزه خبر افزود:در حوزه رسانه مازندران متاسفانه خوب کار نشد و کافی است نگاهی به آمار اعضای خانه مطبوعات داشته باشیم.

مطالعاتی بر روی رسانه و پایگاههای خبری فعال که تولید محتوا دارند شده است؟ رسانه هایی دارای خبرنگارهای آموزش دیده متخصص در حوزه های مختلف با سرویس و دبیران سرویس باشند.با یک اطلاع رسانه اشتباه، اعتماد عمومی خدشه دار می شود.

*رقابت بر سر آگهي بیشتر

وی ادامه داد: متاسفانه با دادن مجوزهای بی حساب وکتاب به مدیران نا آشنا حوزه خبر، مشکلات این حوزه دوچندان شد. در گذشته برای تولید محتوا خوب و اثرگذار رقابت بود اما امروزه این رقابت جایش را به دریافت آگهی و رپورتاژ داد. به دلیل مشکلات مالی و سیاست های اشتباه، شاهد تک صدایی رسانه شدیم.

*حق التحریر هایی که کفاف کرایه های تاکسی نیست

سارا ربیعی از دیگر فعالان حوزه خبر، فعالیت خبری خود را از سال۹۲ شروع کرد،فارغ التحصیل این رشته است که با آرزوهایی زیاد وارد حوزه رسانه استان شد.

وی با اشاره به دریافتی های پایین خبرنگاران که مدیران رسانه اهمیتی برای آن قائل نیستند،گفت: هرساله شکاف بزرگ تری بین دریافتی خبرنگار از رسانه با حقوقی که قانون کار مشخص کرده است به وجود می آید.حق التحریر های کم که حتی از آن، کرایه تاکسی، هزینه تلفن و اینترنت هم در نمی آید.

ربیعی از دیگر مشکلات این حوزه را نداشتن بیمه برای خبرنگاران عنوان کرد و افزود: بعضی از مدیران رسانه که تعدادشان کم هم نیست اعتقادی به بیمه خبرنگار خود ندارند چرا که باید مطابق اداره کار، حقوق بدهند. امکانات رفاهی، مسکن و نبود امنیت شغلی را باید به این مشکلات اضافه کرد.تعاونی مسکنی که سالها پیش شکل گرفت کار کرد چندانی ندارد و فعالیتش در حد همان چیزهایی است که در کاغذ آمده است.

وی گفت: تنها کاری که در طول یک سال برای خبرنگار ان انجام می دهند، مراسم پاسداشت روز خبرنگار است که فقط در آن حرف زده می شود و سال بعد همین داستان تکرار می شود.

*ناکارآمدی در حل مسایل خبرنگاران

اشکان جهان آرای از دیگر فعالان این حوزه با اشاره به مشکلات دایمی که خبرنگاران با آن مواجه اند،گفت: سال هاست که موضوعات تکراری امنیت شغلی،درآمد،آزادی در رسانه ها،آزادی خبرنگار در ارایه بیان دیدگاه مطرح می شود. امنیت شغلی موضوع جدیدی نیست و بیانش آن را تکراری تر می کند. ناکارآمدی دولت ها در حل این مشکلات و تصمیماتی که تا به امروز گرفته شد بلا استفاده است. تصمیم های ناکارآمد در حوزه امنیت شغلی که خروجی مناسبی نداشت.

نبود ضمانت اجرایی

وی با اظهار اینکه ضمانت اجرایی تصمیم گیری در زمینه امنیت شغلی خبرنگاران نیست، افزود: طرح های ارایه شده کامل نیست و برای رسانه های موجود در کشور،ساختار قانون پذیری طراحی نشد و به همین دلیل طرحی هم اگر مصوب و یا ابلاغ شود سرانجام مشخصی ندارد.دربحث بیمه و قراردادها هم سالهاست که فقط حرف زده می شود. کماکان بزرگترین بنگاههای رسانه ای ایران هنوز با این چالش مواجه اند و شاید این طور بتوان گفت که امنیت شغلی، شوخی بیش نیست.

*دستگاههای متولی توان مقابله ندارند

این فعال حوزه رسانه با بیان اینکه برای خبرگزاری ها و حتی خبرنگاران رسانه ملی که نیروهای غیر رسمی آن هستند تاکنون اتفاق خاصی رخ نداده است. در خبرگزاری جمهوری اسلامی، ایرنا هنوز بعد از سالها فعالیت نیروهای رابط خبری و خبرنگاران آزاد، بلاتکلیف هستند و انتظاراتشان برآورده نشد، حتی در دوره هایی آزمون هایی برای خبرنگارانش برگزار می کرد که حالا همان هم کمرنگ شده است. و یا موسسه ای مثل همشهری رسما و بی پروا نیرو اخراج می کند و متاسفانه دستگاههای متولی کاری نمی کنند و یا توان مقابله ندارند. معاونت مطبوعاتی، اداره کل مطبوعات داخلی و خبرگزاری ها چشمش را بر روی بسیاری از مسایل می بندند و این مساله هم به دلیل ضعف ساختاری فضای رسانه ای کشور است.

