افول حرفه خبرنگاری در مازندران

ساری-الناز پاک نیا: 17 مرداد به پاسداشت تلاش و مجاهدت های خبرنگاران و نیز شهادت شهید صارمی در افغانستان، به این روز نامیده می شود و فرصت مناسبی است تا به این بهانه، نگاهی تحلیل محور به حوزه خبرنگاری و روزنامه نگاری در کشور صورت می گیرد.متاسفانه نمایشی شدن برنامه های روز خبرنگار و تغییر محتوای آن به بازدید از دفاتر نشریات، محتوای این روز را از آن گرفته و شکلی ظاهری به آن داده است.آنچه در روز خبرنگار به نظر می رسد حائز اهمیت است؛ نگاه به حرفه خبرنگاری، جایگاه آن، مشکلات، کمبودها و کاستی ها آن است.در کنار تعاریف مختلفی که از حرفه خبرنگاری صورت می گیرد، در سال های اخیر باز بودن دروازه های ورود به این حرفه، شرایط حرفه ای گری در این حوزه را سخت کرده است. روزنامه نگاری حرفه ای با قوانین اخیر و مجوزهای بدون مطالعه و بدون سنجش به چالش کشیده شده است.حرفه خبرنگارانی که امروز می باید محور توسعه مازندران قرار گیرد و رکن اصلی توسعه استان به شمار رود، مرگی آرام را تجربه می کند.

*عدم توجه به معیشت خبرنگاران

در سال هایی که به اذعان همگان، خبرنگاران با درد معیشت دست و پنجه نرم می کردند، بر همگان آشکار بود که این درد روزی مزمن شده و بخش مهمی از اعضای حیاتی حرفه خبرنگاری در مازندران را با چالش مواجه کند. عدم تمکین مدیران نشریات از بیمه خبرنگاران و نیز مشخص نبودن وضعیت دستمزدها برای حرفه خبرنگاری موجب شد تا این حوزه با مسائلی مهم روبه رو شود.

اگرچه در سال های اخیر وزارت ارشاد با قانون بیمه صندوق هنر به حوزه بیمه اجتماعی و درمانی خبرنگاران توجه و بخشی از آن را تقبل کرد اما افزایش سالانه آن در سال های دیگر و افزایش نرخ سهم بیمه خبرنگار، موجب مشکلاتی برای خبرنگارانی شد که به صورت مستقل بیمه شده بودند. از سویی واگذاری بیمه شدن خبرنگاران بر عهده مدیران رسانه ها نیز شرایط دیگری ایجاد کرد به گونه ای که اطرافیان و خویشان سببی و نسبی به واسطه تاییده مدیران مسئول در این حوزه از سهم بیمه خبرنگاران بهره مند شدند و این دردی دیگر برای این حوزه رقم زد.

*بی توجهی به خبرنگاران تولید محور

از دیگر مسائلی که در حوزه حرفه خبرنگاری در مازندران مورد بی توجهی و بی مهری قرار گرفته است و قرار می گیرد، عدم رتبه بندی خبرنگاران با توجه به جایگاه حرفه ای، نبود باشگاه خبرنگاران حرفه ای مازندران، عدم توجه و بهره گیری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان از خبرنگاران تولید محور و قرار دادن همه فعالان حوزه در یک کفه ترازو، بی انگیزگی به تولید محتوا را در رسانه های استان ایجاد کرده است.

با مجوزهای بی ضابطه و بدون مطالعه به رسانه ها مکتوب و مجازی و رواج کپی پیست و توجه یکسان به همه فعالان بدون در نظر گرفتن خبرنگاران و رسانه های تولیدمحور، کم شدن آثار ارزشمند تولیدی در میان رسانه ها را دامن زده است.

