گزارش حرف از آخرین وضعیت بازگشایی صفی آباد بهشهر؛ راز کاخ اسرار آمیز

گره فرهنگی
كاخ صفی آباد در جنوب غرب شهرستان بهشهر (استان مازندران) و در بالای ارتفاعات منتهی به دشت قرار دارد. این کاخ بیش از 40 سال است که به مردم بسته باقی مانده و به کاخی اسرارآمیز تبدیل شده است. در یک سال اخیر، تلاش مدیریت استان برای در دسترس قرار گرفتن این کاخ به روی مردم هنوز تخقق نیافته است.

صفی آباد چیست و کجاست؟

این كاخ در زمان شاه صفی نوه شاه عباس توسعه پیدا كرده و عمارت با شكوه صفی آباد مرهون توجه خاص شاه عباس بود. این كاخ در میان باغی زیبا به صورت بنایی مربع شكل كه دارای ابعاد 25 × 25 متر بوده و در دو طبقه ساخته شد. ورودی كاخ در سمت شمالی قرار داشته كه با عبور از پنج پله امكان دسترسی به داخل طبقه اول كاخ وجود دارد. طبقه اول دارای اتاق‌های متعدد بوده كه از طریق راهرو و هشتی امكان دسترسی به داخل آن وجود دارد. طبقه دوم نیز دارای راهرو و اتاق های زیبا است.
این بنا در سال ۱۰۱۰ هجری قمری به فرمان شاه عباس کبیر ساخته شده. شاه عباس اول، از نظر علاقه مندی به فرزند دل بند خویش این بنا را کاخ صفی آباد نام گذاری کرد.
بنا بر روایت مورخان دیوارهای درونی كاخ دارای نقاشیهای گوناگون بوده كه متاسفانه امروزه، اثری از آن بر جای نمانده است. از مصالح به كار رفته در این كاخ، سنگ، آجر و گچ است كه در قرن اخیر بر اثر ویرانیهای پیاپی ساخته شد.
این كاخ در زمان حمله افغان‌ها آسیب دیده و در زمان نادر شاه تعمیر و بازسازی شد. این بنا در زمان قاجاریه نیز مورد مرمت قرار گرفت و در قرن اخیر كاملا احیاء شده است.
از کاخ صفی آباد و تا باغ شاه بهشهر که به عمارت چهل ستون مشهور است، یک راه زیر زمینی احداث شده بود که در مواقع ضروری مورد استفاده عبور و مرور یا سایر جریانهای دیگر میگردید. فاصلهٔ کاخ تا دریا در حدود ۱۶ کیلومتر است و در ایام سلطنت صفویه به ویژه شاه عباس کبیر این راه زیر زمینی جهت امور سوق الجیشی و جلوگیری از تهاجمات ازبکان و سایر ملل وحشی که در حول و حوش دریای خزر زندگی میکردند، استفاده میشد. در موازات کاخ صفی آباد چشمهٔ آبی موجود است که به چشمه «پلنگ خیل» شهرت دارد. این آب در ایام فرمانروایی صفویه با شکل روباز و قیمتی و نیز با تنپوشه‌های سفالی جریان داشت و در وسط ساختمان طبقه اول حرفی مرمر به شکل کثیر اطلاع احداث بود و در تمام طبقات ساختمان از دیواره و غیره به وسیلهٔ تنپوشه‌های سفالی آب جریان داشت تا تهویهٔ هوا برای ایام تابستان یا احتیاجات دیگر شود.
این کاخ تا سطح دریای خزر حدود ۶۵۰ متر ارتفاع دارد که چراغهای بندرتركمن و بندرگز از آن نمایان است و تا ۳۰ کیلومتر چشم انداز دارد. این کاخ در حدود ۷۰ سال پیش طعمهٔ حریق شده و به کلی آثار و شکوه باستانی خود را از دست داد. مصالح ساختمانی آن نیز به غارت برده شد. در سال ۱۳۱۵ رضا شاه دستور به تعمیر و مرمت کلیه تأسیسات کاخ را داد.

صفی آباد تاپیش از 84

مجموعه تاریخی صفی آباد که مشتمل بر یک کاخ و باغ بزرگی از دوره صفوی است پس از انقلاب اسلامی در اختیار وزرات اطلاعات قرار گرفت و تا اوایل سال 84 تصمیمی درباره آزاد سازی عرصه و حریم این کاخ صفوی گرفته نشده بود. با حضور مشاور در مجموعه باغ های تاریخی عباس آباد بهشهر به منظور تهیه طرح ساماندهی باغ‌ها، رئیس سابق سازمان میراث فرهنگی و گردشگری دستور آزاد سازی مجموعه صفی آباد را برای قرار گرفتن در طرح ساماندهی داد.

چرا درب های کاخ بسته است!

در زمان ریاست مرعشی، گفت‌وگوهایی با مسئولان این سازمان انجام گرفت و طی آن قرار شد کل مجموعه کاخ‌ها آزاد شود اما این کار هنوز انجام نگرفته است. اهالی شهر و کسانی که سالهای قبل از انقلاب را به خاطر دارند، می‌گویند در زمان شاه این ساختمان جهت بهره برداری جاسوسان آمریکایی در اختیار مستشاران آمریکایی بود و بعد از انقلاب فقط چند روزی به دلیل آگاهی دادن به مردم در مورد کارهای آمریکاییان درب آنرا گشودند و مجددا تا به امروز به دلیل اینکه ساختمان در اختیار یک نهاد نظامیست، از بازدید عموم جلوگیری می شود. به همین دلیل تا کنون عکس یا اطلاعات جامعی از این شاهکار عصر صفوی در دست نیست.

