قلعه کنگلو در انتظار مرمت

گزارش – حلیمه خادمی : قلعه کنگلو یکی از قلعه های تاریخی ایران در شهرستان سوادکوه و 12 کیلومتری شرق شهر پل سفید و در 13 کلیومتری جاده دوآب خطیرکوه  در جنوب رشته کوه خرنرو با ارتفاع سه هزار و 620 متر قرار دارد. طراحی آن به گونه ای است که جنبه تدافعی را اولویت  قرار داده و همچون عقابی بر بالای کوه خودنمایی می کند. باستان شناسان قدمت این دژ را دوره اشکانی- ساسانی بیان کرده اند که دو برج دیده بانی در جهت شمالی و جنوبی هم اندازه با طول 80/18 متر با ارتفاع 7 متر در دو طرف قلعه وجود دارد.

گاهی تاریخ خودش را در دل طبیعت جای می کند تا نمایشی تازه  به راه بیاندازد و جلوه ای متفاوت بیافریند. برای رسیدن به  قلعه کنگلوباید مسیر پرپیچ و خمی طی کرد. می خواهم  از زبان خودم قلعه کنگلو را  که از قلب تاریخ سرد و گرم روزگار را چشیده  تشریح  کنم و آنچه دیده ام با قلم به تصویر بکشم.

هر گاه از دور ودر تصاویر این قلعه را می دیدم او را چون عقابی سرخ  که بال هایش را گشوده وصلابت و شکوه خود را به رخ هر ببینده ای می کشد می دیدم. با گروه خبری از پل سفید به سمت کنگلو حرکت کردیم ، بعد از دوآب وارد مسیر فرعی شدیم.  پس از پشت سر گذاشتن پیچ های متعدد به روستای کنگلو رسیدیم. نگاهی به قلعه می اندازم که برای رسیدن به آن باید چه راه سختی را پشت سر گذاشت. چشمانم از دیدن مسیر می ترسد و دل  ناامید از این سفر می شود، اما حس کنجکاوی و فتح مرا ترغیب می کند. چوب هایی به عنوان عصا که در راه رفتن یاریمان کند  رابر می داریم. با احتیاط و آهسته شیب های ابتدایی راطی می کنیم. سنگریزه هایی که از زیر پای ما سر می خورند، ترس بیشتر در جان من نفوذ می کند،وجود حداقل ایل راه می توانست در رسیدن به این قلعه برای گردشگران مناسب باشد.  به راه ادامه می دهیم به قسمت های سنگی می رسیم که نشان می دهد در گذشته پله های سنگی بوده که اکنون در اثر فرسایش خاک از بین رفته و فقط نشانی از پله ها باقی مانده است.  بعد از طی مسیر شیب دار گاهی تند و گاهی ملایم به سربالایی می رسیم که حدود صدمتر آن پله های سنگی است. بعد از بالا رفتن ازپله ها به ورودی قلعه که سمت راست  یکی از بال ها  قرار دارد نزدیک می شویم.

 *نگاهی به معماری قلعه وموقعیت جفرافیایی

بهت، ابهت، وحشت و زیبایی با هم ادغام شده است. ترس از ارتفاع و دره زیر پایم  ،صلابت این دژ بر فراز ارتفاعات  و کوه خرنرو که شکوهش بی نظیر است تمام حس های زشت و زیبا را یکجا به من تزریق کرد.کمی به دیواره های قلعه نگاه می کنم دیواره سنگی که از ساروچ ( خاک و آهک ) است که  شیرازه این بنا را تشکیل داده است. چکل های خرنرو آنقدر بلند است که آن را  دست نیافتنی می بینم و قلعه ای که موقعیت استراتژیک دارد و بر کلیومترها چشم انداز خود اشراف دارد. از بالای برج جاده دوآب کاملا پیدا است و قلعه تمام منطقه اطراف را می تواند به راحتی نظاره گر باشد. می خواهم به سمت ورودی قلعه بروم، دره عمیق زیر پایم مرا به سمت مرگ هدایت می کند. می خواهم بدانم آن سوی دیوارها  و درون قلعه چیست تصورم اتاقک ها یا دالان های شبیه زندان است با تمام ترس و وحشت این چند قدم پرتگاه را طی می کنم و به آن سوی دیوارها می روم. پشت دیوار فقط چند طاقچه،پنجره،سازه های چهار گوش و ورودی هایی قرار دارد که می توان حدس زد این قلعه در سه طبقه بنا شده است. با توجه به سختی راه و دسترسی مشکل  به دنیای خارج در ساخت از قطعه های سنگ در ابعاد مختلف برای ساخت پی ،دیواره ها استفاده شد، سنگ های تراش خورده در لابه لای دیواره ها مشاهده می شود،با توجه به شواهد،از چوب برای سقف آن به کار رفته است.

