پروژه نجات از خلیج تا تالاب

گروه اجتماعی

خلیج گرگان بخشی از  پناهگاه حیات وحش میانکاله بوده که مدیریت پهنه آبی آن بر عهده محیط زیست ‏مازندران است.‏

ثبت خلیج گرگان در سال ۱۳۵۴ به همراه تالاب میانکاله و لپو زاغمرز در استان مازندران به‌ عنوان نخستین ‏مجموعه تالاب بین‌المللی جهان در فهرست تالاب‌های کنوانسیون رامسر ثابت کرد این خلیج و نواحی ‏اطراف آن یک مجموعه ارزشمند زیست ‌محیطی است که علاوه بر حفظ چرخه زیست دریای خزر در ‏معیشت جوامع محلی اثرگذاری مستقیم دارد.‏

خلیج گرگان از لحاظ اقتصادی و اکولوژیکی دارای اهمیت بوده و در تکثیر آبزیان، ماهیان استخوانی و ‏غضروفی و جذب پرندگان مهاجر زمستانی نقش مهمی دارد.‏

خلیج گرگان از لحاظ موقعیت جغرافیایی در جنوب شرقی دریای خزر و حوزه شهرستان های بندرترکمن، ‏بندرگز، نوکنده و بهشهر از ۶۰ کیلومتر طول و حداکثر ۱۲ کیلومتر عرض برخوردار بوده و دارای امتداد شرقی ‏‏- غربی است.‏

خلیج گرگان و تالاب میانکاله، همانند تالاب انزلی و تالاب آق آستارا در خطر نابودی قرار دارد و اگر اقدامی ‏عاجل برای نجات آن انجام نشود، باید با آن هم وداع کنیم.‏

از بندر آستارا در غرب کاسپین (خزر) تا بندر ترکمن در شرق این دریا، تالاب‌ها و آبگیرهای طبیعی بسیاری ‏وجود دارد که تالاب‌های انزلی و میانکاله و خلیج گرگان، دارای شرایط ویژه و منحصربه‌فرد هستند.‏

طی دو و سه دهه اخیر، پسروی آب دریای کاسپین و ورود گل‌ و لای و فاضلاب‌های خانگی و صنعتی تالاب ‏انزلی را با چالشی اساسی مواجه کرده است که این شرایط در خلیج گرگان تا حدودی متفاوت است.‏

خلیج “گرگان”، بزرگ‌ترین خلیج دریای “کاسپین” است، پیش‌تر نقش بسیار عمده و تأثیرگذاری را در صنعت ‏صید و صیادی داشت و تعداد کثیری از بومیان منطقه در محدوده‌ جغرافیایی بین دو استان مازندران و ‏گلستان با فعالیت در آن امرار معاش می‌کردند که این روزها حال خوشی ندارد و به دلیل عقب‌نشینی ‏بزرگ‌ترین دریاچه جهان (کاسپین)، در خطر خشک شدن و نابودی قرار دارد.‏

پسروی و پیشروی کاسپین، پیش از این چندین تالاب و آبگیر را در نوار شمالی کشور از بین برده است که ‏یکی از این تالاب‌ها، “آق” در شهرستان آستارا است. وسعت آق در گذشته یکصد هکتار بود که به یک ‏هکتار تقلیل یافته است و هم‌اکنون نفس‌های آخر خود را می‌کشد و تالاب انزلی هم حال و روز خوشی ‏هم ندارد.‏

در میان زیستگاه‌های طبیعی کشور، نمی‌توان خلیج گرگان را ندید و باید بدانیم که این خلیج زیستگاه ‏گونه‌های آبزی بسیار نادری مثل ماهیان خاویاری است که امروزه باید در انتظار انقراض این گونه‌ها باشیم.‏

