فائو، آژانسی که به آن نیازی نیست!

حرف آنلاین:

فاطمه گودرز/مبنای پیدایش سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد به تاسیس یک نهاد جهانی به نام مؤسسه جهانی کشاورزی مستقر در رم (1905) باز می‌گردد. مؤسسه مذکور در زمان حیات جامعه ملل، روابط نزدیکی در رابطه با مبادله اطلاعات با سازمان بهداشت جهانی و سازمان بین‌المللی کار داشت. علاوه ‌بر این، در زمینه حمایت از گیاهان و دفع آفات نیز نقش مؤثری ایفا کرده بود. پس از تأسیس فائو، از مؤسسه مذکور به‌عنوان دفتر منطقه‌ای اروپایی استفاده می‌شد؛ تا اینکه بالأخره مؤسسه در سال 1948 رسما منحل شده و وظایف آن نیز به‌عهده فائو گذاشته شد. سازمان خواروبار و کشاورزی جهانی در ماه مه سال 1943 به ‌دعوت روزولت (رئیس جمهور وقت آمریکا) در ایالت ویرجینیای آمریکا تشکیل شد. شرکت‌کنندگان در کنفرانس مذکور در زمینه انجام اقداماتی همه‌جانبه علیه فقر و گرسنگی در جهان به توافق رسیدند. کنفرانس، در این رابطه کمیته‌ای را برای بررسی و تحقیق در مورد ایجاد سازمانی جهانی که در این زمینه بتواند فعالیت کند، تشکیل داد. بالأخره در شهر کوبک کانادا در اولین اجلاس طرح تأسیس سازمان مذکور به‌وسیله نمایندگان 30 کشور شرکت‌کننده قبول شد. اساسنامه فائو در تاریخ 16 اکتبر 1945 توسط 44 کشور که نمایندگان 88 درصد از جمعیت روی زمین بودند، به امضا رسید و در همان تاریخ لازم‌الأجرا شده. فائو با توجه به میزان قدرت خود در کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته، برنامه‌های تولید محصولات کشاورزی و مواد غذایی و همچنین آب آشامیدنی را در دست دارد به بیانی دیگر سلامت و بهداشت این کشورها به طور کامل در دست عوامل غربی بوده و به راحتی می توانند طرح های منجر به براندازی نرم خود را از طریق برنامه های غذایی و آبی به مرحله اجرا در آورند. این سازمان در سیاست‌های خود آورده است که فعالیت‌های فائو در جهت بهبود کشاورزی، جنگل‌بانی، شیلات و دست‌یابی به تغذیه مناسب قرار دارد و همچنین یک مرجع علمی و اطلاعاتی مناسب در زمینه‌های مذکور نیز به‌حساب می‌آید. به استناد آمارهای منتشر شده از فائو، در کشورهای در حال توسعه، 800 میلیون نفر دچار سوء تغذیه مزمن‌اند و از این میان نزدیک به 192 میلیون کودک زیر پنج سال به‌طور مزمن یا حاد از نبود پروتئین و کالری رنج می‌برند. در همین راستا فائو اهداف خود را جهت تغییر شیوه تولید و نحوه ارائه به بازار قرار داده است:

• افزایش پایدار تولید محصولات کشاورزی
• افزایش پایدار تولیدات دامی
• مدیریت و استفاده پایدار از ذخایر شیلاتی و آبزیان
• بهبود کیفیت و سلامت غذا در کلیه مراحل زنجیره غذایی
• مدیریت پایدار جنگل‌ها و درختان
• مدیریت پایدار خاک، آب و منابع ژنتیکی و پاسخ بهتر به چالش‌های زیست محیطی جهان
• فراهم کردن محيط براي بازارها به منظور ارتقای معيشت و توسعه روستایی
• بهبود امنیت غذایی و تغذیه بهتر
• بهبود وضعیت آمادگی و پاسخ دهی مناسب به تهدیدات غذایی و کشاورزی و شرايط اضطراري
• برابری جنسیتی در دسترسی به منابع، کالاها، خدمات و تصمیم گیری‌ها در مناطق روستایی
• سرمایه گذاری بیشتر و مؤثرتر دولتی و خصوصی در کشاورزی و توسعه روستایی

 

*عضویت ایران در فائو

ایران نیز سال 1947 (1326 ه.ش) به‌ عضویت فائو درآمد. علاوه بر این، ایران عضو کمیسیون منطقه‌ای تولید و بهداشت دام برای آسیا و خاور دور و جنوب غربی اقیانوس آرام نیز می‌باشد. علیرغم عضویت ایران در فائو بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و سال‌های جنگ، دفتر فائو در تهران به حالت نیمه تعطیل و تعطیل درآمد تا سرانجام در سال 1992 مجدد بازگشایی شد و فعالیت‌های این سازمان در کشور مجدد آغاز شد. از سال 1992  تقريباً 90 پروژه در ايران اجرا شده است. يکي از برجسته‌ترين پروژه‌هاي انجام شده فائو در ايران در سال‌های اخير پروژه تدوين چارچوب استراتژي توسعه پايدار کشاورزي است. توسعه پایدار کشاورزی، توسعه کسب و کار و… موجب شد بسیاری از منابع طبیعی ایران رو به کاهش و حتی از بین رفتن رود. که در ادامه نوشتار بعد به آن اشاره خواهد شد.

