تک فرزندی؛ فرصت یا تهدید

تک فرزندی یا چند فرزندی بحث داغ بین زوجین است این که کدام را انتخاب کنیم کاملا بسته به شرایط و موقعیت خانواده متفاوت است این جا به چند دید و زاویه جدید موضوع را بررسی می کنیم تا به چشم اندازهای جدیدتری برسیم و بعضی افکار رایج در جامعه را اصلاح می کنیم.
زهرا هوشیاری مدیر کلینیک مددکاری اجتماعی همراه در این باره به حرف می گوید: تربیت کردن سه یا چهار فرزند سخت به نظر می‌رسد و وقت بسیار زیادی را طلب می‌کند. اما تربیت موجوداتی باهوش عقلی و هیجانی بالا مانند بسیاری از کارهای اداری یا درسی نیست که بگوییم هر کدام زمان مختص خود را می‌خواهد. به بیان بهتر اگر شما برای تربیت اولین فرزند، زمان خاصی را صرف کرده‌اید، برای تربیت فرزند دوم، دو سوم آن زمان را احتیاج دارید چرا که فرزند بزرگتر شما جانشین خوبی برای والدین خود است و قسمتی از آن آموزش‌ها را خود به خواهر و برادر کوچک‌ترش در بازی‌ها و رفتارهایش منتقل می‌کند. برای فرزند سوم، نمودار زمانی این آموزش، رشد سریع تری دارد و بسیاری از آموزش‌ها را می‌توانید به فرزند اول و دوم خود واگذار کنید.
در خانواده‌‌های پر جمعیت همبستگی بین اعضای خانواده بیشتر است. از طرفی کودکان همیشه هم بازی دارند. خواهرها و برادرها پشتیبان روحی یکدیگر در تمام طول زندگی هستند. آن‌‌ها اولین روابط اجتماعی و صمیمانه خود را با هم تجربه می‌‌کنند. روابط خانوادگی عموما نسبت به روابط دوستانه و دیگر روابط دوام و استحکام بیشتری دارند. کودکان وقتی خواهر یا برادر دارند در دوران کودکی‌شان کمتر بی‌حوصله‌گی و روزمرگی را تجربه می‌‌کنند. ضرورت پذیرش مسئولیت در خانواده‌‌های پر جمعیت بیشتر احساس می‌‌شود. داشتن برادر و خواهر این امکان را به کودکان می‌‌دهد که هویت خود را شکل بدهند؛ چرا که آن‌‌ها به کمک بودن در کنار خواهر و برادر خود راحت تر می‌‌توانند شخصیتشان را بشناسند و آن را بسازند. به وضوح ثابت شده است که اعتماد به نفس واقعی کودک در اثر مسئولیت دادن به او شکل می‌گیرد. زمانی که شما با روشی صحیح به کودک خود مسئولیت انجام قسمتی از کارهای خواهر یا برادرش را می‌دهید در واقع قسمتی از پازل شخصیتی او را تکمیل کرده‌اید که بدون وجود فرزندان دیگر این قسمت هیچ‌گاه به این خوبی کامل نمی‌شود و نمی‌تواند کودک را به این حد از رشد نزدیک کند.
ما در خانواده‌هایی که سه فرزند به بالا در آن حضور دارند، پدر و مادر غالباً در امر تربیت موفق‌تر هستند؛ زیرا کودکان از بچه اول الگو می‌گیرند و سعی می‌کنند که مستقل باشند و مسائل را بین خود حل کنند. بنابراین از نظر تربیتی هیچ مشکلی برای آوردن فرزند دوم، سوم و حتی چهارم وجود ندارد و از نظر پزشکی هم متخصصین می‌گویند: هیچ منعی ندارد که مادر چند فرزند را به دنیا بیاورد.
