بازار پرسود مانع حذف کنکور

کلاف سردرگم رسیدن به پاسخ این مساله که نیاز به کلاس های کنکور و کتاب های کمک درسی و بعضا صرفا تجاری از کجا نشات می گیرد، زوایای پنهان بسیاری دارد که در این گزارش به برخی‌شان پرداخته شده است.

این روزها هر ساعت از شبانه روز، عموما هر شبکه سیما را که نگاه کنید از دیدن و شنیدن تبلیغ کلاس کنکور یا کتاب های کمک درسی بی نصیب نمی شوید. برخی به شوخی می گویند همین روزهاست که رسانه ملی درباره فواید تست زنی برنامه پزشکی روی آنتن ببرد. نکته اما اینجاست که این وضعیت نابسامان و پر نقد – با در نظر گرفتن این حقیقت که هیچ مسئولیتی از گردن رسانه ملی برای در اختیار گذاشتن این فضای گسترده تبلیغی کم نمی کند- خود معلول عللی است. اگر به دنبال کاری اثر گذار در عرصه تعلیم و تربیت باشیم باید علل را واکاوی و تغییری در آنها ایجاد کنیم. اینجاست که علل ایجاد چنین بازار پر دامنه مخربی را باید در دو نهاد جستجو کرد: خانواده و آموزش و پرورش. و البته در موضوع پر چالش کنکور.

بسیاری از کارشناسان معتقد هستند خانواده ها سال هاست تمام فکر و ذکرشان از همان روزهای اولی که فرزندشان را به مدرسه می فرستند این است که او را دکتر و مهندس کنند. حتی پیش از آنکه درکی از این موضوع داشته باشند که خلاقیت و استعداد فرزندشان در چه مسیری است و اینکه میزان علاقه به درس و تحصیل و حتی توانایی یادگیری او در چه سطحی است این فکر در ذهن آنها کلید خورده است و این توقع در آنها و سپس فرزندانشان ایجاد شده است.

همین مساله بازار داغی را مهیا کرده است که کسانی برای کمک به این خانواده ها برای موفقیت های اجباری فرزندانشان وارد میدان شوند. دیگر اعداد و ارقام کلاس های کنکور بر کسی پوشیده نیست. سال گذشته معمولی ترین پکیج درسی آموزشگاه های کنکور از قیمت ۳۰۰هزار تومان شروع می شد. گفته می شود این آموزشگاه ها تنها از راه فروش همین دی وی دی ها ماهانه مبلغ میلیاردی سود دارند. در کشور بالغ بر ۱۰ موسسه کنکور بزرگ در کشور وجود دارد و البته موسسات و ناشران کتاب های کمک درسی فراوانی که حالا به قدری رشد کرده اند و در بازار جای خود را باز کرده اند که باید گفت یکی از علل حذف نشدن کنکور را باید در وجود همین بازار حاشیه ای جستجو کرد. جمله پر تکرار: «مافیای کنکور ایران رقمی معادل ۸۰۰۰ هزار میلیارد تومان از طرق مختلف به جیب می‌زنند و با توجه به چنین گردش مالی بالایی، مانع حذف کنکور می‌شوند» را بارها در رسانه ها خوانده و شنیده ایم.

اما آیا گسترش بی رویه این بازار و تاثیرگذاری غیر قابل انکار آنها در امر تعلیم و تربیت یک رابطه یکسویه است؟

این کتاب های درسی، کتاب کمک درسی را می‌طلبد!

منصوره حقیقت مادر دانش آموز پایه نهم است. او هنوز فرزندش را در هیچ کلاس کمک درسی ثبت نام نکرده اما در این سال ها کم هزینه بابت تهیه کتاب های کمک آموزشی نداده است. وی در گفتگو با مهر گفت: وقتی کتاب های درسی آنقدر سخت نوشته می شود که معلم خودش به دانش آموزان اصرار دارد از یک کتاب کمکی استفاده کنند، من هم برای موفقیت بچه ام مجبورم این هزینه را بکنم. حتی می دانم برخی مدارس خودشان کتاب مشخصی را معرفی می کنند.

وی اضافه کرد: دردسر اصلی ما از پایه دهم شروع می شود و از حالا پسرم یک لیست از کلاس ها و کتاب هایی که برای کنکورش مفید است تهیه کرده. پسرم خیلی نگران است چون رقابت در کنکور هر روز سخت تر می شود و ما فقط کنار او هستیم تا به موفقیتی که می خواهد برسد.وقتی کتاب های درسی آنقدر سخت نوشته می شود که معلم خودش به دانش آموزان اصرار دارد از یک کتاب کمکی استفاده کنند، من هم برای موفقیت بچه ام مجبورم این هزینه را بکنم. حتی می دانم برخی مدارس خودشان کتاب مشخصی را معرفی می کنند.او با این حرف که خانواده ها خود مقصر ایجاد بازار کلاس های کنکور شده اند مخالف است و در این باره اظهار کرد: امروز مد شده همه خانواده را مقصر می دانند. هیچ کس نمی گوید معلم چقدر سر کلاس کم کاری می کند یا همان معلم ها در کلاس های کنکور درس می دهند یا حتی کتاب های کمک درسی می نویسند. بچه من کلاس هشتم یک معلمی داشت که اگر با او کلاس خصوصی نمی گرفتیم نمره خوبی به پسرم نمی داد. چرا آموزش و پرورش اینها را نمی بیند؟

