پرندگان نحیف اقتصاد ضعیف ‏

الناز پاک نیا| در گذر از جاده های برون شهری، شهرهای مرکزی مازندران به ویژه بابلسر، محمودآباد، فریدونکنار و سرخرود، تصویر زیبای حضور دسته های بزرگ پرندگان مهاجر و در حوالی تالاب ها، فریادهای این پرندگان که مازندران را برای زمستان گذرانی انتخاب کرده اند، امروز دیگر از آن غریو و شکوه خبری نیست.

امروز به خوبی کم شدن تعداد پرندگان مهاجر در این تالاب ها با اتفاقات ناخوشایندی که برای آنان رخ داده است، را می توان مشاهده کرد.

میزبانی با تفنگ و دام هایی که زمین و آسمان را پوشانده اند، چهره ای تلخ از بهره برداری غیراصولی از مواهب طبیعی گردشگری و زیست محیطی را به این مناطق بخشیده است.

آنچه بیش از اندازه در مازندران باید به آن اندیشید و برای آن راه چاره گرفت، درآمدزایی از محل آنچه می تواند اقتصاد خدمات محور مازندران را به اقتصاد تولید محور و دارای صنایع مختلف فرهنگی و گردشگری سوق دهد، افزایش مشارکت مردمی و توجه به حوزه اجتماعی در مازندران و مردمی کردن بسیاری از حوزه ها است.

در مازندران، پاییز و زمستان را به غصه مرگ پرندگانی می گذرانیم که قرار بود جلوه ای نایاب از طبیعت بکر الهی باشند و منشا و بازنمودی از داشته های مازندران برای خوداتکایی، اما در واقع تبدیل شده است به قتلگاه پرندگانی که امروز تنها ممنوعیت شکار و ممنوعیت ورود و ممنوعیت فروش تنها کلید واژه های به جا مانده از آن هستند.

سالانه هزاران پرنده از انواع مختلف به تالاب های مازندران سفر می کنند. شاید روزی در نبود رسانه و دنیای ارتباطات، نه آماری از تعداد پرنده های مهاجر وجود داشت و نه آماری از میزان مرگ و میرهای ناشی از دخالت انسان ها در طبیعت.

سالانه بیش از 100 قطعه تالاب در مازندران میزبان پرندگان مهاجر است و تعداد این پرندگان بیش از 3میلیون قطعه از گونه های مختلف برآورد می شود اما اتفاقات ناگوار و نه چندان خوشایندی برای این پرندگان در استان رخ می دهد؛ روزانه ۵ هزار پرنده و ماهانه ۱۵۰ هزار پرنده بومی و مهاجر در دامگاه‌های فریدونکنار صید می‌شوند و ارزش مالی یک شب صید غیرمجاز دام هوایی ۵۰۰ میلیون تومان و برای یک فصل ۴۵ میلیارد تومان است به نقل آنچه روزنامه همشهری آبان ماه امسال نوشته است.

این آماری است که کم و بیش درباره زیستگاه زمستان گذرانی این پرندگان به ویژه در نقطه حساس و حیاتی حضور این پرندگان در مازندران بیان می شود. ارقامی که حاصل فروش و عرضه آن در بازارهای محلی و حتی رستوران های شیک و لاکچری مازندران و به ویژه استان تهران است.

در تهران هر پرس غذای پرنده مهاجر 70 تا 270هزار تومان عرضه می شود و بازارهای محلی فریدونکنار، بابل و شهرهای اطراف این شهر نیز مشتریان ویژه ای برای این پرندگان دارند.

حالا که سر و صدای تبدیل شدن مازندران به قتلگاه پرندگان مهاجر در استان، بین المللی شده است، در سال های اخیر یافتن راه حلی برای رفع این معضل، با تنش هایی همراه شده است. دستگاه های متولی مانند محیط زیست و گردشگری و استانداری در شرایط نخست، تعطیلی بازار و ممنوعیت شکار و به رسمیت شناختن تنها یک نوع شکار را چاره اندیشی کرده اند اما تنش ها و چالش های اجتماعی و مردمی در این منطقه بسیار بیشتر از آن است که بتوان به دستورالعمل های اداری بسنده کرد و آن را چاره ساز دانست.

آنچه به صورت ویژه و صورت مساله در یافتن راهکاری برای نجات پرندگان مهاجر در مازندران می توان به آن دست یافت بدون مشارکت مردم مطمئنا عملی نخواهد بود. در وهله نخست، دخالت سیاسیون در رسیدن به اجماعی برای رفع معضل قتل عام پرندگان در استان ضروری است؛ این امر به ویژه در ایام انتخابات نمود بیشتری دارد که طرح های دولتی برای احیای چهره مازندران در این حوزه با همراهی نمایندگان مجلس و اعضای شورای شهرها به عنوان نهاد مردمی و مدنی به شکست انجامیده است.

اگرچه بسته شدن بازار فروش پرندگان در فریدونکنار در حال حاضر تنها عملی است که در این حوزه رخ داده اما همان هم منجر به شکل گیری بازارهای کوچکتر و یا خرید و فروش های تلفنی و تبادل شکار میان میان صیادان و خریداران شده است.

هرچه هست هنوز آمار پرندگانی که در پاییز به مازندران وارد می شوند با تعدادی که از آن خارج می شوند،تفاوت های بسیاری دارد از این منظر که شکارچیان و محلی ها بیش از 150سال است به شیوه های مختلف از محل فروش این پرندگان درآمد کسب می کنند و این سال ها به دلیل اقبال رستوران های لاکچری به غذای پرنده، شکارچیان غیربومی نیز مشتری شکار این پرنده ها شده اند.

شاید سهم محلی ها و صاحبان زمین و تالاب ها از درآمد چند صد میلیونی بازار پرندگان، آن چنان نباشد اما تجارت مرگ پرندگان مهاجر با ایجاد درآمد و یافتن راهکارهای علمی و به روز در حوزه گردشگری با تکیه بر حفظ محیط زیست طبیعی؛ می تواند در کنار افزایش سهم محلی ها و صاحبان زمین، این چرخه منحوس مرگ و نیستی زیباترین های طبیعت را دچار تغییر کند.

امروز نقش کمرنگ تشکل های زیست محیطی، حامیان پرندگان و تشکل های طبیعت گردی و از این دست در ساماندهی فصل حضور پرندگان در مازندران به خوبی قابل مشاهده است؛ عدم بهره گیری تصمیم گیران دولتی از این منظر و عدم مشارکت پرنده دوستان و مهر ورزان به طبیعت، در ساماندهی یک معضل انسانی و اجتماعی منجر به قتل هزاران پرنده مهاجر در سال می شود.

راهکارهایی مانند اجاره کردن تالاب ها از صاحبان محلی، تدوین طرح های اقتصادی مشارکتی میان تورهای گردشگری و دوستداران طبیعت و صاحبان تالاب ها، ایجاد طرح های جایگزین درآمدزایی برای محلی ها و مسائلی از این دست که به راحتی در کشورهای دیگر میزبان پرندگان مهاجر به کار گرفته شده است، می تواند حال و هوای زمستانی و پاییزی مازندران را بهبود ببخشد.