دست غارت به تخریب میوه های جنگلی

جنگل‌های شمال کشور موهبتی الهی بوده که نعمت‌های فراوانی در دل خود جای داده است. میوه‌های جنگلی از آن جمله هستند که طبیعت در دل خود دارد اما ما انسان‌ها نسبت به این نعمت‌ها هیچگاه امانت دار خوبی نبوده‌ایم و با بهره‌برداری بی رویه از آن‌ها، جنگل‌ها را که موجب حیات و شادابی کشور هستند، با نابودی رو به رو کرده‌ایم.

شاید گذر بسیاری از ما به بازار خوش آب و رنگ تجریش افتاده باشد. جایی که انواع میوه‌ها با قیمت‌های متفاوت را در دل خود جای داده است.

در بسیاری از این مغازه‌ها چشممان به الفاظ نام آشنای جنگلی، کوهی یا وحشی که پسوند اسم برخی میوه‌ها مثل تمشک جنگلی، گلابی وحشی، پسته کوهی، انار سیاه جنگلی و … آمده، افتاده است. اما جای سوال دارد که این بازار رنگارنگ به چه قیمتی برای عرصه‌های منابع طبیعی و حیات وحش تمام می‌شود. آیا به این فکر کرده‌ایم سود کلانی که به جیب چند فرد سودجو با تخریب منابع طبیعی می‌رود، موجب چه خسارت‌های جبران ناپذیری به کشور می‌شود!؟

همچنین بسیاری از این میوه‌ها با قیمت‌های بسیار بالا در کلان شهرها به فروش می‌رسد در حالی که مبلغ بسیار اندکی به جیب مردم محلی برای چیدن آن‌ها می‌رود. به عنوان مثال گلابی جنگلی در بازار تجریش هر کیلو ۳۰ هزار تومان به فروش می‌رسد در حالی که این میوه در شهرهای شمالی ازگیل یا انبو نام دارد و هر کیلو ۳ هزار تومان است که این تفاوت قیمت، نشان از سوء استفاده از عرصه‌های منابع طبیعی بدون ذره‌ای ساماندهی دارد.

میوه‌ها وظیفه تجدید حیات درختان را دارند

هومن روانبخش عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور روز چهارشنبه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا اظهار داشت: چند سالی است که در جنگل های شمالی کشور وِلیک (زالزالک وحشی)، تمشک و گلابی وحشی به صورت انبوه چیده می‌شود.

وی ادامه داد: میوه‌ها وظیفه زادآوری و تجدید حیات را در جنگل دارند و اگر با اهداف اقتصادی و به شکل انبوه جمع‌آوری شود، موجب صدمه شدید به جنگل و تجدید حیات آن می‌شود. از طرف دیگر بسیاری از این میوه‌ها غذای حیوانات، جانوران و پرندگان جنگلی است که در صورت جمع‌آوری آن‌ها در سطح وسیع غذای این حیوانات از بین می‌رود و باعث می‌شود که بسیاری از حیوانات برای بدست آوردن غذا به سمت روستا و شهرها حرکت کنند.

انقراض گیاهان به دلیل بهره‌برداری زیاد

روانبخش عنوان کرد: در فصل بهار نیز گیاهان خودرو و دارویی مانند آویشن، ریواس و برخی قارچ‌ها رشد می‌کنند که به صورت انبوه جمع‌آوری می‌شوند و در بازار تهران یا شهرهای بزرگ دیگر به فروش می‌رسد که این اقدامات باعث صدمه به طبیعت و به خطرانداختن زادآوری آن‌ها و در نهایت انقراض نسل گیاهان می‌شود.

وی ادامه داد: به عنوان مثال در سال‌های گذشته به دلیل بهره‌برداری زیاد از گیاه باریجه برای مصارف دارویی، این گیاه به صورت گسترده جمع‌آوری شد و در بیشتر نواحی منقرض شده و در سایر مناطق جمعیت آن بسیار اندک است.

گیاهان جنگلی موجب بیماری گیاهان گلخانه‌ای می شوند

عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور عنوان کرد: اخیراً برخی گونه‌های گیاهی مثل لاشبرگ را از جنگل‌ها جمع آوری می‌کنند و در بازار به فروش می‌رسانند. همچنین در برخی مناطق خزه را از روی سنگ‌ها و درختان جمع آوری کرده و در بازار گل و گیاه تهران به فروش می‌رسانند که تعادل اکوسیستم را برهم می‌زند.

روانبخش توضیح داد: معمولاً زمانی که لاشبرگ و خزه‌ها از جنگل جمع آوری می‌شوند به همراه آن‌ها برخی حشرات و قارچ‌ها وجود دارد که میزان آن‌ها در جنگل در حالت تعادل قرار دارد و زمانی که به منزل یا گلخانه‌ها به عنوان گیاهان زینتی آورده می شود به سایر گیاهان بیماری و آفت منتقل می‌کنند و باعث مشکل و خشکیدگی سایر گیاهان می‌شود، اما افراد از این موضوع اطلاع نداشته و از آن‌ها نگهداری می‌کنند.

