زباله‌سوز، درصد کوچکی از فرآیند مدیریت پسماند است

دکتر ولی‌اله عزیزی‌فر – علوم و مهندسی محیط‌زیست: سرانه تولید زباله در کشور حدود 800 گرم در روز هست. واین رقم، 2 تا 3 برابر متوسط جهانی است، در حال حاضر مشکل پسماند در کشور، بخصوص در کلانشهرها و استان‌های سواحل شمالی، به یکی از مشکلات مهم تبدیل شده است و دپو و رها سازی زباله در اکوسیستم جنگل روابط پیچیده اکولوژی اکوسیستم را مختل خواهد کرد.

یکی از معضلات مهم، تولید شیرابه در پسماندهای الی در کشور هست که به دلیل رطوبت بالای اینگونه پسماندها است، فقدان و یا کمبود صنایع تبدیلی، رطوبت و دانسیته بالای این پسماندها، سبب تولید شیرابه که خطرناک ترین بخش پسماند هستند خواهد شد. شیرابه ها بانفوذ به منابع آب های سطحی و زیر زمینی، مصرف توسط جانوران و.. قابلیت انتشار آلودگی بسیار زیادی دارند.

سوزاندن زباله علاوه بر هدر دادن سرمایه ملی، سبب آلودگی هوا نیز می‌گردد، زباله را به عنوان طلای کثیف می شناسند باید فرایند های بازیافت و کمپوست فعالانه عمل کنند. زباله‌های الی را به کود کمپوست و زباله های معدنی مانند شیشه و پت و پلاستیک و فلزات و… باید بازیافت شوند, Recycling یا بازیافت یک صنعت توسعه یافته در دنیاست.

بخش کوچکی از زباله که نه می‌تواند بازیافت شود و نه می‌تواند به کمپوست تبدیل شود سوزانده می‌شود بنابراین زباله سوز، درصد کوچکی از فرایند مدیریت پسماند هست و نه کل آن.

باید با فرهنگ سازی و اجرای سیاست‌های تشویقی، به تفکیک از مبدا کمک کنیم زیرا در صورتی که زباله ها تفکیک نشوند مدیریت پسماند با مشکل مواجه خواهد بود درغیر اینصورت باید در مقصد تفکیک کنیم که کار مشکلی است.

زباله های الی به کارخانه کمپوست، زباله‌های معدنی وکاغذ به کارخانه‌های بازیافت و صنایع جانبی مانند تولید کلینکر و… ، و بخش کو چکی از پسماند ها که نه قابلیت کمپوست دارند و نه قابلیت بازیافت، به کارخانه زباله سوز منتقل می‌شوند و در خصوص پسماندهای شیمیایی، میکروبی و هسته‌ای باید تابع پروتکل های بین المللی باشیم.

در صورت نبود کارخانه کمپوست اجباراً باید زباله‌های های الی دفن بهداشتی شوند، لندفیل Land Fill(مکان مناسب دفن زباله) باید وسعت مناسب برای 40 تا 50 سال آینده را داشته باشد، جنس خاک ریز دانه و نفوذ ناپذیر، وسنگ بستر نیز نفوذ پذیر( آهکی) نباشد، سطح آب زیر زمینی کمتراز 6 متر نبوده و بارندگی منطقه بیشتر از 250 میلیمتر در سال نباشد(روش‌های الکنو، دراستیک و mpcaدر طراحی لند فیل)
پیدا کردن چنین مکانی با این ویژگی ها، بطور طبیعی در بسیاری از نقاط کشور من جمله سه استان گیلان، مازندران و گلستان کار بسیار دشواری است و تقریبا وجود ندارد. لذا باید لندفیل طراحی کرد، استفاده از ژئوسنتتیک ها(ژئوممبرین ) که یک غشای نفوذ ناپذیر است، جهت جلوگیری از نشت شیرابه به لایه های آب و خاک ضروری هست. ضمنا هدايت شیرابه ها به یک کانال خروجی و ایجاد سیستم تصفیه شیرابه و تصفیه فاضلاب به روش بیو راکتور غشایی MBR( membrain biological reactor نیز لازم است و آب را به مصرف کشاورزی و حتی با فرایند های بالاتر، جهت مصرف شرب استفاده کرد.

مکان لندفیل نباید در مناطق کوهستانی و سرد باشد زیرا فعالیت های بیولوژیکی و فرایند تجزیه به کندی صورت می‌گیرد و در اين شرايط اصطلاحا زباله را فریز کرده‌ایم. مکان یابی مناسب لند فیل از طریق سامانه اطلاعات جغرافیایی GIS امکان پذیر است .
متاسفانه در حال حاضر در اکثر شهرها، صرفا دپو و رهاسازي زباله در سایر اکوسیستم ها من جمله اکوسیستم پیچیده جنگل صورت می‌گیرد که به دلیل گستردگی و پیچیدگی روابط اکولوژی (همزیستی، هم سفره گی، رقابت، انگلی، بازدارندگی، آنتاگونیسم و… ) در اکوسیستم های جنگلی و همچنین اختلال در هرم انرژی و زنجیره غذایی اکوسیستم ، سبب بروز و انتشار بسیاری از آفات، بیماری ها و آلودگی ها خواهد شد.

باید با توجه به ظرفیت زیستی شهر و جای پای اکولوژی، مسائل توسعه شهری و مباحثی مانند تله کابین، تفرجگاه، پارک های شهری، سکونتگاه، گردشگری متمرکز، مراکز خدمات شهری، صنایع و مراکز اقتصادی و… ، طراحی گردد این به مفهوم منش اکولوژیکی در استفاده از سرزمین است.

توجه به جای پای اکولوژیک برای مدیریت پسماند، در کنار سایر موارد مانند مصرف مواد غذایی، حمل و نقل، انرژی، سکونتگاه، آب، الکتریسیته و… ضروری است و دپو و رها سازی، سبب بروز خسارت های جبران ناپذیری به زیست بوم خواهد شد. سرمایه‌گذاری از طریق قرادادهای ساخت، بهره برداری، انتقال BOT، به‌وسیله متقاضیان داخلی و خارجی به حل مساله کمبود منابع اعتباری در مدیریت پسماند کمک موثری خواهد کرد.