نوسان شدید در واردات گوشت

مؤسسه پژوهشی و برنامه‌ریزی اقتصاد کشاورزی این مؤسسه در گزارش اعلام کرد: بر اساس آخرین گزارش فائو پیش‌بینی می‌شود تولید جهانی انواع گوشت با 1.1 درصد رشد از 308.5 میلیون تن (شامل گوشت گاو، خوک،مرغ، گوسفند و بز) در سال 2013 به 311.8 میلیون تن در سال 2014 برسد. میزان تولید انواع گوشت در سال 2014 نسبت به سال 2013 حدود 3.3 میلیون تن افزایش خواهد یافت.

رشد تولید گوشت عمدتا در کشورهای در حال توسعه متمرکز شده است با توجه به افزایش روند تقاضا در بازارهای جهانی، قیمت گوشت در همان سطوح باقی خواهد ماند به طوری که شاخص قیمت جهانی گوشت در آوریل سال 2014 (فروردین ماه 1393) نسبت به ماه مشابه سال گذشته بدون تغییر باقی مانده است.

اگرچه کاهش قیمت خوراک و دان، موجبات کاهش قیمت گوشت مرغ و خوک را فراهم نموده است اما قیمت گوشت گاو و گوسفند ثابت مانده و این به دلیل محدود بودن حجم این محصولات در تجارت جهانی است. از سوی دیگر روند کشتار گاو در آمریکای جنوبی (برزیل و آرژانتین) در حال افزایش است اما تعداد تولد گوساله در آمریکا، استرالیا و نیوزلند به دلیل خشکسالی کاهش یافته است. روند تولید و تجارت گوشت خوک در سال 2014 افزایش خواهد یافت و قیمت آن به دلیل کاهش هزینه‌‌های خوراک تنزل می‌یابد. سیاست‌های حمایتی چین از تولید گوشت خوک موجبات افزایش تولید می‌شود. حدود 48 درصد از تولید جهانی گوشت خوک در چین صورت می‌گیرد. حجم تجارت گوشت گوسفند و بز در سال 2014 حدود 3.5 درصد کاهش می‌یابد. استرالیا و نیوزیلند 85 درصد از تجارت جهانی گوشت گوسفند و بز را در اختیار دارند.

برآورد می‌شود تجارت گوشت با 1.4 درصد رشد به 31.3 میلیون در سال 2014 افزایش یابد. روند تجارت گوشت مرغ و گاو روند افزایشی و تجارت گوشت گوسفند و خوک روند کاهشی خواهد داشت. میزان تجارت گوشت مرغ در سال 2014 بالغ بر 13.5 میلیون تن برآورد شده است که حدود 43 درصد از کل تجارت گوشت را به خود اختصاص داده است. تجارت گوشت گاو (9.1 میلیون تن) گوشت خوک (7.4 میلیون تن) و گوشت گوسفند (یک میلیون تن) در رتبه بعدی قرار دارند.

روند جهانی قیمت انواع گوشت

بررسی‌ها نشان می‌دهد در بازه زمانی 2012 لغایت آوریل 2014 (برابر با فروردین 1393) متوسط قیمت جهانی گوشت مرغ 1955 دلار، گوشت گوسفند نیوزیلند 4674 دلار و گوشت گاو آمریکا 5326 دلار به ازای هر تن بوده است. متوسط قیمت گوشت گاو صادراتی آمریکا نسبت به قیمت گوشت گوسفند صادراتی نیوزیلند حدود 19 درصد بالاتر بوده است. هم‌چنین قیمت گوشت صادراتی آمریکا حدود 2.72 برابر قیمت گوشت مرغ صادراتی برزیل در دوره فوق‌الذکر بوده است. به عبارت دیگر نسبت قیمت گوشت مرغ به گوشت گاو در بازارهای جهانی حدود 2.7 برابر است اما این نسبت در ایران و در شرایط فعلی بیش از 4 برابر است.

طی فروردین ماه 1392 الی اردیبهشت ماه 1393 متوسط قیمت داخلی گوشت مرغ حدود 63478 ریال بوده است هم‌چنین متوسط قیمت گوشت گاو در این دوره 259529 ریال و قیمت گوشت گوسفند 248330 ریال برای هر کیلوگرم بوده است. در همین دوره متوسط قیمت هر کیلوگرم گوشت گاو حدود 4.09 برابر گوشت مرغ بوده است.