والدین در صورت داشتن چند فرزند، وقت کمتری را می‌‌توانند به طور اختصاصی به هر فرزند اختصاص دهند. در نتیجه احتمال به وجود آمدن حس سرخوردگی و گاه ناامیدی در کودکان و همچنین پدر و مادر وجود دارد. در مواردی این امر سبب می‌‌شود بین فرزندان حس رقابت به وجود بیاید.
وی ادامه می دهد: کودکان در خانواده‌‌های تک فرزند از فواید فراوانی بهره می‌‌برند. آن‌‌ها متناسب با ریتم زندگی بزرگسالان زندگی می‌‌کنند. بیشتر این امکان را دارند که در فعالیت‌‌های فرهنگی بیرون از خانه شرکت کنند. آن‌‌ها در خانه، مشکل درگیری و رقابت با کودک دیگری را ندارند. معمولا این کودکان اعتماد به نفس بالایی دارند. به یاد داشته باشید كه كودكان با یكدیگر متفاوت هستند و ممکن است مشكلات آنها به خانواده بزرگ یا كوچك ارتباطی نداشته باشد، بنابراین به خاطر حرف های دیگران نسبت به داشتن تك فرزند احساس عذاب وجدان نكنید و از زندگی با تك فرزندتان لذت ببرید.
از دیگر مزایای تک فرزندی می توان به راحتی و امكانات بیشتر اشاره كرد. نتیجه تحقیقات به ما می گوید كه تك فرزندان در مشاغل خود در آینده بسیار توانا هستند. آنها در گفت وگو و انجام كارهای مدرسه قوی و در ورزش در حد متوسط هستند.
چندین سال قبل داشتن خانواده‌ای بزرگ رایج بود و این یک فایده محسوب می‌شد. اما با گذشت زمان و با بالا رفتن هزینه‌های زندگی، داشتن خانواده‌ای بزرگ دیگر عملی نبود. در واقع اکنون بیشتر خانواده‌ها تنها به داشتن یک فرزند قانع‌اند و بعضی از آن‌ها حتی فرزندی نمی‌خواهند.
اما تک فرزندی معایبی هم دارد، در کودکانی که تنها فرزند خانواده هستند خودخواهی و زیاده خواهی مشاهده می‌‌شود که معمولا توجیه مناسبی برای آن وجود ندارد. در حقیقت چالش‌‌هایی که این کودکان در زندگی خود آن‌‌ها را تجربه می‌‌کنند، منحصر به شرایط زندگی آن‌‌هاست. بهتر است که توجه کافی را در تربیت آن‌‌ها داشته باشیم؛ چرا که این امکان وجود دارد: آن‌‌ها به کودکانی خرابکار و غیر قابل تحمل بدل شوند.اعمالشان بیش از حد زیر ذره بین دیگران قرار گیرد. بیش از حد تحت مراقبت و توجه قرار گیرند و در نتیجه کمتر امکان ماجراجویی داشته باشند. فرصت کافی برای معاشرت با کودکان همسن خود را نداشته باشند. در خانواده های تک فرزند، با بیمار شدن فرزند، پدر و مادر هم بیمار و نگران می شوند که مبادا او را از دست بدهند و یا اگر خود والیدن از دنیا بروند، تکلیف و آینده فرزندشان چه می شود.اما در خانواده های با فرزند زیاد، این نگرانی شدید وجود ندارد و فضایی منطقی تر و عاقلانه تر حاکم است و بیشتر وقت و فکر والدین، صرف تربیت فرزندان می شوند و این آرامش را دارند که اگر روزی از دنیا بروند، خواهر و برادرها هستند که یکدیگر را حمایت کنند.
بین امر و نهی والدین و لجبازی کودک رابطه مستقیم وجود دارد. هر چه امر و نهی والدین بالا می رود، زمینه لجبازی در فرزند نیز بیشتر می شود. در خانواده های با فرزندان بیشتر این موارد کمتر است.گاهی اوقات؛ لجبازی در تک فرزندان، تا دوران ازدواج و یا بعد از آن کشیده می شود.
