پیدا شدن گور دخمه بانوی اشکانی و مجموعه هدایای تدفینی در بهشهر

کاوش نجات‌بخشی محوطه وِلِم در محدوده سد گِلوَرد نکا در شهرستان بهشهر به کشف مجموعه‌ای از بقایای مربوط به حدود 25 تدفین و هدایای فاخر تدفینی دوره اشکانی، از جمله بقایای تدفین و هدایای بانویی 25 تا 30 ساله منجر شد .       بر اساس این گزارش، دکتر رحمت عباس‌نژاد سرستی عضو هیات علمی دانشگاه مازندران و سرپرست کاوش نجات‌بخشی گورستان وِلِم بهشهر 21 تیر 1400 در گفت‌وگو با روابط‌ عمومی پژوهشگاه میراث ‌فرهنگی و گردشگری با  اعلام این خبر گفت: در آبان ماه 1399 در جریان خاک‌برداری حین عملیات راه‌سازی و پل‌سازی در مجاورت روستای ولم و در محدوده سد گلورد توسط پیمانکاران شرکت آب منطقه‌ای مازندران و سد گلورد نکا، این محوطه باستانی پدیدار شد.       دکتر عباس‌نژاد تصریح کرد: بررسی‌های اولیه نشان داده است که این محوطه مربوط به دوره آهن متأخر(800 تا 550 ق.م) و دوره اشکانیان(250 ق.م تا 225 م) است. پس از توقف کار پروژه راه‌سازی یادشده، برنامه کاوش نجات‌بخشی محوطه از طریق اداره کل میراث ‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران به پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ارایه و کاوش اضطراری این محوطه با مجوز ریاست پژوهشگاه آغاز و ادامه یافت.       دانشیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه مازندران با اشاره به این نکته که این کاوش بر اساس تفاهم‌نامه همکاری بین دانشگاه مازندران و پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و با همکاری اداره کل میراث ‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری مازندران و شرکت آب منطقه‌ای مازندران درحال انجام است، افزود: کاوش نجات‌بخشی ولم با تشکیل هیاتی 12 نفره متشکل از باستان‌شناسان و انسان‌شناسانی از اداره‌کل میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و دانشگاه‌های مازندران، تهران و کاشان پس از بررسی‌های ژئوفیزیک، عکس‌برداری‌های هوایی و نقشه‌برداری و با رعایت پروتکل‌های بهداشتی تا اواسط مرداد ادامه خواهد یافت.       سرپرست کاوش نجات‌بخشی گورستان وِلِم بهشهر گفت: تاکنون طی انجام کاوش‌های باستان‌شناسی در محوطه ولم شهرستان بهشهر شواهد دوره‌های مختلفی شامل قطعات سفال‌ها و ابزارهای سنگی از دوره‌های مس‌ و سنگ، مفرغ و آهن به‌دست آمده که در میان این مواد فرهنگی، سفال‌های دوره چشمه علی قابل توجه بوده و بیانگر ارتباطات فرهنگی این منطقه با بخش‌های جنوبی البرز در فلات مرکزی ایران، دست‌کم از هزاره پنجم قبل از میلاد هستند.       دکتر عباس‌نژاد در ادامه به کشف تدفین‌های دوره آهن به ویژه آهن 3 و 4 و گور دخمه‌های دوران اشکانی اشاره کرد و اظهار داشت: تدفین‌های دوره اشکانی که نسبت به دوره آهن، بیش‌ترین تعداد را شامل می‌شوند، دارای ساختار دخمه‌ای و اغلب دارای یک فضای مستطیلی نامنتظم با کارکرد راهرواند که به سنگ‌چین قسمت ورودی دخمه و محل قرارگیری جسد ختم می‌شود؛ فضای داخلی دخمه‌ها مدور بوده و از دو بخش اعم از سکوی تدفین و چاله هدایا تشکیل می‌شود. در گور دخمه‌های اشکانی، هدایای زیادی در کنار متوفیان نهاده شده که می‌توان به ظروف سفالی در فرم‌ها، اندازه‌ها و رنگ‌های گوناگون، مهره‌هایی از جنس لاجورد، عقیق، خمیر شیشه و خمیر سنگ، اشیای زینتی مفرغی، آهنی و نقره‌ای نظیر دستبند، آویز، گوشواره، انگشتر مهر و پلاک، پلاک‌های مدور تزیینی و منقوش از جنس استخوان و بقایای جنگ‌افزار اشاره کرد .       دکتر عباس‌نژاد خاطرنشان کرد: در پایان این پروژه باستان‌شناسی، مجموعه فاخری از هدایای تدفینی دوره اشکانی در دست خواهیم داشت که پس از کشفیات محوطه وِستِمین در کیاسر ساری، کم‌نظیر و واجد اهمیت بالایی هستند. یکی از گور دخمه‌های جالب توجه این محوطه، بقایای تدفین و هدایای بانویی 25 تا 30 ساله است که  45 هدیه در کنار او نهاده شده است.        دانشیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه مازندران با اشاره به این‌که پژوهش‌های انسان‌شناسی نیز هم‌راستا با سایر مطالعات باستان‌شناسی در محوطه ولم بهشهر آغاز شده و تاکنون حدود 25 گور و اسکلت کامل و ناقص مورد کاوش قرار گرفتند، گفت: تعداد یافته‌های استخوانی،کیفیت و سلامت بقایا با وجود رطوبت و ماهیت رسیِ خاک منطقه به گونه‌ای است که زمینه مطلوبی را برای تحقیقات انسان‌شناسی فیزیولوژیک در منطقه شمال کشور فراهم خواهند کرد. بر روی این بقایای استخوانی می‌توان مطالعات پایه آزمایشگاهی مقیاس بزرگ و مطالعاتی که به نمونه‌های کوچک نیاز دارند، انجام داد و ما نیز در حال آماده‌سازی یکی از مجموعه‌های قابل توجه استخوانی در شمال کشور برای انجام مطالعات داخلی و خارجی هستیم.       به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه مازندران، استخوان‌های بدست آمده از درون بافت خاک آهکی محوطه که برخلاف نمونه‌های قرار گرفته در خاک رس، از سلامت و استحکام بالایی برخوردارند و برای ما امکان آماده‌سازی نمونه‌های متعدد جهت انجام مطالعات ژنتیک باستانی، ایزوتوپ‌های سنگین، دیرینه بافت‌شناسی، دیرینه آسیب‌شناسی و مطالعات گسترده روی بقایای دندانی را فراهم خواهند کرد. در حال حاضر مجموعه‌ای از بقایای مربوط به حدود 25 تدفین را در دست داریم که دست‌کم 10 مورد از آن‌ها، ظرفیت تمام مطالعات ذکرشده را دارا هستند. هم‌چنین بقایای مکشوفه شامل تدفین‌های زنان، مردان و کودکانی است که بازه سنی از کم‌تر از یک سال تا در مواردی بیش از 55 سال را در بر می‌گیرند.       دانشیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه مازندران در پایان تصریح کرد: پیش‌بینی می‌شود که ادامه کاوش در گورستان وِلِم بهشهر در این فصل و هم‌چنین در فصل‌های آینده، با مجموعه‌ای بسیار غنی‌تر همراه باشد و این گورستان باستانی و کشفیات آن را در جامعه علمی جهانی پرآوازه کند.       یادآور می‌شود: روستای وِلِم از توابع بخش مرکزی شهرستان بهشهر در بخش هزارجریب در شرق استان مازندران و در ارتفاع 840 متری از سطح آب‌های آزاد قرار گرفته است.