البته وزیر آموزش و پرورش هم بر این موضوع اشراف دارد. سیدمحمد بطحایی در سیزدهمین همایش تجلیل از مؤلفان مواد و رسانه‌های آموزشی اظهار کرد:  اعتراف می‌کنم هنوز زورمان به مؤسسات خصوصی در دوره متوسطه نرسیده است و هنوز درآمدهای میلیاردی آنها از قبل کنکور و دانش‌آموزان حاصل می‌شود.اما بطحایی خود به نکته بسیار دقیقی که شاید علت بسیاری از مشکلات آموزش و پرورش در این حوزه در آنجا قرار دارد، اشاره کرد و گفت: یکی از دلایلی که این بازار مکاره را رونق بخشیده ضعف ما در برنامه درسی و کتاب‌ها است.

*بخش خصوصی حق دارد بخشی از فرایند آموزش در کشور باشد!

مانند هر پدیده دیگری نمی توان بحث کنکور، کلاس های کنکور، مافیای کنکور، تجارت کنکور، کتاب های کمک درسی و…. را از یک زاویه دید و از یک زاویه به آن حمله کرد. زوایای پنهان در بررسی پدیده ها همواره نکات طلایی را در درون خود پنهان دارند. برای درک بهتر زوایای دیگر نگاه کردن به این پدیده با هامون سبطی مدیر مسئول سابق انجمن فرهنگی ناشران آموزشی که کارشناس حوزه آموزشی است، موضوع را در میان گذاشتیم. وی در گفتگو با خبرنگار مهر درباره وجود کلاس های کنکور و تست زنی و کتاب های فراوان و در اکثر موارد بدون استاندارد در این حوزه گفت: در اسناد آموزش و پرورش این موضوع به طور شفاف ذکر شده است که بخش خصوصی باید در حیطه آموزش نقش داشته باشد و اتفاقا نقشی که برای بخش خصوصی در نظر گرفته شده، پر رنگ است. در این اسناد آمده است که بخش خصوصی در تولید کتاب های درسی باید دخیل باشد. این موضوع در راستای سند تحول بنیادین است.

وی ادامه داد: این موضوع را شورای عالی آموزش و پرورش تصویب کرده و امضای رئیس جمهور نیز پای سند است. فکر می کنم یکی از گره های کار همین جا باشد که مسئولان این سند را مسکوت گذاشته اند و آنچه لایق بخش خصوصی است و قانون هم آموزش و پرورش را مکلف کرده است، در اختیار بخش خصوصی بگذارد،  انجام نمی دهد و این می شود که افراد نالایقی از این وضعیت سوء استفاده می کنند.

*نبود نظارت پای تجار را به دبستان ها باز کرد

وی با بیان اینکه در این شرایط اگر بخواهیم جلوی کلاس های کنکور را بگیریم تیم های مخفیانه کلاس های زیرزمینی شکل می گیرد، تصریح کرد: بارها گفته ام مشکل این نیست که بخش خصوصی در امر آموزش مشارکت دارد بلکه موضوع این است که بخش دولتی نظارت خود را تعطیل کرده است و قسمتی از بخش خصوصی که دنبال منافع ملی نیست نفوذ کرده در بدنه دولت و برای خودش جایگاه باز کرده و حالا که کار از کار گذشته است متوجه فساد فراگیر شده ایم و داد مافیای کنکور سر می دهیم که باعث همه مشکلات است.

سبطی در پایان درباره نفوذ این کتاب ها و کلاس ها به دبستان ها نیز بیان کرد: در مقطع ابتدایی ما به کتاب کمک آموزشی نیاز داریم نه کمک درسی. چون مقطع ابتدایی معلم محور است و دانش آموز درس را با معلم زندگی می کند. در ابتدایی حرف اول و آخر را معلم می زند در چنین شرایطی به حاشیه راندن کتاب درسی غلط است اما اگر در این مقطع به اوضاع مالی و روحی و جایگاه اجتماعی معلم توجه نکنیم چه بسا او را به سمت کتاب های خارج از کتاب درسی سوق بدهیم. البته علت ورود سودجویان به مقطع ابتدایی این است که دیدند در عرصه متوسطه سود کلانی حاصل کردند و گفتند چرا از بازار دبستان بهره نبریم و چون نقش نظارتی در این مزنیه کمرنگ بود جای خود را تثبیت کردند. حالا هم حذف آنها کار سختی شده است. به خاطر مدارس تیزهوشان هم کتاب های تستی جای خود را باز کرد. البته روش سلبی که به خاطر این موضوع بیاییم مدارس سمپاد را حذف کنیم هم اشتباه بود.