عوامل طبیعی و غیر طبیعی همانند طوفان، باد،برف،دست درازی و غارت، اینجا را به ویرانه ای تبدیل کرده که در آینده  اگر  مرمت و بازسازی نشود از این قلعه جز نام چیزی باقی نخواهد ماند. قلعه در گذشت زمان ویران شده بود و یک دیواره یک بعدی فقط  باقی مانده است، این قلعه حتما در گذشته میزبان نگهبانان و سربازان زیادی بوده که اکنون چنین تخریب شده گذر زمان است.

من افسوس می خورم بر این قلعه که در سوادکوه مظلوم واقع شده است. قلعه کنگلو اگر مورد  مرمت و باسازی قرار می گرفت، می توانست مکان مناسبی برای جذب توریست و منبع اقتصادی برای منطقه  باشد.چشمم به کیسه های گچ کنار درختچه ای می افتد که برای مرمت و باسازی قلعه آورده اند و بعد مدتی مرمت متوقف شده است.با تحقیقاتی که در روستای کنگلو داشته ام به این نتیجه رسیدم گذشته این قلعه به گونه ای دیگر بوده است دیواره و حتی سقفی داشته است که اکنون  گذر زمان قلعه کنگلو را هم مغلوب خود کرده است.

*سرمای منطقه عامل اصلی تخریب قلعه کنگلو

رضا دانش زاده رئیس سازمان  میراث فرهنگی و گردشگری  شهرستان سوادکوه  با بیان اینکه شهرستان سوادکوه بیش از 700 اثر فرهنگی وگردشگری دارد افزود: از این تعداد 44 اثر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. رئیس سازمان  میراث فرهنگی شهرستان گفت:قلعه کنگلو در منطقه راستوپی در روستای کنگلو واقع شده که دارای دو بازوی بلند  دردو سوی شمالی و جنوبی به همراه دو برج مدور تو پر که قرینه هم هستند احداث شده است.

وی با اشاره به اینکه برج مرکزی قلعه دارای چندین اتاق است که تعدادی از اتاق ها در گذر زمان تخریب شده است ادامه داد: از این اتاق ها  برای استراحت افراد استفاده می شد، وجود هلال هایی در این اتاق ها نشان می دهد که  این اتاق ها دو طبقه بوده است.

دانش زاده گفت: با توجه به نوع معماری این بنا و شیوه ساخت و سفال های بدست آمده این قلعه متعلق به اواخر دوره ساسانی است.

وی با اشاره به مرمت و انجام استحکام بخشی این بنا ادامه داد:با توجه به استقبال گردشگران برای بازدید از این قلعه پله هایی در پایین دست مسیر راه دسترسی به قلعه به صورت طبیعی احداث شده است تا مسیر هموار تر شود، از محل اعتبارات ابلاغی و اعتبارات تملک و دارایی شهرستان در سال 97 بخشی از اعتبار برای مرمت این بنا اختصاص داده شده است.

این مسئول با بیان اینکه حداقل هفته ای دوبار بازدید توسط یگان حفاظت صورت می گیرد خاطرنشان کرد: با حفاظت های انجام شده توسط یگان حفاظت و نیروی اجرایی مردم منطقه تا امروز مشکل خاصی در زمینه تخریب، حفاری های غیر مجاز و تعرض به حریم  مشاهده نشده است. وی سرمای منطقه را یکی از عامل های اصلی تخریب دانست و اشاره کرد:طرح اولیه مرمت توسط کارشناسان تهیه شده و با توجه به ثبتی بودن اثر از سرفصل های ملی اعتباراتی در نظر گرفته شد که بعد از تخصیص اعتبار کار مرمت و استحکام بخشی آغاز می شود.

قلعه کنگلو ترکیبی از هوشمندی در معماری، ساختار دفاعی و رزمی داشته است، عظمت خاص این قلعه ناشی از انتخاب مکان احداث،بهره گیری از مصالح مقاوم سرخ رنگ هیبتی منحصر بفرد به آن بخشیده است و شیب های تند که وجود دارد نشان می دهد حمله به قلعه را  برای دشمنان سخت و غیر ممکن می کرد،صعب العبور بودن و دیدبانی خوب قلعه نسبت به منطقه شاید دلیل ساخت قلعه در این مکان بوده است.