زارم رود؛ تکرار یک تجربه تلخ ‏

جمعی از فعالان محیط زیست و منابع طبیعی کشور با ارسال یک نامه سرگشاده خطاب به مسعود منصور ‏معاون وزیر و رییس سازمان جنگل ها، مراتع وآبخیزداری کشور از او درخواست کردند تا با بروز بحران های ‏حیاتی بزرگ در مازندران و استان های همجوار را بگیرد. آنها در این نامه تاکید کردند که با ساخت سد ‏‏”زارم رود” در مازندران، تجربه تلخ “کارون” این بار در “تجن” تکرار خواهد شد. این فاجعه هنگامی جدی تر ‏رخ می نماید که ساخت سدهای فینسک و چرگت نیز اتفاق بیفتد.‏

سد زارم به همراه تصفیه خانه فاضلاب ساری از طرح های بزرگ صنعت آب است که امروز در سه استان ‏هرمزگان، مازندران و خوزستان با حضور ویدئوکنفرانسی رئیس جمهوری و وزیر نیرو در چهارمین هفته ‏پویش #هرهفتهالفب_ایران در سال ۱۴۰۰ کلنگ زنی شده و یا به بهره برداری رسیده است.‏

زارم رود چهارمین سد بزرگ مازندران پس از سد شهید رجایی ساری، البرز سوادکوه و گلورد نکا محسوب ‏می شود و بر روی زارم رود به عنوان سرشاخه اصلی رودخانه تجن در فاصله ۳۵ کیلومتری جنوب شرق ‏ساری ساخته می شود.‏

برای این سد ظرفیت تنظیمی سالانه ۹۶ میلیون متر مکعب آب در نظر گرفته شده و قرار است ظرف ۲ ‏سال ساخته شود.‏

طبق بررسی های انجام شده، میانگین بارندگی سالانه در حوضه آبریز سد زارم رود ۵۵۷ میلی متر و آورد ‏سالانه آن ۱۱۹ میلیون متر مکعب است که به نظر می رسد با ظرفیت تنظیمی سد برای ایجاد جریان پایدار ‏زیست محیطی همخوانی دارد.‏

شرکت آب منطقه ای مازندران میزان سرمایه گذاری مورد نیاز برای ساخت سد در مدت ۲ سال را حدود ‏‏۱۰ هزار میلیارد ریال پیش بینی کرده است.‏

کارکرد اصلی سد زارم رود تامین آب آشامیدنی شهرهای ساری و میاندرود به میزان ۳۱ میلیون متر مکعب ‏است ولی در عین حال تامین ۱۸ میلیون متر مکعب آب مورد نیاز اراضی کشاورزی منطقه، هشت میلیون ‏متر مکعب نیاز آب صنعت و تنظیم و تحویل ۳۹ میلیون متر مکعب آب مورد نیاز محیط زیست هم برای آن ‏تعریف شده است.‏

سد زارم رود علاوه بر کنترل کننده سیلاب منطقه، برای تولید انرژی برق‌آبی، توسعه گردشگری و ایجاد ‏اشتغال نیز برنامه ریزی شده است.‏

مطالعات مرحله شناخت یا امکان سنجی سد زارم رود طی سال های ۱۳۶۳ تا ۱۳۶۷ به صورت ضمنی در ‏قالب توسعه منابع آب حوضه آبریز تجن انجام شده بود . مطالعات مرحله اول این سد مخزنی هم طی سال  ‏‏۸۱ آغاز شد و تا ۸۶ به دراز کشید ولی تصویب طرح به دلایل نامشخص و ابهامات تا سال ۱۳۹۴ طول ‏کشید. طی سال های بعد همسو با برنامه جامع آب شرب مازندران و نیز به سبب پاره ای مباحث ‏ژئوتکنیکی، بازنگری مطالعات مرحله اول ضرورت یافت که در نهایت کمیته تخصصی شرکت منابع آب ایران، ‏مطالعات مرحله اول سد را به شرط تکمیل برخی از بخش ها تایید کرد.‏

آیا زارم رود تکرار یک تجربه تلخ است؟

در نامه فعالان زیست محیطی ایران آورده شده است: با ساخت سد “زارم رود” بر سرشاخه های “تجن” ‏در استان مازندران حدود 300 تا 400 هکتار از جنگل های هیرکانی و اراضی کشاورزی به طور کامل نابود ‏می شود. این در حالی است که بند 3 مصوبه شماره 20147/ت 24120 سال 80 هیات وزیران درباره ‏صیانت از جنگل های شمال کشور تاکید کرده که « صدور کلیه مجوزهایی که به هر ترتیب به کاهش ‏مساحت جنگل های شمال کشور منجر می شود از سوی تمامی دستگاه ها متوقف و ممنوع شود‎.»‎

شعار ساخت سد “زارم رود” با هدف تامین آب شرب پایدار برای شهر ساری در حالی سرداده می شود ‏که سد شهید رجایی با گنجایش ۱۶۰ میلیون مترمکعب، پیش تر روی رودخانه تجن ساخته و درحال بهره ‏برداری است‎.‎

