مازندرانی ها چشم به راه ‘ امید ‘

آمدن یا نیامدن ‘ امید ‘ تنها بازمانده گله غربی درنای سیبری برای زمستان گذرانی به مازندران، این روزها به یکی از مهم ترین گمانه زنی های دوستداران محیط زیست در این استان تبدیل شده که گاهی با نگرانی هم همراه می شود.
دُرنای سیبری که با نام علمی ‘ گروس لئوکوجرانوس Grus leucogeranus ‘ شناخته می شود،دارای سه جمعیت اصلی شرقی، غربی و مرکزی است که گله غربی آن از حدود نیم قرن پیش برای زمستان گذرانی به مازندران می آمد.
جمعیت این گله در آغاز مهاجرت به زیستگاههای مازندران دو تا سه جین بیشتر نبود ولی با گذشت زمان و در میانه های دهه 80 تنها یک جفت نر و ماده آنها باقی ماند که دوستداران محیط زیست به جنس ماده آن نام ‘ آرزو ‘ دادند و نر را هم ‘ امید ‘ صدا می کردند.
کارشناسان محیط زیست تخریب زیستگاه و شکار را دو عامل مهم از بین رفتن جمعیت گله غربی درنای سیبری در ایران ارزیابی کرده اند ولی در کنار آن برخورد با سیم های برق در مسیر پرواز ، استفاده از آبهای آغشته به سموم شیمیایی و طعمه شدن برای حیواناتی مانند روباه را هم نباید نادیده گرفت.
‘ آرزو ‘ ی محیط زیست مازندران سال 87 احتمالا در بازگشت به سیبری یا در زیستگاه اصلیش در آن منطقه بر اثر شکار یا عوامل دیگر تلف شد و به همین دلیل هم ‘ امید ‘ سال 88 به ایران نیامد تا کارشناسان و دوستداران محیط زیست پرونده پروژه حفاظت از درنای سفید سیبری را در ایران پایان یافته تلقی کنند، پرونده ای که سال 82 به دنبال کاهش شدید جمعیت گله این درناها بر اثر شکار بی رویه باز شده بود.
اگر چه امید سال 88 به ایران نیامد، ولی سال بعد با آمدنش دوستداران محیط زیست را به وجد آورد و از آن سال به بعد همه ساله آمدن این بازمانده گله غربی درنای سیبری به مازندران بهانه ای برای خوشحالی، و رفتن یا تاخیرش در آمدن باعث نگرانی می شود.
امید، پارسال به خاطر شرایط خاص آب و هوایی از جمله ادامه گرمای تابستانی در پاییز چهارم آذر ماه و با تاخیر 45 روزه به ایران آمد و زودتر از موعد هم به سیبری بازگشت و همین موضوع دیر آمدن و زود رفتن هم سبب شد تا این روزها دوستداران محیط زیست چشم به خط پروازی سیبری بدوزند تا شاید سر و کله امید پیدا شود.
** نیامدن عادی و آمدنش شگفتی است
کارشناسان محیط زیست نیامدن بازمانده گله غربی درنای سیبری به مازندران را با توجه به ویژگی زیستی این پرنده عادی می دانند و معتقدند این که امید در همه این سال ها بدون جفتش به ایران می آمد باعث شگفتی بوده است.
اسماعیل کهرم پرنده شناس پیش از این، زمستان گذرانی تک درنای سفید سیبری در مازندران را ‘ معما ‘ توصیف کرده بود.به اعتقاد این کارشناس محیط زیست، درناها وقتی بالغ می شوند جفتی انتخاب می کنند که تا آخر عمرشان با همان جفت به سر می برند اما اگر یکی از آنها تلف شد دیگری سراغ جفت جدید می رود، اتفاقی که برای امید رخ نداد و به همین دلیل هم معما محسوب می شد.
کهرم معتقد بود که امید احتمالا در سیبری هم تنهاست و ادامه حیات در تنهایی را پس از آرزو انتخاب کرده است.
با این وصف، امسال نیامدن بازمانده گله غربی درنای سیبری به ایران برای دوستداران محیط زیست پیام دیگری خواهد داشت و آن هم انقراض یک گله دیگر از درناهای سفید است که بیش از همه انسان ها در این زمینه مقصر محسوب می شوند.
درناها در صورتی که خوش شانس باشند و تمامی تهدیدات زیستی را پشت سر بگذارند به طور طبیعی 16 سال عمر می کنند.
بر اساس گزارش های رسمی مجامع جهانی زیست محیطی از سه جمعیت اصلی شرقی، غربی و مرکزی درنای سیبری پیش از این گله مرکزی منقرض شده بود و امید هم آخرین بازمانده گله غربی است که اگر تلف شود تنها گله شرقی این گونه پرنده باقی می ماند.
جمعیت شرقی درنای سیبری تابستان در شرق سیبری زاد آوری می کند و برای زمستان گذرانی به شرق چین می رود. جمعیت این گله حدود هزار بال تخمین زده می شود و زیستگاه زمستانی تقریبا تمامی آنها در دریاچه ‘ پویانگ ‘ چین و اطراف آن است.
جمعیت مرکزی درنای سیبری که همانند جمعیت غربی تابستان ها در سواحل رود ‘ اوب ‘ واقع در غرب سیبری و یاقوتستان زیست می کند، برای زمستان گذرانی به هند می رفت که گفته می شود سال 1992 فقط یک جفت از این گله باقی مانده بود و آخرین آنها آخرین بار در سال 2002 دیده شده و احتمالا این گروه منقرض شده است.
اکنون از گله غربی تنها ‘ امید ‘ باقی مانده است تا این پرسش بی پاسخ همواره در فصل پاییز ذهن دوستداران محیط زیست را مشغول خود کند که ‘ آیا امید امسال هم می آید ‘ .