فضای مجازی، پاشنه‌آشیل سرانه‌مطالعه

گروه اجتماعی: در هفته کتاب و کتابخوانی باز هم سناریوی تکراری کاهش سرانه مطالعه کتاب به‌ویژه در بین کودکان و نوجوانان ذهنمان را به خود درگیر میکند، اینکه هر روز صبح نسل آینده را غرق در فضای مجازی و نرم‌افزارهایی میبینیم که برایشان همه کار می‌کنند، تا جایی که حتی قدرت حفظ کردن را از کودکان گرفته‌اند.

در گذشته شب‌ها هنگام خواب یا برایمان قصه می‌گفتند یا کتاب می‌خواندند ولی طی چند سال اخیر در کشور و به.خصوص بعد از شیوع کرونا و مجازی شدن آموزش‌ها گوشی‌های اندروید و تبلت‌ها تمامی قواعد و اصول را کنار زده و در بین خانواده‌ها حتی در روستاهای دورافتاده اولویت انجام هر کاری شدند.

در این حوزه به سراغ احمد رضایی متولد ساری اهل روستای شرفدارکلا ۳۸ ساله و فعال امور فرهنگی و اجتماعی، نویسنده‌ای که هشت کتاب مزین به نام سردار شهید حاج قاسم سلیمانی که برای هر نسلی اسطوره است، می‌رویم.

او سخنش را این‌چنین آغاز می‌کند: نویسندگان آن سوی کتاب و خوانندن در سویی دیگر قرار دارند، خوب است که امروز با وجود مشکلات هنوز نویسندگان فعالی داریم، البته مسائل پیش روی نویسندگان آنقدر زیاد است که با پرداختن به آن چند عنوان کتاب تهیه می‌شود، اما به‌نظر من نویسندگان و اهل قلم به چشم‌پوشی بر تمام مشکلاتشان، فقط حمایت می‌خواهند.

خلا حمایت سازمان‌ها و نهادهای فرهنگی و حمایت از سوی ناشران چالش اصلی نویسندگان است، شاید برای مخاطبان جالب باشد که نویسندگان پس از پیمودن مسیر سخت چاپ آثارشان، تازه باید کتاب‌ها را زیر بغل زده و خانه به خانه، خیابان به خیابان، اداره به اداره و شهر به شهر بروند تا ضمن معرفی آثارشان، شاید خریداری پیدا کنند.

رضایی تصریح می‌کند: البته اینجا نقش رسانه‌ها بیش از پیش پررنگ‌تر می‌شود چرا که با معرفی آثار و کتب می‌توانند تاثیر بسزایی در حمایت از نویسندگان داشته باشند.

به‌واسطه اینکه کودکی بنده همچون جوانان دهه شصتی همزمان با دفاع مقدس بوده، از آن زمان علاقه زیادی در این حوزه در بنده نهادینه شده که شکر خدا تاکنون ادامه داشته و دارد.

این نویسنده یادآور می‌شود: ۱۶ ساله بودم که هم‌زمان با تحصیل در مدرسه، اوقات فراغتم را در کنگره شهدای استان مازندران و نشریه سبزسرخ می‌گذراندم، خیلی زود به‌عنوان اولین خبرنگار سبزسرخ رسما شروع به فعالیت کردم، از همان سال‌ها کار مربوط به گزارشگری، خبرنگاری و نویسندگی را آغاز کرده و همچنان ادامه دارد.

طبیعی است کسی که در حوزه دفاع مقدس قلم می‌زند و پژوهش می‌کند، نخستین اثر مکتوب او هم در این زمینه باشد؛ اینگونه بود که نخستین کتاب بنده تحت عنوان شکارچی که مربوط به خاطرات سرلشکر خلبان شهید حسین خلعتبری توسط نشر مجنون به چاپ رسیده و با استقبال خوبی هم مواجه شد.

وی ادامه می‌دهد: پس از آن کتاب‌های آب و آتش، دیپلماسی فرهنگی ورزش، احکام و آداب در سفرهای خارجی ورزشکاران، اخلاق در ورزش، حنجره‌های سوخته و در نهایت مکتب حاج قاسم منتشر شدند.

اقیانوس بیکرانی که پس از شهادت حاج قاسم سلیمانی در متن عالم جاری شده و جان و دل میلیون‌ها انسان آزادی‌خواه و آزاده را در جهان به تسخیر خود درآورده، بی‌تردید از چنان ظرفیت الهی برخوردار است که میتواند الگویی مجسم از فضائل و ویژگیهای برجسته انسانی ارائه نماید..

رضایی تاکید می‌کند: بی‌شک مکتب شهید سلیمانی نه مکتبی تخصصی، فقهی، فلسفی یا سیاسی؛ که مکتبی تربیتی است. چرا که ایشان نه فقیه بود و نه فیلسوف و نه سیاست‌مدار به معنای جانمایی در حوزه قدرت و نه دکتر و مهندس و القابی از این دست…

همین‌ها مرا بر آن داشت تا شاخص‌های سلوک رفتاری حاج قاسم را به فاصله کمی پس از شهادتشان آماده و به‌عنوان نخستین کتاب مدون در باب شاخص‌های مکتب حاج قاسم، پیش از اولین سالگرد شهادتشان منتشر کنم.