متخصصین محیط زیست و منابع طبیعی اما می گویند مگر نیاز شرب شهرستان ۵۰۰ هزار نفری ساری و ‏اطراف آن چقدر است که به شعاع کمتر از ۵۰ کیلومتری از این شهر و در پایین دست سد شهید رجایی، ‏نیاز به صرف هزینه های میلیاردی برای ساخت یک سد جدید، با شعار تامین آب پایدار و به قیمت نابودی ‏جنگل های هیرکانی و اراضی کشاورزی منطقه را توجیه کند؟

آنها تاکید می کنند درحالی که استان های همجوار در حال برنامه ریزی برای انحراف منابع آبی و سرشاخه ‏های کسیلیان و تجن هستند، هرگونه اقدام به ساخت سدهای غیرضروری در داخل استان، موجب تقویت ‏این رقابت و توجیه داده سازی آبی استان های همجوار خواهد شد‎.‎

سدسازی های زنجیره ای در ایران در حالی پس از سیلاب 1398 شدت گرفته که به زعم کارشناسان، ‏حادثه فوق اثبات بی تدبیری و کارنابلدی حامیان سدسازی بوده است؛ را که این سازه های سنگین که بر ‏شانه های جنگل ها و مراتع ایران ساخته شدند و تخریب و نابودی و پاکتراشی هزاران هکتار از جنگل های ‏ناب کشور را به دنبال داشتند نه در بحران خشکسالی به داد مردمان همجوار و پایین دست رسیدند و نه ‏در هنگام وقوع سیل توانستند کمکی به شهرها و روستاهای حوالی خود بکنند؛ بلکه در برخی موارد، ‏باعث تشدید بحران سیلاب و آبگرفتگی مناطق مسکونی، کشاورزی و جنگلی شدند‎.‎

با اینهمه اما مافیای سدسازی همچنان دست در کار تدوین و تحمیل پروژه های جدید به کشور است؛ آنهم ‏درست در روزهایی که طبیعت شکننده ایران دیگر تاب آوری لازم برای مواجهه با بحران جدید را ندارد و با ‏اجرای طرح های نادرست، بی ضابطه و غیرعلمی، آخرین نفس ها را کشیده و رگه های حیاتی باقیمانده ‏خود را از دست خواهد داد‎.‎

حالا جمعی از فعالان محیط زیست و منابع طبیعی کشور با ارسال یک نامه سرگشاده خطاب به مسعود ‏منصور معاون وزیر و رییس سازمان جنگل ها، مراتع وآبخیزداری کشور از او درخواست کردند تا با بروز بحران ‏های حیاتی بزرگ در مازندران و استان های همجوار را بگیرد. آنها در این نامه تاکید کردند که با ساخت سد ‏‏”زارم رود” در مازندران، تجربه تلخ “کارون” این بار در “تجن” تکرار خواهد شد. این فاجعه هنگامی جدی تر ‏رخ می نماید که ساخت سدهای فینسک و چرگت نیز اتفاق بیفتد‎.‎

امضا کنندگان این نامه فارغ از هرگونه نگاه قومی و منطقه ای و تنها با تاکید بر منافع ملی، معتقدند که سد ‏زارم رود نیز همانند سد فینسک، موجب تحمیل خسارت های جبران ناپذیر بر اکوسیستم تجن و جنگل ‏های منطقه شده و بر همین اساس، خواستار توقف فوری ساخت این سد در عرصه های جنگلی منطقه و ‏تخصیص اعتبار آن به گره گشایی از مشکلات اصلی مردم و کشور هستند‎.‎

در این نامه آمده است:« تهدیدات قطعی و پیامدهای زیان بار احداث سدهای متوالی روی تجن از جمله ‏سدهای فینسک و چرگت در بالادست، بر ساختار و هویت زیستی رود تجن، از جنابعالی تقاضامندیم به ‏عنوان عالی ترین مقام مسول سازمان متولی حفاظت و صیانت از منابع طبیعی کشور و در راستای نصب ‏العین قرار دادن دغدغه های مقام معظم رهبری و تاکید ویژه ایشان در خصوص ضرورت جلوگیری از هرگونه ‏تعدی به این جنگل های ارزشمند و ثروت ملی و همچنین با استناد به مخالفت قطعی جامعه مدنی ‏کنشگر در حوزه محیط زیست و منابع طبیعی کشور‎ »‎

در این نامه ذکر شده است که احداث سد “زارم رود” روی یکی از سرشاخه های اصلی رود “تجن” این بار ‏با بهانه «تامین آب شرب پایدار مازندران» از سوی وزارت نیرو و تعدادی از نمایندگان مجلس شورای ‏اسلامی در دست اقدام و پیگیری است. این در حالی است که پیش تر سد شهید رجایی با گنجایش 165 ‏میلیون مترمکعب روی سرشاخه اصلی تجن احداث و در حال حاضر به همراه سد گلورد – که خود پیشینه ‏ای اندوه بار در تخریب و نابودی بخش هایی از جنگل های ارزشمند منطقه دارد – در حال تامین نیازهای ‏آبی بخش های کشاورزی، صنعت و خانگی مرکز و شرق مازندران است‎.‎