فرصت عکاسی را از دست ندهید

گفت وگو- زهرا اشکیود: خسوف توأم با «ابرماه» در ۱۱ بهمن‌ماه از ساعت ۱۷ و ۲۰ دقیقه در استان مازندران رخ می دهد.به گزارش حرف مازندران،  نگاه کردن به آسمان و مشاهده ستارگان برای افراد عادی فقط به عنوان چند ستاره که به آنان چشمک می‎زند معنا دارد اما اگر پای صحبت‌های منجمان بنشینیم دنیایی از رمز و رازهایی از خالق هستی برایمان آشکار می‌شود. همزمان با اولین روز از سال میلادی ابرماهی در آسمان رخ داد و حال نیز در 11 بهمن‌ماه نیز ابرماه دیگری همراه با خسوف در آسمان مشاهده خواهد شد که در این راستا گفت و گویی با “موسي فرهادی” مسئول رصدخانه آلاشت مازندران انجام دادیم.

*چگونگی ایجاد ماه‌گرفتی در آسمان شب را توضیح می دهید؟

سال جدید میلادی در سال ۲۰۰۱۷ با ابرماه آغاز شد و علاوه بر آن ابرماه دیگری در ۱۱ بهمن ماه همراه با خسوف رخ می‌دهد.

ماه گرفتی یا خسوف هنگامی رخ می‌دهد که ماه در بدر کامل باشد و در شب ۱۴ ماه قمری باشد و تمام قرص آن روشن و در حال عبور از بخشی از سایه زمین باشد یعنی هنگامی که سایه زمین بر روی ماه قرار می‌گیرد ماه تاریک شده و ماه‌گرفتگی اتفاق می‌افتد. سایه زمین در دو قسمت مخروطی شکل دارد که یکی در داخل دیگری است که یکی از آنها کوچکتر و در داخل مخروط بزرگتر قرار می‌گیرد.

در حقیقت بخش خارجی نیم‌سایه‌ای منطقه‌ای است که زمین بخشی از پرتوهای خورشید را مسدود می‌کند و اصطلاحا ماه‌گرفتگی جزئی رخ می‌دهد که در شروع و پایان ماه‌گرفتگی است که ماه وارد نیم‌سایه زمین می‌شود و سایه کامل بخشی از مخروط است که هیچ پرتو منعکس شده خورشید به زمین نمی‌رسد که این مورد ماه‌گرفتگی کامل است.

*چند نوع ماه گرفتگی داریم؟

ماه‌گرفتگی به سه صورت نیم‌سایه‌ای، جزئی و کلی است که ماه گرفتی ۱۱ بهمن ماه از نوع ماه گرفتی کلی است و در نقاط مختلف زمین از مناطق غربی کره زمین مانند آمریکا و هاوایی و بخش‌های غربی کره زمین پیش از طلوع خورشید ماه گرفتی آغاز می‌شود و تا کشورمان که همزمان با طلوع خورشید در نیم‌سایه ماه‌گرفتگی قرار دارد.

*عاملی که سبب ماه گرفتگی می‌شود چیست؟

برای رخ دادن ماه گرفتگی دو شرط لازم است و آن اینکه ماه و زمین و خورشید در یک خط مستقیم قرار گرفته ویا با یکدیگر هم خط شوند که این اتفاق در زمان بدر کامل یا ماه شب ۱۴ ویا قرص کامل ماه رخ می‌دهد و شرط بعدی آنکه ماه در حرکت مداری خود به دور زمین که مدار بیضی است اصطلاحا در یکی از گره‌های نزولی و یا نزدیکی آن گره یا گره صعودی باشد.

هنگام ماه‌گرفتگی زمین میان ماه و خورشید قرار می‌گیرد و سایه زمین روی ماه می‌افتد که در این حالت می‌توانیم ماه را به شکل تاریک و گرفته مشاهده کنیم. در ماه‌گرفتگی ماه به شکل کامل قابل مشاهده است اینطور نیست که کاملا محو شود و دیده نشود.

*چگونه می‌توان ماه‌گرفتگی را رصد کرد؟

در خورشید گرفتگی به جز چند ثانیه‌ای که خورشید در گرفت کامل قرار دارد برای رصد آن نیاز به فیلتر خاص است اما ماه‌گرفتگی این مشکل را ندارد و بدون هیچ ابزاری می‌توان با چشم غیرمسلح آن را مشاهده کرد و از آن لذت برد و اگر هم ابزار باشد می‌توان از یک دوربین دوچشمی ساده آغاز کرد تا ابزار پیشرفته همچون تلسکوپ که می‌توان ماه‌گرفتگی را مشاهده کرد.

*درباره بعد هنری ماه‌گرفتگی بفرمائید؟

ماه‌گرفتگی سوژه عکاسی خوبی است برای افرادی که عکاسی نجومی می‌کنند؛ چرا که عکاسی نجومی از علاقه‌مندی‌های عکاسان است. آنان می‌توانند از مراحل مختلف ماه‌گرفتگی ورود به نیم‌سایه، آغاز سایه کامل و نیز خروج از نیم‌سایه، از جمله سوژه‌های مناسبی برای عکاسان نجومی است و همچنین تلفیق زیبایی طبیعت با جاذبه‌های تاریخی ماه گرفته شده از جمله علاقه‌مندی‌های عکاسان نجومی است که از این فرصت استفاده می‌کنند.

*درباره ابرماه بفرمائید که این «ابرماه» چیست؟

ابرماه یا سوپرمون پدیده‌ای است که ماه درخشان‌تر و بزرگتر از اندازه همیشگی خود دیده می‌شود. ابرماه نیز در وضعیت بدر یا شب ۱۴ قمری شرط لازم آن است و در وضعیت بدر هنگامی که ماه بیشتر و بزرگتر از اندازه معمول باشد به آن ابرماه اطلاق می‌شود که در فارسی به «ماه افروختگی» ترجمه شد.