ضمن اینکه گوشت گاو حدود 4 درصد بیشتر از قیمت گوشت گوسفند بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که قیمت گوشت مرغ در همین دوره از 15.8 درصد رشد برخوردار بوده است. هم‌چنین قیمت گوشت گوسفند و گاو طی دوره فوق از حدود 3.8 درصد رشد برخوردار بوده است. این در حالی است که قیمت نهاده‌های اصلی مانند علوفه (جو) در دوره فوق 42 درصد رشد داشته است. عدم تناسب قیمت نهاده‌ها و قیمت محصول در بلندمدت بر انگیزه‌های تولید و سرمایه‌گذاری، اثر نامطلوب خواهد گذاشت. بخش عمده‌ای از این عدم تعادل (عدم تناسب قیمت نهاده یا علوفه و محصول – گوشت) ناشی از اجرای سیاست‌های نامناسب به منظور تنظیم بازار محصول نهایی بوده است که با واردات بی‌رویه گوشت بدون توجه به مقوله تنظیم بازار نهاده‌ها صورت گرفته است.

واردات گوشت قرمز

میزان واردات گوشت قرمز در سال‌های اخیر از یک منطق و برنامه‌ مدونی پیروی نمی‌کند. بی‌ثباتی در سیاست‌های تجاری، موجب ایجاد نوسانات شدید در حجم واردات گوشت شده است. از سوی دیگر واردات بی‌رویه گوشت قرمز در سال‌های ‌ اخیر ضربات جبران‌ناپذیری به بخش تولید وارد نموده است. بررسی حجم واردات گوشت در دو ماهه اول سال 1393 و مقایسه آن با دوره‌های مشابه در سال‌های 1391 و 1392 نشان می‌دهد که میزان واردات گوشت قرمز در دو ماهه اول سال 1393 نسبت به ماه‌های مشابه در سال 1392 بالغ بر3 برابر شده است. در همین دوره حجم واردات گوشت گاو حدود 3.5 برابر شده است. این در حالیست که تاریخ مصرف حدود 4000 تن از ذخایر گوشت کشور در آستانه اتمام بوده و شرکت‌ پشتیبانی امور دام به عنوان واردکننده این گوشت با اخذ موافقت دولت در پی عرضه این محصول در بازار است لذا با عنایت به همزمانی فصل تولید گوشت قرمز در کشور (عرضه بره‌های تولیدی دام سبک) و مازاد عرصه گوشت وارداتی،‌ این سیاست در تقابل با بخش تولید بوده و اثرات مخرب آن بر تولید غیرقابل انکار است. بنابراین در شرایطی که قیمت نهاده‌های تولید گوشت از جمله جو در یک سال اخیر 42 درصد رشد داشته است، واردات گوشت بدون توجه به هزینه‌های تولید گوشت داخلی و سرکوب قیمت داخلی گوشت از طریق واردات، به بهانه تنظیم بازار، عمدتا منجر به سرکوب تولید داخلی خواهد شد. تجربه‌ای که در سال‌های اخیر به کرات تکرار شده و هیچ وقت تجربه‌ای اندوخته نشده است؛ چرا که متولی تنظیم بازار، امور تنظیم بازار داخلی را از سهل‌الوصول‌ترین روش یعنی با اتکا به واردات و بدون توجه به تولید داخلی پیگیری می‌کند.

با توجه به شرایط اقتصادی کشور و میزان تورم، نسبت تغییرات قیمت داخلی گوشت قرمز با قیمت‌های جهانی عمدتا همسو نبوده و سطح افزایش قیمت‌های داخل فراتر از قیمت‌های جهانی است. اما در سال اخیر برای گوشت قرمز این تغییرات برعکس است. اراده سیاست‌گذار برای تنظیم بازار گوشت با اتکا به واردات و تزریق ارز دولتی برای واردات گوشت، همراه با افزایش حجم واردات گوشت قرمز،‌ منجر به سرکوب قیمت‌های داخلی این محصول شده است به طوری که علیرغم افزایش سطح عمومی قیمت‌ها در داخل (حدود 35 درصد)، افزایش قیمت‌ها برای گوشت گوسفند 4.3 درصد و برای گوشت گاو 2.2 درصد بوده است. طبیعتا این شرایط می‌تواند در بلندمدت مشکلات جدی برای تولید فراهم آورد. یعنی اگر متوسط افزایش نسبی قیمت‌ها 35 درصد است پس گوشت قرمز هم باید همین حدود اضافه شود.