زهرا هوشیاری مدیر کلینیک مددکاری اجتماعی همراه می گوید: والدین باید برای اجتماعی بار آوردن تك فرزندشان كارهایی انجام دهند به كودكان خود برای شركت و تعامل با كودكان دیگر آموزش دهید و به او قبل از شروع مدرسه اش بفهمانید كه چگونه می تواند با كودكان دیگر به راحتی ارتباط برقرار كند.
فرزندتان را به مهد كودك بفرستید.شما می توانید كودكان دیگر را به منزل تان دعوت كنید تا فرزندتان با آنها تعامل داشته باشد. سعی كنید تا به تك فرزند خود یاد دهید كه چطور با دوست خود و در مرحله بعدی با كودكان دیگر كنار بیاید.
یكی دیگر از كارهای مفیدی كه والدین می توانند در مورد تك فرزندشان انجام دهند، شركت دادن كودك در گروه های ورزشی و فعالیت در كارهای دسته جمعی مانند نواختن در گروه موسیقی است؛ این كار روش مناسبی برای یادگیری كودك در مورد كنار آمدن با دیگران و ارتباط برقراركردن با گروه است. همیشه زمان مناسبی را برای تعامل با كودك تان اختصاص دهید و دقت كنید كه مقدار زمان نه خیلی زیاد و نه كوتاه باشد.به فرزندتان استقلال بیشتری دهید . به این مساله توجه كنید كه برای دادن امكانات بیشتر نسبت به تك فرزندتان او را متحمل بار اضافی و انتظارات بالانكنید. كودكان تك فرزند مستقل تر هستند. یكی از مشكلات تك فرزندی این است كه چون كودك مدت زیادی را با بزرگسالان می گذراند از لحاظ فكری زودتر رشد می كند كه البته با مداخله والدین این زمان باید به تعادل برسد. وابستگی احساسی در این فرزندان از دیگر مشكلات تك فرزندی است كه باعث می شود آنها خجالتی و ترسو بار آیند. كودكی كه اجازه ندارد اشتباه كند یا بر ترس هایش بدون كمك بزرگسالان غلبه كند و در مقابل هر مساله نامطلوبی محافظت شود و به علاوه نظم و ترتیب را نپذیرد، قطعا دچار مشكل خواهد شد.
*برای فرزند دوم برنامه ریزی كنید
بسیاری از پدر و مادرها در مورد اختلاف سنی فرزندان شان نگران هستند ولی واقعیت این است كه هیچ زمان ایده آلی برای فاصله سنی فرزندان وجود ندارد. زمانی كه یك كودك پا به دنیا می گذارد، یك دوره زمان برای سازگاری فرزند دیگر در هر سنی كه باشد نسبت به كودك جدید وجود دارد. رابطه دوستانه بین فرزندان بسته به جنسیت، شخصیت و علاقه مندی های فردی آنها تشكیل می شود. مزایایی كه برای فرزندان در فاصله سنی كم وجود دارد، شامل موارد زیر می شود: 1- والدین به دلیل سروكار داشتن با فرزند اول از نظر ذهنی آمادگی كافی دارند. 2- فرزند شما می تواند با كودك دیگری نزدیك به سنش همبازی شود. در كنار این مزایا اختلاف سنی كم مشكلاتی را هم به همراه دارد؛ برای مثال كودكان زیر سه سال به رسیدگی زیادی نیاز دارند كه داشتن دو فرزند در این سن مراقبت را بسیار دشوار می كند. بهترین زمان برای آوردن فرزند دیگر به خانواده زمانی است كه والدین آمادگی كافی پروراندن فرزند دیگر را داشته باشند و از عهده اداره خانواده بزرگتر از لحاظ زمان و مسایل اقتصادی برآیند. مساله تشكیل خانواده بزرگتر به زمان، انرژی و عواطف كافی برای همه اعضا بستگی دارد و اختلاف سنی كودكان موضوع اصلی نیست.