کم شدن ورودی آب و ورود فاضلاب شهری، تغییر اقلیم، گرمایش جهانی، برداشت بی‌رویه از سفره‌های ‏آبی، کاهش بارندگی و افزایش تبخیر از دلایل علمی خشک شدن و فقر غذایی و انرژی خلیج گرگان است ‏و حال باید ببینیم که دست‌اندرکاران و متولیان امر برای نجات آن چه تلاش‌هایی را می‌کنند و اینکه تاکنون ‏چه اقدامی برای جبران خسارت ناشی از این فرآیند طبیعی به صیادان و فعالان صنعت گردشگری دریایی ‏شده است.‏

تصویب پروژه احیای خلیج گرگان و میانکاله

در مردادماه سال 99، مدیر کل دفتر حفاظت و احیای تالاب های معاونت محیط زیست دریایی سازمان ‏حفاظت محیط زیست از تصویب پروژه های کوتاه مدت و بلند مدت ارائه شده توسط محیط زیست به منظور ‏احیای خلیج گرگان و میانکاله توسط ستاد ملی تالاب‌های کشور خبر داد.‏

مسعود باقرزاده کریمی بیان داشت: به منظور احیای خلیج گرگان و میانکاله از سوی کارشناسان محیط ‏زیست پروژه‌های کوتاه مدت تعریف شده و پروژه‌های بلند مدت نیز ظرف حداکثر پنج سال اجرایی خواهند ‏شد‎.

به گفته این مقام مسئول در سازمان حفاظت محیط زیست، به منظور اجرایی شدن پروژه‌های احیای خلیج ‏گرگان و میانکاله تمام دستگاه‌های عضو ستاد ملی تالاب‌های کشور، موظف به انجام مصوبات این پروژه‌ها ‏هستند‎.‎

وی با اشاره به اینکه به منظور احیای خلیج گرگان و میانکاله  پروژه‌ها با دو اولویت اثر‌بخش و کم‌هزینه ‏اجرایی خواهند شد، اذعان داشت: انجام مطالعات و اجرای عملیات تسهیل ارتباط بین دریا و خلیج گرگان ‏ازجمله این پروژه‌های اثر بخش و کم هزینه محسوب می‌شود‎.‎

باقرزاده کریمی با اشاره به اینکه چگونگی اجرای این پروژه ظرف دو ماه آینده از سوی مرکز علوم اقیانوس ‏شناسی کشور در ستاد ملی تالاب‌ها اعلام خواهد شد، تصریح کرد: پس از اعلام مطالعات تکمیلی از ‏سوی مرکز مذکور، عملیات اجرایی پروژه آغاز خواهد شد‎.‎

مدیر کل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های معاونت محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست، تاکید ‏کرد: همچنین مقرر شد ظرف دو ماه آینده تعیین و تامین نیاز آبی میانکاله از ۱۱‏‎ ‎رودخانه منتهی به خلیج ‏گرگان و میانکاله صورت پذیرد‎.‎

وی با اشاره به اینکه با پسروی آب دریای خزر و کاهش ورودی آب به تالاب میانکاله و خلیج گرگان، پدیده ‏تالاب‌خواری در این منطقه رو به افزایش است، تاکید کرد‎: ‎بدون شک تصمیم‌های اخذ شده در ستاد ملی ‏تالاب‌های کشور در راستای جلوگیری از تالاب‌خواری در منطقه مذکور، نقش بسیار مهمی را ایفا خواهد ‏کرد‎.

به گفته این مقام مسئول در سازمان حفاظت محیط زیست، بر این اساس وزارت نیرو مکلف شده ظرف دو ‏ماه آینده نسبت به تعیین حد بستر و حریم میانکاله و خلیج گرگان اقدامات لازم را انجام و نتایج حاصله را به ‏ستاد ملی تالاب‌های کشور اعلام کند‎.‎

‎ ‎وی با بیان اینکه وزارت جهادکشاورزی به عنوان یکی از دستگاه‌های عضو ستاد ملی تالاب‌های کشور، ‏نقش مهمی در احیای خلیج گرگان و میانکاله ایفا خواهد کرد، اظهار داشت: بر اساس مصوبات سومین ‏جلسه ستاد ملی تالاب‌های کشور، این وزارتخانه مکلف شد برنامه کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی ‏در حوضه تالاب‌ها را ظرف مدت شش ماه به کارگروه ویژه ستاد ارائه کند‎.‎

