فراغتی که به بطالت می رود

برنامه‌های اوقات فراغت با کیفیت به‌عنوان کالای لوکس و پرهزینه شده است و خانواده‌­ها به‌ویژه با بیش از یک دانش‌‌آموز قادر به تامین هزینه آن نیستند. بحث اوقات فراغت موضوعی بسیار مهم است که ذهن خانواده‌ها را از آغاز امتحانات تا قبل از شروع سال تحصیلی جدید به خود درگیر می‌کند.حضور دانش‌آموزان در کلاس‌های ورزشی و آموزشی با توجه به هزینه‌های بسیار عملا برای خانواده‌ها فراهم نیست، به‌ویژه برای خانواده‌هایی که چند دانش‌آموز داشته باشند.

از طرفی پرداخت هزینه کلاس‌های آموزشی و ورزشی برای دو ساعت در هفته برای خانواده‌ها وجود ندارد چه برسد به اینکه بخواهند تمام وقت دانش‌آموزان را به‌صورت بهینه برنامه‌ریزی کنند. در شرایطی وارد دومین ماه از فصل تابستان می‌شویم و وقتی سری به محلات سطح مرکز استان می‌زنیم می‌بینیم درب بسیاری از مدارس سطح مازندران بسته است و دانش‌آموزان در کوچه‌ها و خیابان‌ها مشغول وقت‌گذرانی هستند، این موضوع بیشتر در محیط‌های روستایی و دارای جمعیت بالا وجود دارد درحالی‌که با برنامه‌ریزی درست می‌توان دست‌کم برای دو ساعت در هفته محیط مدرسه یا اماکنی از این قبیل را برای تدارک مسابقات ورزشی و یا هنری فراهم کرد.

البته اوقات فراغت تابستان خواب و خوراک را از دانش‌آموز گرفته است و بیشتر وقت خود را صرف بازی‌های رایانه‌ای می‌کنند که عوارض و خطرات جدی برای آنان به دنبال خواهد داشت خانواده‌ها نیز برای اینکه زیر بار هزینه‌های کلاس‌های ورزشی و فرهنگی نروند سعی می‌کنند با خرید تب‌لت یا موبایل فرزندان خود را سرگرم کنند، درحالی‌که از عوارض و عواقب خطرناک آن باخبر نیستند.

*تب‌لت و موبایل بر خواب و خوراک فرزندان سایه افکنده است

یک کارشناس اجتماعی در این‌باره در گفت‌وگو با فارس، اظهار کرد: امروزه شاهد گلایه جدی خانواده­‌ها در زمینه برنامه‌­ریزی و پر کردن اوقات فراغت دانش‌آموزان بوده تا جایی که نگرانی از استفاده بیش از حد از بازی‌­های رایانه­‌ای ، تب‌لت و موبایل بر خواب و خوراک فرزندان سایه افکنده است.رمضانعلی گلچوبی بیان کرد: معمولاً منظور از اوقات فراغت زمانی است که انسان مسؤولیت‌پذیر هیچ‌گونه تکلیف و کار موظفی را برعهده ندارد و زمان در اختیارش قرار دارد و با میل و انگیزه، شخصی به امر خاصی می‌پردازد؛ در واقع اوقات فراغت بهترین و لذت‌بخش‌ترین دوران زندگی بشر است و فرد فارغ از مشغولیات روزمره تحصیلی، کاری و زندگی به آنچه علاقه‌مند بوده و با انگیزه و اراده خود انتخاب می‌کند.وی افزود: نیروی انگیزه، انتخاب و حالت انگیزشی که در برنامه‌های اوقات فراغت وجود دارد موجب شده تا فرد تلاش و پشتکار بیشتری برای آن هدف انجام دهد.این کارشناس اجتماعی اضافه کرد: به‌دلیل اینکه در اوقات فراغت هر هدفی که خود فرد انتخاب می‌کند ارزشمند است می‌تواند این هدف در زمینه استراحت و تفریح، رشد و تحول در یک زمینه خاص، شکوفایی استعداد ذهنی که در حالت عادی مقدور نیست باشد همه اینها در اوقات فراغت امکان‌پذیر است.