*سایر اولویت‌های مهم این سازمان عبارت‌اند از:

• افزایش تولید غذا براي اطمينان از امنيت غذايي و افزايش درآمد خانواده‌هاي فقير و جوامع كوچك (اغلب روستايي)
• گسترش بسته‌هاي تكنولوژيكي آشنا با محيط زيست و بهترين تجارب كشاورزي و ترويج اين تجارب و تكنولوژي‌ها از طريق رويكردهاي مشاركتي و درگيرنمودن كشاورزان
• مدیریت منابع آب و آبیاری به منظور تقویت ظرفیت دولت، شبکه زيربنايی و مهارت‌های فنی
• مبارزه با بیابان زایی
• توسعه ظرفیت شیلات و آبزی پروری
• توجه به امور توليد و بهداشت دام، از جمله مبارزه با بیماری آنفولانزای پرندگان
• پروژه تدوين استراتژي ملي و برنامه عمل جهت آمادگي، مقابله و مديريت خشکسالي در بخش کشاورزي

بهتر است برای ادامه این مقاله، این سئوال را از خودمان بپرسیم که امنیت غذایی جهان از چه زمانی به خطر افتاد؟ مسئله خشکسالی، قحطی و …. همواره در حیات بشری وجود داشته است اما بعد از شروع سفرهای استعماری غرب به آسیا و آفریقا، کمبود مواد غذایی در مناطقی از جهان ایجاد شد و بالطبع، دپوی بیش از نیاز مواد غذایی در غرب صورت گرفت. پس برنامه فائو برای بهبود تولید محصولات کشاورزی برای غرب شکل گرفت. فعالیت بیش از هفتاد سال فائو در جهان، نه تنها تاثیری در کاهش فقر نداشته بلکه در ایجاد شکاف و کمبود غذا قدم برداشته است. از سوی دیگر با ایجاد مطالعات بومی و استفاده از دانش متخصصان، دولت‌ها و نظام‌های سیاسی را محبور به حرکت در جهت نیازهای جامعه غرب نموده است.

* پیامد حضور فائو به عنوان یک نهاد معتبر در ایران

علیرغم وجود منابع معتبر داخلی، مردم و دولت تایید رشد یا افول محصولات کشاورزی را از کانال فائو دنبال می‌کنند. خبرگزاری ایرنا، تسنیم، فارس، مهر و … همگی در گزارش‌های متعدد در تایید نظریات فائو، قدم برداشته‌اند و آمارهای وزارت بهداشت یا کشاورزی را در مغایرت با این آمار معتبر دانسته و خواهان پاسخگویی به آن مسائل شده‌اند. نحوه بازنمایی این اخبار به گونه‌ای است که حضور فائو در کشور به مثابه یک فرصت و یک امتیاز بین المللی است و ایران با تحقق سیاست‌ها و برنامه‌های آن بدون هیچ تخطی می‌تواند صلاحیت تشویق و تمجید سازمان‌های بین المللی مانند فائو را به دست آورد.در این بین، خبرگزاری‌های رسمی داخلی و پایگاه‌های خبری نیز بازنمایی بسیار مثبتی از فعالیت و گزارش‌های فائو در کشور اعلام کردند در در جدول زیر به برخی از آنان اشاره شده است:

 

 