تلاش های بی نتیجه

نماینده مردم شرق مازندران در مجلس شورای اسلامی از بازگشایی کاخ صفی آباد بهشهر پس از 40 سال خبر داده بود و گفته: منتظر اعلام نظر نهایی از سوی وزارت اطلاعات هستیم تا عملیات اجرایی احداث جاده دسترسی به کاخ صفی آباد را آغاز کنیم. در مرحله دوم بازدید از کاخ صفی آباد توسط چند تن از مسئولان وزارت اطلاعات دو هفته پیش انجام شد که یک تیم کامل فنی، امنیتی و کارشناسی از مجموعه کاخ صفی آباد بازدید کردند و جوانب کار مورد بررسی مجدد قرار گرفت.
نماینده مردم شرق مازندران در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه در این بازدید راه های دسترسی پیشنهادی مورد بررسی قرار گرفت، تصریح کرد: پس از بازدید، صورت جلسه‌ای تنظیم شد و تعهدات طرفین و اقداماتی که باید انجام شود و ملاحظاتی که باید مورد توجه قرار بگیرد لحاظ گردید و قرار شد پس از بررسی ملاحظات در وزارت اطلاعات، نظر نهایی به مجموعه صفی آباد اعلام شود و عملیات اجرایی پس از اعلام نظر نهایی، آغاز شود.
این کاخ قرار بود مردادماه امسال به گفته استاندار مازندران، به روی علاقه مندان بازگشایی شود اما به هفته دولت همین سال موکول شد.
استاندار مازندران از آغاز عملیات اجرایی دسترسی به کاخ صفی آباد بهشهر در هفته دولت خبر داد و گفت: امیدواریم با اجرایی شدن عملیات راه دسترسی بزودی شاهد حضور مردم در این منطقه گردشگری باشیم.
مجید حسین زادگان 9 مردادماه امسال در حاشیه جلسه بررسی راه دسترسی به صفی آباد در جمع خبرنگاران در بهشهر افزود: پیرو پیگیری های متعدد از سال های گذشته تاکنون نظر مساعدت وزیر اطلاعات جلب و برای برآورده شدن آرزوی چندین ساله مردم شرق مازندران که بتوانند از مجموعه آثار میراثی صفی آباد بهشهر به عنوان بخشی از هویت و تعصب منطقه بهره گیری گردشگری کنند، اقدامات مختلفی پیگیری شده است.
وی اظهار داشت: با پیگیری های متعدد اصل قضیه مورد موافقت وزارت اطلاعات قرار گرفت و نقشه دسترسی به منطقه از قبل آماده شده بود، ولی اختلاف نظری در نحوه اجرا به دلیل ملاحظات امنیتی مجموعه وجود دارد که مقرر شد شهرداری بهشهر در مدت یک هفته نسبت به رفع مشکلات اقدام کند.
استاندار مازندران گفت: با حضور نمایندگانی از وزارت اطلاعات موضوع دسترسی مردم به صفی آباد به عنوان مجموعه تاریخی، با رویکرد مثبت مورد ارزیابی قرار گرفت و جدول زمان بندی تدوین شد تا نقشه اجرایی تهیه شود و در مجموع مهلت یک هفته ای به شهردار بهشهر هم بر این اساس بوده تا نقشه ای کاملا اجرایی تدوین کند و دقت شود تا ملاحظات امنیتی ساختار مجموعه و طبیعت آن رعایت شود.
وی افزود: در این مدت مواردی که باید مورد استعلام قرار گیرد باید انجام شود و در هفته دولت آغاز عملیاتی و اجرایی دسترسی به کاخ صفی آباد بهشهر را خواهیم داشت تا آرزوی دیرینه مردم محقق شود که در هفته دولت هم مورد بازگشایی قرار نگرفت.

علت حضور همزمان ۳ وزیر در کاخ صفی‌آباد بهشهر

پس از باز نشدن درب های کاخ به روی مردم در هفته دولت هم، 7 دی ماه، علی اصغر مونسان وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی و فرهاد دژپسند وزیر اقتصاد و دارایی از باغ صفی‌آباد بهشهر مازندران بازدید کردند.
وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در این بازدید از امضا تفاهم نامه‌ای ما بین وزرات متبوع خود با وزرات اطلاعات جهت پیگیری راه دسترسی به کاخ صفی‌آباد بهشهر خبر داد.
علی اصغر مونسان عصر امروز در حاشیه بازدید از مجموعه تاریخی کاخ صفی‌آباد بهشهر با بیان اینکه تفاهم نامه‌ای ما بین وزرات مطبوع خود با وزرات اطلاعات جهت پیگیری راه دسترسی این مجموعه امضا شده است، اظهار کرد: ایجاد کاربری مناسب برای این مجموعه تاریخی در شهرستان بهشهر از ضروریات است.