این فعال فرهنگی هنری می‌گوید: معتقدم مرور این شاخص‌ها تأثیر بسزایی در اصلاح سبک تربیتی و زندگی ما دارد،
کتاب و کتابخوانی با خون ما و خانواده عجین شده استط به ندرت پیش می‌آید روزی بر ما بگذرد و در آن روز خود، همسر و دو فرزندم کتابی را ورق نزده و نخوانده باشیم.

جالب است بدانید که در خانه ما دو کتابخانه وجود دارد؛ کتابخانه‌ای که بنده و همسرم از آن بهره می‌گیریم و کتابخانه‌ای ویژه کتب کودک و نوجوان که فرزندانم از آن استفاده می‌کنند و اکثرا شبها با خواندن بخش‌هایی از آن کتب به خواب می‌روند.

وی اضافه می‌کند: من هم به شخصه هر کتابی که به دستم برسد یا توان خرید آن را داشته باشم، دریغ نمی‌کنم؛ چرا که معتقدم هر کتاب به یک بار خواندن آن می‌ارزد و صد البته که بسیاری از کتاب‌ها به چندین بار خواندن…

کتاب‌های خوانده شده، اضافه یا آن‌هایی که دیگر نیازی به آن‌ها احساس نمی‌شود را هم هدیه میکنم به دوستان و آشنایان. شاید همین موجب شود تا آنان نیز کتابی بخوانند.

رضایی خاطرنشان می‌کند: نکته‌ای هم که شاید گفتنش در اینجا خالی از لطف نباشد، اینکه بنده در مسافرت یا مأموریت به هر شهری که می‌روم، سعی می‌کنم تا حتما از دو نقطه تبرک بجویم؛ یکی مقبره شهدای گمنام و دیگری یکی از کتابخانه‌های آن شهر.

سال‌ها است که زنگ خطر کاهش سرانه مطالعه به صدا درآمده؛ مجموعه عواملی در طول سال‌های اخیر دست به دست هم داده تا سرانه کتاب و کتابخوانی کاهش پیدا کند در این میان نمی‌توان به دلیل خاصی اشاره کرد؛ اما به‌نظر حقیر استفاده بیش از حد از فضای مجازی، گرانی قیمت کتاب، رشد تکنولوژی و تمایل جمعی برای رسانه‌های دیداری و شنیداری مهم‌ترین این عوامل هستند؛ هر چند میتوان به عدم تبلیغات مناسب جهت کتاب‌خوانی، سرمایه‌گذاری زیاد بر صنعت ترجمه و قاچاق کتاب را هم به این فهرست اضافه کرد.

این نویسنده و خبرنگار اظهار می‌کند: البته فراموش نکنیم که آموزش و پرورش، ائمه جمعه، حوزه‌های علمیه، دانشگاه‌ها و نیروهای مسلح نهادهای تأثیرگزاری هستند که نقش بسزایی در افزایش سرانه مطالعه می‌توانند ایفا کنند.

خودم هرگاه در نمایشگاه‌های کتاب حضور پیدا می‌کنم تعدادی کتاب را برای هدیه خریداری می‌کنم تا به دوستان و آشنایان و بستگان اهدا کنم؛ تأکید ویژه‌ای هم بر سنین کودک و نوجوان دارم؛ چرا که آن‌ها می‌توانند نسل آینده کتاب.خوانی را احیا کنند، اما متأسفانه از آن‌ها غافل شده‌ایم و بیشتر اوقات کودکان و نوجوانان ما به خواندن کتب درسی و کمک آموزشی یا فضای مجازی می‌گذرد و فرصتی برای آشنایی با تاریخ، ادبیات داستانی یا شعر ایرانی و اسلامی ندارند…

وی بیان می‌کند: به‌نظر می‌رسد تکمیل چرخه حمایت، تولید (تدوین)، نشر و توزیع کتب در ناشرین می‌تواند تا حد بسیار زیادی از نیازهای حوزه کتاب‌خوانی را مرتفع کند، راهکاری که چشم همه نویسندگان بر آن دوخته تا روزی شاهد رشد چشم‌گیر فرهنگ صحیح استفاده از کتاب و کتابخوانی در جامعه باشیم.

حرف آخر اینکه کتاب بخریم، کتاب بخوانیم کتاب هدیه دهیم و دیگران را به کتابخوانی تشویق کنیم، همه ما در کنج اتاق‌ها و گوشه انباری‌هایمان کتاب‌هایی داریم که خوانده‌ایم و دیگر نیازی به آن‌ها نداریم، بیاییم آن‌ها را به مدارس، مساجد و مناطق کم‌برخوردار هدیه کنیم تا آنان نیز از خواندن کتاب بی‌بهره نمانند.

گفتنی است؛ موضوعاتی که درخصوص لزوم توجه نسل جوان به مقوله کتاب و کتابخوانی مطرح شد، اصلا شوخی‌بردار نیست همینطور که پیش برویم از تعداد افراد باسواد کاسته و بر تعداد کسانی که به زبان و آداب و رسوم کشورهای بیگانه و پیشرو در بخش نرم‌افزار تسلط دارند افزوده می‌شود.