جهان آرای با اظهار اینکه تنها قشری که در این بین آسیب می بیند، خبرنگار است، ادامه داد: بعد از مدت ها کار، به ناچار از کار کنار می رود و یا دچار فرسودگی می شود. وقتی امنیت شغلی نیست جنبه درآمدی هم وضعیت مناسبی پیدا نمی کند، طبیعی است که مساله درآمد، اولویت نخست هر صنفی است. آیا خبرنگار و خبرنگار حرفه ای در کشور در آمد مناسبی دارد که بتواند با آن امورات زندگی را بگذراند به طور حتم جواب این سوال نه است. حقوق،برای خبرنگارانی با ۱۰ سال سابقه در رسانه های معتبر ، برای دبیری و سردبیری ماهانه بین۱۰تا۱۵ میلیون تومان تعریف شده است اما هیچ مدیر رسانه ای قایل به پرداخت این مبلغ نیست آن هادلایل خاص خودشان را دارند.

*حق الزحمه هایی که با تعرفه سال۹۷ پرداخت می شود

به طور موثق می گویم که حق الزحمه ای که در خبرگزاری ایرنا به رابطان خبری و خبرنگاران آزاد پرداخت می شود برابر است با تعرفه سال ۱۳۹۷و این یعنی به تورم هم توجه نشده است.وی با اشاره به افزایش حقوق سالانه نیروهای استخدام رسمی در همه دستگاه ها، گفت: به بهانه نبود بودجه از افزایش دستمزد خبرنگاران شان خودداری می کنند این در حالی است که بار اصلی تولید محتوا بر دوش رابطان خبری و خبرنگاران آزاد است. تولید محتوا برای رسانه های حرفه ای اهمیت چندانی ندارد تا برای محتوای خوب پو ل خوبی بدهند.

این مشکل در رسانه های خصوصی هم به وضوع دیده می شود. پرداخت حداقلی حقوق که منجرب خارج شدن از ریل حرفه ای، وابسته شدن به مجموع های دیگر و متوسل شدن به راهکارهای غیر حرفه ای را به همراه دارد.

وی با اشاره به ساختار معیوب شکل گیری فضای رسانه ای کشور، گفت: زمانی رسانه های معدودی جریان ساز بودند که عده ای آزادی بیان و آزاد بودن رسانه ها گفتند که برای تحقق این امر نیاز به تعدد رسانه در کشور شد تا در این عرصه رسانه های اثرگذار بتوانند به نقش آفرینی بپردازند. اما این تصمیم، ولنگاری رسانه را به دنبال داشت.به دلیل همان نظام صنفی ناکارآمد،نظامی بیمار شکل گرفت.هرفرد به هر طریق وعنوانی توانست وارد رسانه شود. و به اندازه ای که توان بهره برداری غیرحرفه ای دارد،از این فضا استفاده می کند. استفاده از رانت های اطلاعاتی،ارتباطی و مالی. و کم کم خبرنگار جایگاهی که در دو دهه گذشته در کشور داشت را از دست داده است.

*مجوز چندیدن رسانه در اختیار یک فرد قرار دارد

این روزنامه نگار ادامه داد:اگر فضای رسانه ای حرفه ای داشتیم،خبرنگار هم می توانست همانند یک فوتبالیست، نقل و انتقال داشته باشد. یعنی رسانه های مختلف برای داشتن آن خبرنگار باهم رقابت می کردند. رقابت برای داشتن افرادی صاحب قلم و اندیشه.

خانه مطبوعات هم قرار بود یک تشکل صنفی باشد اما نتوانست به تعهداتش عمل کند.

جهان آرای افزود: از نقش مافیای رسانه نباید غافل شد. و در بسیاری از استان ها به ویژه مازندران یک نفر با در اختیار داشتن رسانه های متعدد،یارانه استفاده می کند، حتی گاهی در بحث سرپرستی ها نیز، سرپرستی رسانه های مختلف در اختیار یک فرد است.

وی با اشاره به شکل گیری فضای مجازی و تعریف نادرست از سواد رسانه ای در جامعه، گفت: این جریان نادرست، متاسفانه از دل رسانه های رسمی شکل گرفت و آنها به سراغ رسانه های مجازی رفتند و اتفاق بدتری آن جا شکل گرفت و تصویری نادرست از فعالیت های رسانه ای به جامعه القا شد.

وی با اعلام این که تعداد زیادی مجوز بدون نظارت بر فعالیت و کیفیت رسانه ها داده شد، گفت:هرچند که گفته می شود دیگر مجوز نمی دهند،اما کماکان مجوز داده می شود. همین وجود۶۰۰ رسانه در استان خود دلیل بر این ادعاست.به جرات می توان گفت با حذف۵۵۰ و حتی بیش از آن، هیچ اتفاقی نمی افتد.

هرساله در روزهای منتهی به روز خبرنگار، خبرنگاران دست به قلم می شوند و مشکلات شان را بیان می کنند تا بلکه صدایشان به گوش مسولی برسد. جایی که صدای روزنامه نگار دلسوز و متخصص بین هزاران صدا گم می شود شاید گفتن و رسیدگی به مشکلاتشان، همانند شوخی ای باشد.