کودکان کار، مظلومترین قربانیان فقر

بیکاری فقر را به دنبال خواهد داشت و فقر افراد جامعه را به مهاجرت وا می‌دارد و عدم تناسبات اقتصادی آنها را به حاشیه‌نشینی وادار می‌کند و در نهایت حاشیه‌نشینی سرفصل و آغاز اتفاقاتی است که کیفیت زندگی شهری را تحت تاثیر قرار می‌دهند و موجب بروز وقایعی می‌شوند که به نفع جامعه نیست و همیشه هستند،

به گزارش حرف، افرادی که ناخواسته قربانی شرایط نامساعد اجتماعی می‌شوند، اما در میان این قشر کثیر، کودکان بزرگترین قربانیان هستند، زیرا زندگی آنها تحت تاثیر ناهنجاریی‌های بسیاری است که پرداختن به همه آنها مجال بیشتری می‌طلبد، اما آنچه که کودکان را در معرض خطرات بیشتر قرار می‌دهد، حضور زودهنگام آنها در اجتماع است که مهمترین عامل آن فقر اقتصادی خانواده است. بی‌شک در مقاطع و شرایط بد اجتماعی، این کودکان هستند که توسط خانواده‌های فقیر به کار کردن وا داشته می‌شوند تا نانی به خانه ببرند؛ غافل از اینکه کودکان نیز مانند دیگر افراد جامعه برای حضور در اجتماع حق و حقوقی دارند که در مطالبه آنها ناتوانند. کافی است صفحات حوادث روزنامه‌های مختلف را ورق بزنیم و انبوه سایت‌های خبری را از نظر بگذرانیم تا با انواع حوادثی مواجه شویم که قربانیان آنها کودکان هستند.

در همه جای دنیا کار کردن کودکان موضوعی مطرود بوده و همواره توسط جامعه شناسان، روانشناسان و فعالان عرصه کودک و نوجوان مورد نکوهش قرار گرفته است، به این دلیل که حضور کودکان در عرصه‌های مختلف اجتماعی آنها را با مشکلات عدیده‌ای روبرو می‌کند. همانطور که گفته شد،‌ آنها قادر به دفاع از حق و حقوقشان نیستند و نمی‌توانند از حریم شخصی خود دفاع کنند و اینگونه است که از سوی افراد فرصت طلب مورد سوءاستفاده‌های مختلف قرار می‌گیرند و درگیر وقایعی می‌شوند که آینده آنها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. کودکان کار علاوه بر آنکه کودکی نمی‌کنند، بلکه به دلیل وجود شرایط نامناسب، معمولا از حق تحصیل و دسترسی به سایر امکانات محرومند.

وضعیت کودکان کار در ایران

کار کودک در ایران یکی از مسائل بغرنجی است که سالهاست وجود دارد و اغلب از سوی مسئولان و مردم جدی گرفته نشده و طی این سال‌ها نیز اقدام مشخصی برای دفاع از حقوق آنها انجام نشده است. سالهاست که کودکان به عنوان نان‌آوران خانواده در جامعه به فعالیت‌های شغلی غیرمرتبط و نامناسب می‌پردازند؛ اگر وضعیت کودکان کار را طی چند سال گذشته پیگیری کنیم احتمالا به این نتیجه خواهیم رسید که هرچه گذشته بر تعداد آنها افزوده شده است؛‌ زیرا بطور واضح مسائل اقتصادی، سیر صعودی تورم  و در نتیجه پایین آمدن قدرت خرید مردم، علاوه بر ایجاد ناهنجاری‌های بسیار، ‌خانواده‌ها را به مهاجرت و حاشیه‌نشینی وا می‌دارد و این روند در نهایت والدین را بر آن می‌دارد تا کودکانشان را به کار وادارند.

کودکان کار و ابهام در آمار

طبق قانون، کار برای کودکان کمتر از 15 سال ممنوع است و کودکان 15 تا 18 ساله نیز باید در مشاغل شایسته مشغول به کار شوند، اما در واقعیت این گونه نیست؛ البته با نگاهی سطحی و اجمالی نمی‌توان با کودکان کار مواجه شد، زیرا بسیاری از آنها به صورت پنهانی در مکان‌هایی غیرقانونی مشغول به کار هستند و توسط کارفرمایان و پیمانکاران از چشم قانون دور نگاه داشته می‌شوند؛‌ بنابراین اگر بخواهیم آماری از کودکان کار ارائه دهیم باز هم با تناقضاتی در این زمینه مواجه خواهیم شد.