خبرگزاری	سال	نحوه بازنمایی اخبار فائو
تسنیم	1388	سازمان جهانی خواروبار و کشاورزی سازمان ملل(فائو) تولید شیر ایران طی سال جاری میلادی را 7.1 میلیون تن برآورد کرده است. بر اساس این گزارش تولید شیر ایران از 7.57 میلیون تن در سال 2011 به 7.1 میلیون تن در سال جاری می رسد که بدین ترتیب 470 هزار تن معادل 7 درصد کاهش خواهد داشت. تولید شیر ایران در این سال از متوسط سال های 2008 تا 2010 نیز کمتر خواهد بود. متوسط تولید شیر ایران طی این دوره 7.563 میلیون تن در سال گزارش شده است. فائو پیش بینی کرد به رغم رشد 3 درصدی مصرف شیر در دنیا مصرف شیر در ایران طی سال جاری میلادی 8 درصد کاهش یابد.
ایرنا	1392	نماینده فائو در ایران گفت: فائو به دنبال برنامه جامعی برای توسعه همکاری ها و رفع خشکسالی محدودیت منابع آبی با ایران است. برای اجرای پروژه های بین المللی و توسعه همکاری ها با ایران نیازمند برنامه های جامع هستیم که با توجه به ظرفیت این کشور در منطقه، فائو در نظر دارد رویکرد خود را از پروژه محوری به برنامه محوری تغییر دهد. این همکاری نه تنها محدود به افزایش بهره وری نیست بلکه به توسعه و تداوم پایدار فعالیت هایی همچون کشاورزی ارگانیک، توسعه گلخانه ها و باغبانی نیز متمرکز می شود.
فارس	1391	آمارهاي فائو نشان مي دهد كه ايران در زمينه توليد سيب، به، گردو و صمغ طبيعي رتبه چهارم جهان، توليد پيله كرم ابريشم و انجير، رتبه پنجم جهان، از نظر توليد هلو، ليموترش و پياز رتبه ششم و از نظر توليد گوجه فرنگي، فندق، پرتقال، آلو، كيوي و نعناع رتبه هفتم دنيا و در توليد هفت محصول عسل طبيعي، چاي، بادمجان، سيب زميني، گندم، جويا و سويا نيز مقامهاي 11 تا بيستم جهاني دارد.
تسنیم	1392	سهم ایران از کل تولید غلات آسیا در سال 2013 تنها 1.9 درصد بوده است. بر اساس این گزارش تولید غلات ایران در سال 2013 با رشد 0.7 درصدی نسبت به سال قبل مواجه شده و به 21 میلیون تن رسیده است. تولید غلات ایران در سال گذشته 20.9 میلیون تن اعلام شده بود.
خبرآنلاین	1391	گرانی مواد غذایی یکی از عوامل تهدید کننده امنیت غذایی است گرچه امنیت غذایی فراتر از اینهاست اما هنوز جایگاه ایران در رنکینگ های جهانی در حالت ریسک متوسط است. واردات کالاهای استراتژیک، آلودگی ها، افت استاندارد و بالاخره گرانی و نقص نظام توزیع همگیاز عوامل تهدید کننده امنیت غذایی هستند که بر جایگاه کشورمان تاثیر می گذارند.
تابناک	1387	برنامه جهانی غذای سازمان ملل متحد از ادامه کمک‌های انسان دوستانه ایران به پناهجویان افغانی و عراقی قدردانی کرد. شورای اجرایی برنامه جهانی غذا در نشست سالانه خود در پایتخت ایتالیا اعلام کرد که ایران همواره موضعی انسان دوستانه در قبال همسایگان نیازمند خود اتخاذ می‌کند که این امر قابل قدردانی است.
فرارو	1391	در حالی دولت واردات 24 میلیارد دلار کالای اساسی را تصویب کرده است که فائو در جدیدترین گزارش خود نیاز ایران به واردات مواد غذایی و کالاهای اساسی را سالانه 6.2 میلیارد دلار اعلام کرد. این گزارش واردات مواد غذایی ایران در سال 2010 را بالغ بر 6.235 میلیارد دلار اعلام کرده است. پیش تر سازمان تجارت جهانی نیز واردات مواد غذایی توسط ایران را در این سال حدود 8.15 میلیارد دلار اعلام کرده بود. در حالی بر اساس گزارش این دو نهاد بین المللی واردات سالانه مواد غذایی ایران به 10 میلیارد دلار نمی رسد که برخی گزارش ها از اختصاص اعتبار 24 میلیارد دلاری دولت برای واردات 20 کالای اساسی خبر داده اند. این رقم حدود 4 برابر نیاز سالانه ایران به واردات مواد غذایی از خارج است.
فارس	1391	رئیس پردیس کشاورزی اعلام کرد: در تفاهمنامه‌ای که با فائو به امضا رسیده است، مقرر شد که دو طرف همکاری‌هایی را در حوزه مدیریت منابع طبیعی، افزایش تولیدات دامی و به ویژه کنترل ریزگردها که آسیب‌های زیادی به همراه دارد در حوزه علمی و پژوهشی، داشته باشند. یکی دیگر از مفاد این تفاهمنامه‌ مربوط به تربیت افراد متخصص در حوزه کشاورزی بر اساس اعلام نیاز فائو است و در این حوزه نیز می‌توانیم همکاری‌های خوبی با سازمان خواروبار و کشاورزی جهانی داشته باشیم.

 

 

آنچه از بررسی اجتمای برخورد مسئولان و کارشناسان داخلی با فائو بر می‌آید، میزان تایید فائو بیش از منافع ملی و خودکفایی کشاورزی در ایران اهمیت دارد و با تمام این اوصاف، باز هم فائو در گزارش‌های سالانه خود، ارزیابی مثبتی از وضعیت ایران نداشته است.