*اوقات فراغت؛ فرصتی برای نشاط و سرزندگی دانش‌آموزان

گلچوبی تصریح کرد: اوقات فراغت رابطه نزدیکی با بهداشت روانی افراد دارد، از آنجایی‌که اشتغال مستمر و بدون وقفه فکری و عملی در فعالیت‌ها خستگی جسمی و ذهنی را به همراه دارد و فرد برای رهایی از این فشارهای ناشی از آن برنامه اوقات فراغت می‌تواند فرصتی برای اینکه نشاط و سرزندگی را برای دانش‌آموزان به همراه داشته باشد.وی یادآور شد: اگر برای این نشاط  و شادابی برنامه‌ریزی صورت نگیرد، چه بسا زمینه مشکلات و ناسازگاری‌های روانی در فرد ایجاد می‌شود به‌دلیل اینکه درگیری‌های مستمر شغلی خود مشکلات خاص خود را به همراه دارد.این کارشناس اجتماعی ادامه داد: در واقع نشاط و سرزندگی از شاخصه‌های بهداشت روانی افراد است که برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت بهترین بسته برای به‌دست آوردن نشاط و سرززندگی برای افراد در این زمینه است.

وی خاطرنشان کرد: فرد در زمینه اوقات فراغت موضوعی که مورد علاقه فرد است به دنبالش می‌رود و با توجه به اینکه چهارچوب و فشاری برایش تحمیل نمی‌شود می‌تواند منجر به بسیاری از خلاقیت‌ها در فرد شود.این کارشناس اجتماعی افزود: خیلی از افرادی که در حوزه‌های ورزشی و هنری موفق شدند شروع و ابتدای کار آن در زمان اوقات فراغت اتفاق افتاده است، آگاهی‌های عمومی و رشد مهارت‌های شناختی نیز بسیاری موارد در این زمینه به وجود می‌آید و فرد با مطالعاتی که در زمینه‌های مختلف انجام داده به این مهم دست پیدا می‌کند.گلچوبی افزود: رابطه مستقیمی بین اوقات فراغت و ورزش وجود دارد، ورزش موجب می‌شود که فرد بتواند مهارت‌های خود را تقویت کرده و منتج به رشد و تقویت اعتماد به نفس در کودک و نوجوان شده و همچنین سلامت جسمی فرد را به همراه دارد که خود یکی از زمینه‌های کاری در اوقات فراغت محسوب می‌شود.این کارشناس اجتماعی بیان کرد: یکی از راه‌های اساسی پیشگیری از اعتیاد و آسیب­‌های اجتماعی راهبرد فعالیت‌­های جایگزین در قالب برنامه­‌های اوقات فراغت جذاب و هدفمند است، مدیر و مربی خلاق می‌­تواند برنامه‌های آگاه سازی، آموزشی و اصلاح رفتار را در بستر آن اجرایی کند، در عوض اگر از فرصت اوقات فراغت با برنامه‌ریزی آموزشی و بهره‌گیری از فرصت‌های آزاد استفاده نکنیم منجر به بلاتکلیفی و بی‌برنامگی در کودک و نوجوان می‌شود، گرایش به سمت فعالیت­‌های مخرب اجتماعی و مجازی که در کمین کودکان و نوجوانان نشسته‌اند مهیا شده و این مسائل بسترساز بسیاری از انحرافات اخلاقی و آسیب‌پذیری اجتماعی در نوجوانان محسوب می‌شود.

*جرقه آسیب‌های اجتماعی، از بی‌برنامگی در اوقات فراغت

گلچوبی خاطرنشان کرد: بررسی‌ها نشان می‌دهد جرقه آسیب‌های اجتماعی و اخلاقی از بی‌برنامگی و اتلاف وقت به‌ویژه در دوران اوقات فراغت بوده است.وی با اشاره به اینکه اوقات فراغت یک فعالیت آزاد و اختیاری برای فرزندان است، افزود: خیلی از کلاس‌های روزمره که فرزندان برای تحصیل و یادگیری در آن شرکت می‌کنند جزو برنامه اوقات فراغت محسوب نمی‌شود؛ شاخصه اصلی اوقات فراغت انتخاب آزاد، باانگیزه و توسط خود فرد است که برایش خوشایند باشد.

