مازندران از توسعه بی‌مهار به توسعه هویتی برسد

 ساری-خبرنگار حرف/هم‌زمان با هفته مازندران و روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه، دکتر سید قاسم حسنی، عضو هیأت علمی دانشکده علوم انسانی و اجتماعی و دانشیار مردم‌شناسی دانشگاه مازندران، در یادداشتی با عنوان «از دانش تا رسانه؛ بازآفرینی هویت و خرد بوم‌شناختی مازندران در مسیر توسعه پایدار»، بر ضرورت هم‌افزایی دانشگاه و رسانه برای تبدیل خرد بومی به نیروی محرک توسعه پایدار تأکید کرد.

حسنی در این یادداشت با اشاره به مفهوم بنیادین «هویت و خرد بوم‌شناختی» آن را قلب تپنده توسعه پایدار دانسته و معتقد است در عصر آنتروپوسن، مرز میان طبیعت و فرهنگ در حال از میان رفتن است. به باور او، جنگل‌های هیرکانی و دریای خزر دیگر صرفاً منابع طبیعی نیستند، بلکه بخشی از زیست‌جهان فرهنگی مردم مازندران را شکل می‌دهند؛ زیست‌جهانی که در آن، کشاورزی، معماری بومی، آیین‌ها و سبک زندگی مردمان منطقه حاصل هم‌زیستی پایدار انسان و طبیعت است.

وی با بیان این‌که چالش امروز ما در مسیر توسعه، نه کمبود منابع مالی و فناوری بلکه شکاف دانایی میان دانش دانشگاهی و خرد بومی است، افزود: دانشگاه و رسانه دو نهاد مکمل برای پر کردن این فاصله‌اند. دانشگاه از طریق پژوهش میان‌رشته‌ای، مستندسازی و تبیین علمی دانش بومی، می‌تواند زمینه بازآفرینی خرد بوم‌شناختی را فراهم کند و رسانه با ترجمه این دانش به زبان مردم و بازنمایی آن در قالب گزارش، مستند و محتوای دیجیتال، حلقه ارتباطی میان علم و جامعه را برقرار سازد.

به گفته این استاد مردم‌شناسی، هم‌افزایی دانشگاه و رسانه می‌تواند زمینه‌ساز نوعی توسعه آگاهانه و هویت‌محور در مازندران شود؛ توسعه‌ای که به جای تخریب طبیعت، بر تداوم حیات فرهنگی و زیستی مردم تکیه دارد. او پیشنهاد می‌کند برای تحقق این هدف، اتاق فکر مشترک دانشگاه و رسانه برای تحلیل مسائل فرهنگی و زیست‌محیطی تشکیل شود، کارگاه‌های «علم برای مردم» با هدف آموزش خبرنگاران برگزار گردد، شبکه ارتباطی میان دانشگاه، رسانه و جوامع محلی گسترش یابد و تولید محتوای رسانه‌ای هویت‌محور در دستور کار رسانه‌ها قرار گیرد.

دکتر حسنی همچنین بر لزوم سنجش تأثیر رسانه‌ها بر آگاهی و رفتار زیست‌محیطی جامعه تأکید کرده و پیشنهاد داده است در کنار اقدامات آموزشی، ساختارهای نهادی نیز بازتعریف شود. از نظر او، دانشگاه‌ها باید پژوهش‌های بوم‌محور را در اولویت قرار دهند و با تشکیل دپارتمان‌های مطالعات مازندران با رویکرد میان‌رشته‌ای، به مستندسازی دانش بومی بپردازند. او معتقد است خروج دانشگاه از برج عاج علمی و گفت‌وگو با خبرنگاران و فعالان رسانه‌ای می‌تواند به ساده‌سازی و مردمی‌سازی دانش دانشگاهی منجر شود.

در سطح رسانه‌ای نیز، وی بر تعهد رسانه‌ها به ترویج خرد بومی و حرکت از پوشش صرفاً خبری به سمت روایت‌گری آموزشی تأکید می‌کند و می‌گوید رسانه‌ها باید روایت بومیان را برجسته سازند و با استناد به داده‌های علمی، در پوشش منازعات توسعه‌ای شفافیت ایجاد کنند. در سطح سیاست‌گذاری کلان نیز، تشکیل کارگروه دائمی دانشگاه–رسانه–توسعه برای رصد چالش‌های توسعه استان و تدوین پیوست‌های فرهنگی و زیست‌محیطی پروژه‌های بزرگ از جمله پیشنهادهای اوست.

این عضو هیأت علمی دانشگاه مازندران در پایان یادداشت خود تصریح کرده است که توسعه پایدار در مازندران تنها زمانی تحقق می‌یابد که به توسعه هویتی بدل شود. به اعتقاد او، دانشگاه باید خرد بومی را از سطح فولکلور به سطح علم زیستی و فرهنگی ارتقا دهد و رسانه این دانش بازآفرینی‌شده را به زبان مردم و در قالب آگاهی عمومی منتقل کند. وی سه اصل شناخت، آگاهی‌بخشی و پایداری را بنیان تعامل دانشگاه و رسانه می‌داند و تأکید می‌کند که آینده توسعه در مازندران در گرو بازآفرینی هویت و خرد بوم‌شناختی است؛ جایی که علم و رسانه نه ابزار اطلاع‌رسانی، بلکه دو رکن شکل‌دهنده به فرهنگ توسعه خواهند بود.