*عامل ایجاد «ابرماه» چیست؟

در ابرماه فقط حدود ۱۴ درصد  روشنایی ماه افزایش می‌یابد و علت آن است که ماه هنگامی که به حزیز مداری خود یعنی به نزدیک‌ترین فاصله‌اش از زمین می‌رسد و در گره نزولی قرار می‌گیرد و این نزدیک شدن فاصله موجب می‌شود تا ما ماه را بزرگتر از اندازه معمول خود مشاهده کنیم.

عکس‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی و در سایت‌ها دیده می‌شود تنها عکس‌های تلفیقی است و یعنی عکسی را با تلسکوپ با بزرگنمایی بسیار زیاد گرفته می‌شود و در پس زمینه یک منظره طبیعی و یا در بنای تاریخی مونتاژ می‌شود.

ماه هر ۲۷ روز و ۷ ساعت و ۴۲ دقیقه و ۲۴ ثانیه یعنی ۲۷ و ۳۲۱ هزارم (۲۷/۳۲۱ هزارم) روز، یک دور کامل در مدار خود به دور زمین میچرخد که اصطلاحا به آن یک دوره ماه اطلاق می‌شود که در واقع با گذشت این مدت ماه به نزدیک‌ترین حد خود از زمین می‌رسد که این زمان همان ماه ۱۴ قمری است که ماه به بدر کامل می‌رسد و از آنجایی که مدار گردش زمین بیضی شکل است و زمین در یکی از این کانون‌های بیضی قرار دارد و به طور کلی دایره یک مرکز دارد که تمامی فاصله روی نقاط آن تا مرکز یکسان است اما بیضی حالت کشیده دارد و دارای چهار کانون است که فاصله نقاط سطح بیضی تا کانون‌ها تغییر پیدا می‌کند. حال در این مدار بیضی شکل اگر زمین در فاصله نزدیک‌ترین نقطه خود تا ماه برسد حالت بدر یا شب ۱۴ قمری رخ می‌دهد و اگر با یک گره نوجومی نیز توأم شود تبدیل به «ابرماه یا سوپرمون» خواهد شد.

*تأثیر «ابرماه» بر روی پدیده‌های زمین چگونه است؟

تنها تأثیری که ابرماه یا سوپرمون بر روی زمین دارد، تأثیر آن بر روی جز و مد است که برابر اندازه‌گیری‌های دقیقی که انجام شده فقط یک الی دو سانتی‌متر مد بیشتر خواهد شد و تمامی سخنانی که درباره طالع بینان ‌و خرافه‌پرستان درباره زمین‌لرزه و طوفان و گردباد و آتشفشان می‌زنند هیچ کدامشان پایه علمی ندارد و در منابع‌های علمی هیچ گونه مبحث ثابت شده‌ای درباره تأثیر ابرماه بر روی پدیده‌های زمینی وجود ندارد جز آنکه یک الی دو سانتی‌متر مد بیشتر دریاها است.

*در ایران بهترین نقاط برای مشاهده ابرماه و ماه‌گرفتگی کدام مناطق است؟

در بیشتر نقاط ایران ماه‌گرفتگی کامل را می‌توان دید اما بهترین نقاط، مناطق شرقی کشور است. هنگام آغاز ماه‌گرفتگی حدود سه ساعت پیش از طلوع ماه، ماه‌گرفتگی آغاز می‌شود یعنی هنگام طلوع ماه در حقیقت ماه در حالت گرفت قرار دارد و ماه در حالی که ماه‌گرفتگی دارد طلوع می‌کند.

*زمان ماه‌گرفتگی چه ساعتی است؟

طبق محاسبات در تهران، آغاز خسوف نیم‌سایه‌ای ۱۴ و ۲۱ دقیقه و آغاز خسوف جزئی ۱۵ و ۱۸ دقیقه و آغاز خسوف کلی ۱۶ و ۲۱ دقیقه و پایان خسوف کلی ۱۷ و ۳۷ دقیقه است و پایان خسوف جزئی ۱۸ و ۴۱ دقیقه و پایان خسوف نیم‌سایه‌ای ۱۹ و ۳۸ دقیقه خواهد بود.در کشورمان هنگامی که ماه طلوع می‌کند به شکل کاملا گرفته است یعنی ماه در وضعیت خسوف کلی طلوع می‌کند و می‌توانیم مراحل پایانی ماه‌گرفتگی را مشاهده کنیم. علاوه بر آن در مناطق غربی کشور در حقیقت هنگامی که ماه طلوع می‌کند خسوف کلی تمام شده است و فقط می‌توانند ماه‌گرفتگی خسوف جزئی را در هنگام طلوع مشاهده کنند.

*زمان طلوع ماه و ماه‌گرفتگی در استان مازندران چه ساعتی است؟

در استان مازندران هم ماه در وضعیت خسوف کلی طلوع می‌کند یعنی هنگامی که ماه از شرق طلوع می‌کند در حالت بدر کامل و خسوف کلی است. طلوع ماه به افق ساری ساعت ۱۷ و ۲۰ دقیقه است و شهروندان ساروی حدود ۱۷ دقیقه خسوف کامل را می‌توانند مشاهده کنند. برای سایر نقاط استان هم بسته به واقع شدن در شرق یا غرب ساری، زمان طلوع ماه کمی زودتر یا دیرتر خواهد بود و تمامی علاقه‌مندان می‌توانند با چشم غیرمسلح ویا تلسکوپ‌های مختلف شاهد این ماه‌گرفتگی باشند چراکه ماه‌گرفتگی ۱۱ بهمن‌ماه توأم با ابرماه است.