کارشناس آسیب اجتماعی یادآور شد: به خانواده‌ها توصیه می‌شود به علاقه و توانمندی فرزندان متناسب با سطح امکانات فرهنگی و اجتماعی منطقه توجه کنند تا استعداد فرد در زمینه‌های مختلف شکوفا شود.گلچوبی اظهار کرد: هدف اصلی در برنامه‌های اوقات فراغت احساس علاقه‌مندی، نشاط و شادابی اجتماعی است، زمانی می‌توانیم فعالیت‌های اوقات فراغت را بسنجیم که شاخصه‌های سرزندگی و نشاط اجتماعی در آن لحاظ شود و فرزندان احساس کنند که با علاقه و اختیار خود این موضوع را انتخاب کردند.

*استعدادیابی؛ یکی از اهداف برنامه‌های اوقات فراغت

وی ادامه داد: یکی از اهداف تربیتی برنامه‌­های اوقات فراغت استعدادیابی ورزشی، هنری و فرهنگی بوده که در سال­‌های اخیر بدلیل کیفیت پایین برنامه‌­ها، حضور افراد ناهمگن در کلاس‌­های عمومی مغفول مانده و کلاس‌های اوقات فراغت را عموما در حد سرگرم کردن کودکان پایین آورده است.این کارشناس اجتماعی تصریح کرد: خصوصی‌سازی مجموعه­‌های فرهنگی،آموزشی و ورزشی ، واگذاری بهترین مکان­‌های دولتی به بخش خصوصی، عدم برنامه‌ریزی مناسب برای استفاده از امکانات دولتی در وقت آزاد آنها از جمله مدارس و دانشگاه‌ها و تنش­‌های اقتصادی از دلایل جدی عدم اقبال خانواده است.گلچوبی افزود: همچنین پراکندگی و توزیع ناعادلانه امکانات اوقات فراغت به ویژه روستاها و حاشیه شهرها هزینه دسترسی به خدمات و نگرانی والدین را دو چندان می­‌کند.وی بیان کرد: به نظر می‌رسد می‌­توان با اقدامات محله محور با همکاری همه ارگان­‌ها و استفاده از ظرفیت خالی مدارس، مساجد، پایگاه­‌های بسیج و سایر بر هزینه­‌ها و ارتقای کیفیت برنامه‌­های اوقات فراغت مدیریت بیشتری کرد.این کارشناس اجتماعی اظهار کرد: صلاحیت اخلاقی مربیان و محیط حضور کودکان و نوجوانان نیاز به مراقبت و پایش مستمر دارد تا اعتماد خانواده‌­ها برای استقبال از برنامه­‌های اوقات فراغت جذب شود.

*عدم توجه به اوقات فراغت مدخل ورودی آسیب‌های اجتماعی

معاون فرهنگی و پرورشی اداره کل آموزش و پرورش مازندران در این‌باره در گفت‌وگو با فارس، اظهار کرد: برنامه‌های مختلفی در زمینه اوقات فراغت در دستور کار قرار دارد که ازجمله توجه به مناطق محروم، اردوی مهارتی ـفنی، شاداب‌سازی قرآنی و اردوی زیارت‌اولی است.محمد شعبانی افزود: اینکه بتوانیم همه دانش‌آموزان را بتوانیم در مراکز فرهنگی زیرپوشش قرار دارد.وی با اشاره به پوشش 50درصدی برنامه‌های اوقات فراغت در تابستان سال گذشته، گفت: پیش‌بینی ما این است امسال برنامه‌های ما 60درصد دانش‌آموزان را زیرپوشش قرار دهد.معاون آموزش و پرورش مازندران با تأکید بر ضرورت برنامه‌ریزی در زمینه برنامه‌های اوقات فراغت، خاطرنشان کرد: معتقد هستیم عدم توجه به اوقات فراغت دانش‌آموزان مدخل ورودی آسیب‌های اجتماعی است؛ حتی اگر در طول سال تحصیلی برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت صورت نگیرد دانش‌آموز دچار سردرگمی می‌شود.شعبانی تصریح کرد: اوقات فراغت، اوقات مهمی است که بسیاری از استعدادهای خلاقانه فرد که در کلاس‌های درس بروز پیدا نمی‌کند می‌تواند به‌صورت عمیق رویش کار کرد و حتی در طول سال ادامه داد.