باقرزاده کریمی یکی از مهمترین مشکلات میانکاله را ورود پساب‌های کشاورزی به این تالاب به دلیل وجود ‏تعداد زیاد مزارع کشاورزی در اطراف تالاب عنوان و خاطرنشان کرد: کنترل مصرف آب در این محدوده و ‏جلوگیری از ورود پساب‌های کشاورزی به میانکاله بسیار ضروری است که این امر باید توسط وزارتخانه ‏جهاد کشاورزی صورت گیرد‎.‎

مدیر کل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های معاونت محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست، اظهار ‏امیدواری کرد: با آغاز پروژه‌های کوتاه مدت در آینده نزدیک شاهد اثرات احیای خلیج گرگان و میانکاله ‏باشیم‎.‎

بی‌توجهی به احیای خلیج گرگان

محمدرضا کنعانی مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان، در گفت‌وگو خود در تاریخ ۲۲ خردادماه سال جاری ‏با ایسنا، با اشاره به آخرین وضعیت خلیج گرگان، خاطرنشان کرد: سال گذشته در ستاد ملی هماهنگی ‏مدیریت تالاب‌های کشور با حضور دکتر جهانگیری، برنامه ۵ ساله احیای خلیج گرگان با ۱۰۰۰ میلیارد تومان ‏اعتبار، مصوب و به همه وزارتخانه‌ها ابلاغ شد.‏

وی با اشاره به اینکه متأسفانه وزارتخانه‌ها یا دستگاه‌های متولی دو استان امسال آن‌طوری که باید و شاید ‏اعتباری به این برنامه‌ها اختصاص ندادند، ادامه داد: محیط زیست تمامی مجوزهای لازم برای احیای خلیج ‏گرگان را صادر کرده و هیچ مانعی از سوی این سازمان وجود ندارد.‏

کنعانی با تأکید بر اینکه نیاز است دیگر دستگاه‌ها پیگیری‌های لازم را در سطح ملی برای تحقق اعتبارشان ‏در این موضوع داشته باشند، گفت: محیط زیست در مقیاس استانی و ملی پیگیر انجام تکالیف دستگاه‌ها ‏در راستای مصوبه ستاد ملی هماهنگی مدیریت تالاب‌ها برای احیای خلیج گرگان است.‏

احیای میانکاله و خلیج گرگان با لایروبی

محمد راستاد، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی کشور، در گفت‌وگوی ‏اختصاصی با ایسنا، خاطرنشان کرد: اخیراً سازمان حفاظت محیط زیست به‌عنوان متولی و دبیرخانه ستاد ‏ملی تالاب‌ها، اقدامات خوبی در زمینه مطالعه راهکارهای نجات تالاب میانکاله و خلیج گرگان انجام داده ‏است.‏

وی با بیان اینکه لایروبی کانال‌های ورودی از آخرین مصوبات این ستاد است، گفت: احیای بخشی از تالاب ‏میانکاله و خلیج گرگان باید از طریق لایروبی محقق شود.‏راستاد، با اشاره به اینکه مطالعه و عملیات اجرایی این کار با امکانات داخلی انجام می‌شود، توضیح داد: ‏برای اجرای عملیات لایروبی حدود ۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار پیش‌بینی شده است که به محض تأمین منابع، ‏سه کانال ورودی به تالاب و خلیج لایروبی می‌شود.‏مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی در ادامه با تأکید بر اینکه انتظار داریم با انجام این کار گام بزرگی در ‏احیای این تالاب برداشته شود، تصریح کرد: این خبر خوش را به مردم استان گلستان می‌دهم که بندر ‏ترکمن را برای فعالیت‌های گردشگری دریایی آماده می‌کنیم.‏راستاد بیان کرد: اگر منابع تأمین شود در سال جاری می‌توانیم عملیات لایروبی را آغاز کنیم.‏