ضرورت برطرف کردن شکاف میان کشاورزان پیشرو و سنتی

گروه اقتصادی : دکترای علوم مهندسی آب و عضو هیات علمی دانشگاه منابع طبیعی، کشاورزی مرکز استان و استاد دانشگاه اظهار کرد: براساس آخرین آمار موجود، سطح زیر کشت برنج کشور حدود ۸۵۵ هزار هکتار بوده که ماحصل آن، تولید حدود ۵/۴ میلیون تن شلتوک است. استان‌های مازندران، گیلان، خوزستان، گلستان و فارس با حدود ۹۴ درصد سطح زیر کشت، تقریبا ۹۵ درصد شلتوک کشور را تولید می‌کنند.

عبدالله درزی نفت‌چالی در گفت و گوی اختصاصی با حرف مازندران افزود: در سال‌های گذشته، با توجه به چالش‌های آب کشور، وزارت جهاد کشاورزی صرفا استانهای مازندران و گیلان را برای کشت برنج توصیه کرده ولی در عمل چنین اتفاقی رخ نداد به‌طوریکه در حال حاضر از حدود ۲۰ استان کشور، کشت برنج گزارش شده است.

وی یادآور شد: در فصل کشت گذشته، سطح شالیزارهای برنج در استان خوزستان حدود ۱۸۰ هزار هکتار بود و در استان‌های فارس، لرستان، اصفهان، قزوین، سیستان و بلوچستان نیز این محصول کشت شده است. درزی با اشاره به تاکید برنامه‌های مختلف توسعه کشور بر خودکفایی در تولید محصولات اساسی و با توجه به اینکه برنج دومین ماده مهم در سبد غذایی فعلی مردم کشور است، ادامه داد: خودکفایی در تولید این محصول از اهمیت زیادی در مواجهه با ناملایمات سیاسی و اقتصادی استعمارگران برخوردار است. با این حال، نتیجه رویکرد فعلی در ارتقای خودکفایی تولید این محصول، افزایش تولید از طریق افزایش سطح زیر کشت برنج در کشور بوده است. این رویکرد سبب فشار بیش از حد بر منابع آب محدود در بسیاری از استان‌ها حتی استان مازندران شده است.

این استاد دانشگاه اذعان داشت: یکی از مهم‌ترین مسایل در راستای مقابله با مشکلات بحران آب در کشور، توجه به مفاهیم علمی موجود مانند بهره‌وری آب است که نشان‌دهنده مقدار آب مصرفی به ازای واحد تولید محصول است. آمارهای کلی حاکی از آن است که به طور متوسط با مصرف یک متر مکعب آب در کشور، کمتر از نیم کیلوگرم شلتوک تولید می‌شود. با این حال، بیشترین مقدار بهره‌وری مصرف آب در زراعت متداول برنج مربوط به دو استان مازندران و گیلان بوده و در سایر مناطق از جمله مناطق مرکزی و جنوبی کشور، مقدار بهره‌وری بسیار پایین است.

این دکترای علوم مهندسی آب اضافه کرد: در چنین شرایطی، تداوم کشت برنج در مناطق دارای بهره‌وری پایین، ضربه سنگینی به وضعیت نابسامان منابع آب کشور وارد می‌کند. نکته مهم دیگر در رابطه با افزایش تولید برنج، مساله خلا عملکرد برنج که مبین اختلاف عملکرد واقعی با مقدار قابل حصول است، می‌باشد.

وی گفت: بررسی‌های میدانی در شالیزارهای مازندران حاکی از آن است که در حال حاضر متوسط عملکرد برخی ارقام کم محصول و پرمحصول به‌ترتیب حدود ۴۳ و ۷۶ درصد کمتر از عملکرد کشاورزان پیشرو است. به عبارت دیگر، برخی کشاورزان با اعمال مدیریت مطلوب در مزارع خود به مراتب بیشتر از بقیه شالیکاران، برنج تولید می‌کنند.

درزی خاطرنشان کرد: بخش قابل توجهی از این اختلاف تولید در مزارع کشاورزان پیشرو و سایر کشاورزان را می توان با اعمال مدیریت‌های بدون هزینه و صرفا از طریق فعالیت‌های ترویجی و ارتقای دانش کشاورزان برطرف کرد.

این استاد دانشگاه در پایان اعلام کرد: بررسی‌های علمی نشان می‌دهد که از بین بردن این شکاف عملکرد و دستیابی به عملکرد اقتصادی در شالیزارهای مازندران می‌تواند بیش از ۷۲۰ هزار تن تولید برنج کشور را افزایش و میزان واردات را بیش از ۶۵ درصد کاهش دهد. اگرچه به‌دلایل متعدد، امکان حذف تمامی عوامل میسر نخواهد بود ولی میتوان با اتخاذ راهکارهای کم هزینه‌تر و اعمال آن در سطح شالیزارهای دو استان گیلان و مازندران، کشور را از منظر تولید برنج خودکفا و از خروج ارز برای واردات این محصول اجتناب کرد.