در حاشیه شهرها بیغوله‌های بسیاری وجود دارد که اگر موفق به یافتن آنها شویم و به داخل آنها سرک بکشیم با کودکانی مواجه می‌شویم که در آن مکان‌ها مشغول به کارند، البته لازم نیست راه دوری برویم و زمان زیادی را صرف یافتن کودکان کار کنیم.  دستفروشی دم‌دستی‌ترین شغلی است که کودکان در دل شهر به آن می‌پردازند. کافی است در پیاده روها قدم بزنیم یا بر نیکمت یکی از پارک‌ها بنشینیم یا سوار بر یکی از قطارهای شهری از نقطه‌ای به نقطه دیگر برویم تا با این قشر مظلوم جامعه مواجه شویم. کودکانی که درآمدشان از آن خودشان نیست و در پایان هر روز باید دخلشان را به والدین یا شخص دیگری که آنها را به کار واداشته تحویل دهند، اما این همه ماجرا نیست و کاش چنین بود.

شغل کثیف اما پرطرفدار «زباله‌گردی»!

اینکه در کوچه‌ای فرعی یا خیابانی اصلی با افرادی مواجه شویم که تا کمر در سطل آشغال فرو رفته‌اند تعجب نخواهیم کرد،‌ به خصوص طی چند سال اخیر که وضعیت معیشتی مردم رو به وخامت نهاده است. گویا زباله‌گردی به شغلی مرسوم تبدیل شده و برای عد‌ه‌ای سود سرشار و کلانی دارد، اما نکته تلخ ماجرا این است که کودکان نیز آلوده این شغل کثیف شده‌اند؛ هرچند قد وقامتشان کوتاه‌تر از آن است که به راحتی سطل‌های بزرگ زباله را تجزیه و تحلیل کنند!

مدیر کل برنامه‌ریزی و توسعه شهری امور شهرسازی  گفت: زباله‌گردی و فعالیت کودکان کار در این بخش، ناهنجاری اجتماعی است و ما شهروندان می‌توانیم این پدیده را به طور کلی از سطح جامعه پاک کنیم، اما لازمه آن مشارکت جدی اجتماعی است؛ یعنی اگر ما شهروندان پسماندهای خشک و تر را در مبدأ تفکیک کنیم و پسماندهای خشک را تحویل عوامل شهرداری بدهیم در حل این معضل سهیم بوده‌ایم.

علیرضا فیروزی گفت: اگر زباله‌ها توسط شهروندان در مبدا تفکیک شوند زباله ارزشمندی به مخازن زباله انتقال داده نخواهد شد و سودجویان برای یافتن آنها به سراغ سطل های زباله نخواهند رفت و به این ترتیب آلودگی‌های بصری و زیست محیطی به وجود نخواهد آمد.

همچنین مدیرعامل انجمن حمایت ازحقوق کودکان گفت: مشاهدات ما نشان می دهد با توجه به گرانی ها و شرایط اقتصادی طی یک سال اخیر تعداد کودکان زباله گرد ایرانی در حال افزایش است.فرشید یزدانی درباره وضعیت کودکان کار در خیابان در فصل سرد سال گفت: این کودکان با توجه به محدودیت هایی که در زمینه پوشاک و غذای گرم دارند فشارهای بیشتر و متفاوت تری را تجربه می کنند و دچار سرماخوردگی و بیماری های عفونی می شوند.

وی با بیان اینکه کودکان زباله گرد بدون در دست داشتن دستکش موظف به جمع آوری پسماند و تفکیک زباله خشک و تر از یکدیگر هستند، لذا بیشتر دچار بیماری می شوند، ادامه داد: این کودکان در اماکن بسیار ناامن اسکان داده شده و در تمام فصول دچار رنج و زحمت می شوند، که این طبیعتا باعث فشار جسمی و بیماری بیشتر و متفاوت تر خواهد بود .

وی با بیان اینکه  بدترین نوع آُسیب به کودکان، کار کودکان در خیابان و از همه بدتر زباله گردی آنان است، اضافه کرد: در میان کودکان کار بدترین شرایط را کودکان زباله گرد دارند.وی تصریح کرد: عمده کودکان زباله گرد پسر هستند و دختران کودک به ندرت در حال زباله گردی دیده می شوند .