وی افزود: همچنین برخی گونه‌های گیاهی مثل همیشک یا کوله خاس که برای حفاظت خاک جنگلی و پناهگاه حیات وحش بسیار نیاز هستند را در مقیاس انبوه جمع‌آوری می‌کنند.

ظرفیت بُرد اکوسیستم رعایت نمی‌شود

روانبخش عنوان کرد: بهره‌برداری از منابع طبیعی اصول خاصی دارد که در قالب «ظرفیت برد اکوسیستم» تعریف می‌شود و اگر بهره‌برداری در چارچوب این ظرفیت و توان اکوسیستم باشد آسیبی به منابع طبیعی نمی‌رسد. بنابراین اگر قرار است جوامع محلی از منابع طبیعی استفاده کنند، باید طبق این قوانین انجام شود.

عضو انجمن جنگلبانی کشور با بیان اینکه ظرفیت برد توسط سازمان جنگل‌ها و ادارات منابع طبیعی تعیین می‌شود، اظهار داشت: معمولاً ظرفیت اکوسیستم‌های کشور بالا نیست و توان بهره برداری گسترده را ندارند. در نهایت در پی خسارتی که به جنگل وارد می‌شود و نابودی خاک، وقوع سیل و خشک شدن چشمه ها اتفاق می‌افتد.

به گفته وی خسارات وارده به عرصه‌های منابع طبیعی کشور از سود ناچیز کوتاه مدت جمع آوری میوه‌ها و لاشبرگ‌های جنگلی بسیار بیشتر است.

عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور تصریح کرد: معمولاً در روستاها مردم زمین و آب برای تولیدات کشاورزی در اختیار دارند و گزینه‌های بسیار زیادی در روستاها اعم از گردشگری پایدار و بومگردی برای درآمدزایی وجود دارد و مردم روستایی می‌توانند با در نظر گرفتن ضوابط اکولوژیک و ظرفیت برد آن‌ها را جایگزین برداشت از منابع طبیعی کنند.

روانبخش ادامه داد: در گذشته در روستاها دانش بومی ظرفیت برد را تایید می‌کرده و بیش از حد ظرفیت تعیین شده از درختان برداشت نمی‌شد. همچنین زمانی که از میوه‌های جنگلی برداشت می‌شد، سهم جانوران را باقی می‌گذاشتند و امروزه طرح‌های ظرفیت منابع طبیعی بر این اساس طراحی می‌شود.

عضو انجمن جنگلبانی کشور اظهار داشت: در برخی مناطق کشور موضوع فقر مطرح است که موجب می‌شود جوامع محلی با تخریب و دست درازی به عرصه‌های منابع طبیعی درآمدزایی کنند اما در بیشتر مناطق تنها به دلیل طمع از مناطق بهره‌برداری می‌شود.

وی ادامه داد: در اطراف شهر تهران و به خصوص جنگل‌های شمالی بهره برداری از جنگل‌ها سازماندهی شده است. در مناطق مختلف پول اندکی به مردم محلی و کارگران برای برداشت میوه‌های جنگلی پرداخت می‌شود و سود اصلی را افراد اصلی که برداشت از جنگل‌ها را سازماندهی کرده اند، می‌برند و میوه‌ها را با قیمت بسیار بالا در بازار به فروش می‌رسانند.

میوه‌های خانواده رزاسه

روانبخش عنوان کرد: بیشتر میوه ها ازخانواده رزاسه اعم از تمشک، گلابی وحشی و زالزالک برداشت می‌شود که خوراکی و قابل استفاده است.

وی ادامه داد: در علم کشاورزی به خانواده تیره گلسرخیان رزاسه (Rosaceae) گفته می‌شود. رزاسه یکی از خانواده‌های متنوع و پرجمعیت از نظر گونه گیاهی است. تعداد زیادی گیاهان دارویی، درختان میوه، بخشی از گیاهان زینتی و گیاهان آپارتمانی در این خانواده هستند. از گیاهان زینتی و غیر زینتی نسترن‌ها، گل رز، شقایق و از این دست را می توان نام برد.

عضو انجمن جنگلبانی کشور افزود: اما در بین میوه‌جات و درختان میوه آلو، هلو، سیب، زردآلو، توت فرنگی، ازگیل، گلابی، زالزالک، تمشک، به، آلبالو، شلیل، گوجه سبز، گیلاس و آلو قطره طلا را می توان از خانواده رزاسه (Rosaceae) نام برد.

وی توضیح داد: تمشک درختچه‌ای از تیره گل سرخیان است که به حالت وحشی در نقاطی مانند گیلان و مازندران و آذربایجان فراوان است. در گیلان و مازندران به این گیاه تمش، ولش، بولوش و بوروش و در آذربایجان بؤیورتکن می‌گویند. تمشک میوه‌ای شبیه شاه توت و توت فرنگی است و به رنگ زرد یا سرخ مایل به سیاه یافت می شود.

عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور گفت: گُلابی، اَمرود، معمولاً «ولیک (زالزالک وحشی)» در مناطق جنگلی ایران به خصوص در شمال به وفور وجود دارد و بسته به رنگ میوه «سرخ ولیک» و «سیاه ولیک» نامیده می‌شود.