روستاهای هدف گردشگری، بستر بی‌‎رویا

یادداشت- الناز پاک نیا / بی شک مازندران یکی استان  های دارای روستاها هدف گردشگری در کشور به شمار می رود، حتی بسیاری از روستاهای مازندران توانمندی و پتانسیل تبدیل شدن به روستاهای هدف گردشگری بین المللی به ویژه کشورهای حاشیه خزر و خلیج فارس را نیز دارند. اگر قصه را از آخر شروع کنیم، تبدیل اراضی ناب کشاورزی به ویلا و آپارتمان، ساختمان های سیمانی رنگی و نیز آلودگی های زیست محیطی و از دست رفتن توان زیست طبیعی در مناطق مختلف استان مازندران و نیز استان های شمالی، از بی توجهی به روستاها به عنوان زیرساخت و بستر توسعه متوازن نشات می‌گیرد.

امروز روستاهای مازندران می توانستند هدف گردشگری باشند اما به بستری بی رویا تبدیل شده اند که طبیعت آنها و نیز بافت ارزشمند آنها در سایه بی برنامگی دولت ها در حال از میان رفتن است.

امروز توسعه روستاها از منظر مدیران تامین آب، برق و آسفالت روستاها است اما در همین روستاهای بدون خدمات هم برای ساخت ویلاهای آنچنانی که شاید سالی 5 روز چراغ اتاق هایش روشن نباشد، این خدمات بدون هزینه های گزاف و به راحتی تامین می شود.

این مساله نشان می دهد که عزم مدیران برای توسعه روستاها از منظری به جز توسعه خدمات نمی گذرد، چه بسا که بدون دخالت آشکار مدیران و نیز تامین بودجه های آنچنانی در دور دست ترین روستاهای مازندران ویلاها و خانه هایی احداث شده است.

نبود برنامه و در اصلی ترین مورد نبود متولی واقعی توجه به روستاها به عنوان بستر توسعه، روستاهای مازندران را از مسیر تولید خارج کرده و در بستر مصرف قرار داده است.

امروز در سایه نبود همین برنامه و متولی، روستاها به مصرف کننده عمده انرژی تبدیل شده اند، فروشگاه های بزرگ در این مناطق در دست احداث است و آسفالت و قیر تا دوردست ترین نقاط روستایی رسیده است.

در حالی که در توسعه روستایی در دنیا، هنوز مسیرهای خاکی، تولید در مزرعه و مزارع و باغات مشتریان خاص خود را دارد، تولید از روستاهای استان در حال خارج شدن است و تغییر بافت روستایی از دو وجهه در حال انجام.

بی توجهی به بافت و ساخت روستاهای مازندران

هم اکنون دولت اعتباراتی را در قالب ساخت مساکن روستایی به روستاها اختصاص می دهد اما ساخت مسکن های روستایی جدید، بدون توجه به بافت روستایی منطقه و به تبعیت از بافت و فرم مسکن های شهری در حال ساخت است. در برخی روستاها در جوار دشت ها و باغ ها شاهد احداث واحدهای سه و 5طبقه روستایی هستیم که طبیعتا در شکل ظاهری روستاها، تحمیل خسارت به بافت زمین و مسائلی از این دست مشکلاتی را در آینده ایجاد خواهد کرد.

عدم نظارت بر فرم و شکل و نیز نحوه ساخت مساکن روستایی حتی مورد نظر ناظران ساخت مسکن روستایی نیست.

از سوی دیگر، تغییر بافت روستا از مزارعی که می تواند محل تولید محصولات روستایی باشد، از محل این تولید و عرضه مستقیم گردشگران را به سوی مزارع و باغات هدایت کند نیز رخ می دهد.

در نبود اقامتگاه های ارزان قیمت و محلی، در ایام پیک سال و در تابستان و نوروز که گردشگران راه سفر به مازندران را در پیش می گیرند، ویلاها در زمین هایی که برای غیرمازندرانی ها ارزان به شمار می رود، سر بر افراشته می شوند و طبیعت گردی جای خود را به آفرود سواران غیربومی می دهد که تنها برای چند ساعت لذت، طبیعت مازندران را به خاک و خون می کشند.

در سال های اخیر، احداث بوم گردی در روستاهای مازندران اگر چه قرار بود، این نقیصه بزرگ را جبران کرده و اقامتگاه چند روزه برای علاقه مندان به روستاگردی شود، در تب و تاب نبود نظارت، هزینه های اقامت در آنها افزایش یافته است و اقبال مسافران به آنها کمرنگ.

جشنواره های تولیدمحور و محصول محور روستایی به تعدادی روستای اندک محدود شده و مابقی روستاها رها شده باقی مانده اند.

در حالی که با توجه به شرایط ویژه مازندران، خانه ها و اقامتگاه های بوم گردی در این استان می توانست با یارانه های دولتی، جای خالی اقامتگاه های ارزان قیمت را بگیرد، زیر بار تسهیلات دولتی و بدون شبکه ها و تشکل های واقعی صنفی این حوزه با حداقل ظرفیت در حال ارائه خدمات است.

اگرچه در یک دهه اخیر، جشنواره های محصول محور در تابستان و بهار و حتی پاییز، پذیرای علاقه مندان داخلی گردشگری روستایی بود، بازهم سطح پایین برگزاری این روستاها، نبود پیوست های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در آن، پای این حوزه را نیز در توسعه گردشگری لنگ کرده است.

امروز بیش از همیشه، در تب و تاب توسعه صنعتی، کارگروه تخصصی توسعه روستایی در استان مازندران و رفع نقایص موجود در توسعه روستاها و توجه به مسائل روستامحور در نهادهای دولتی ضروری است.

توجه به یک یک روستاهای استان مازندران، و تدوین برنامه برای هر سه هزار روستای این استان از اولویت هایی است که می تواند ضمن ایجاد اشتغال، زیست بوم طبیعی این استان را حفظ کرده و بافت روستایی آن را غنا ببخشد. برنامه های جزیره ای و عدم هماهنگی نهادهای متولی روستایی نباید به از دست رفتن زیست بوم غنی روستایی در استان مازندران شود.