*مدیرمسئول محوری افراطی

در سال های اخیر، مدیرمسئول محوری افراطی در دستگاه های اجرایی، موجب نادیده گرفته شدن جایگاه خبرنگاران شده است. مدیران مسئول رسانه ها برای از دست ندادن جایگاه خود و نیز در اختیار گرفتن امتیازات به دنبال به کارگیری خبرنگاران حرفه ای نبودند از این رو این قشر با مشکلاتی از جمله معیشت، بهره گیری از امتیازات این حرفه و سایر شرایط حضور در این کار شده است.مدیرمسئول محوری با اعطای بیش از اندازه مجوز رسانه در مازندران به مرگ تدریجی حرفه خبرنگاری در استان منجر شده است.قوانین و حمایت های مالی از آنجایی که معمولا مشمول مدیران مسئول می شود و شامل حوزه خبرنگاران نمی شود، به شرایط نامناسب حرفه خبرنگاری در مازندران دامن زده است. این امر موجب شده است که خبرنگاران که به نوعی تامین کننده محتوای رسانه های استان هستند به دنبال دریافت مجوز رسانه بوده و خود تبدیل به مدیرمسئول شده اند و دیگر از صف طویل نویسندگان نشریات و روزنامه  های استان مازندران خبری نیست و همه مدیر رسانه شده اند!

مدیر رسانه ای که دیگر نوشتن را جایگاه خود نمی داند زیرا می داند برای آن ارزشی قائل نمی شوند، مدیری که زمانی که خبرنگار بود درد معیشت داشت امروز به عنوان رسانه دار به دنبال مزایا و تسهیلات این حوزه می رود تا کاستی های گذشته را جبران کند.

*صدور مجوزهای بدون ضابطه مجوز نشریات و سایت های مجازی

همان گونه که گفته شد، اغلب مشکلات حرفه خبرنگاری در مازندران از صدور بدون ضابطه مجوز نشریات و سایت های مجازی نشات گرفته است.معمولا در هر شغلی برای سنجش اعطای مجوز، سوابق تحصیلی، سوابق تحصیلی، میزان فعالیت در حرفه مورد نظر مورد سنجش قرار می گیرد اما حوزه رسانه در سال های اخیر تنها حوزه ای بوده است که مجوز در آن بدون در نظر گرفتن مسائلی انجام شده است.

افرادی که عملا دارای مجوز نشریه و رسانه شدند که عموما از این جنس نبوده و فضای رسانه ای را به جولانگاه زد و بندهای سیاسی و یا اقتصادی تبدیل کرده اند که در سال های دیگر با ورود خبرنگاران به حوزه رسانه داری، چالشی بزرگتر به نام رسانه های بدون تولید و محتوا دامن گیر فضای خبرنگاری و رسانه ای مازندران شده است.

*آسیب خبرنگاران تلگرامی

رواج و توسعه تلگرام نیز دردی دیگر بر چالش های حوزه خبرنگاری در مازندران وارد کرده است، مدیران دستگاه های اجرایی بر رهایی از خبرنگاران سمج و نیز داشتن سوپاپ اطمینان از تیغ تیز انتقادات رسانه ها و یا چالش های رسانه ای به فضای تلگرام روی آورده و به دلیل اینکه فعالیت کردن در این حوزه تلگرامی هزینه چندانی ندارد موجب شد تا بخشی دیگری از آسیب در حوزه حرفه خبرنگاری متوجه این بخش باشد.

افرادی که با فعالیت در فضای تلگرامی، عنوان خبرنگار را یدک کردند با ممانعت و نظارت هیچ دستگاهی مواجه نشدند، این افراد قدرت گرفته جولان دادند تا تبدیل به بخش مهمی از بدنه اطلاع رسانی دستگاه ها شدند که حتی با فیلتر شدن تلگرام نیز جایگاه خود را از دست ندادند.

این فضا دلسردی دیگری بر حوزه رسانه ای کشور و استان وارد کرد، حتی در مقاطعی شنیده شد که فرهنگ و ارشاد از مدیران و خبرنگاران تلگرامی خواسته است اقدام به دریافت مجوز سایت کرده و رسانه دار شوند! که جای تاسف دارد. به جای حل کردن و رفع کردن یک معضل پاک کردن صورت مساله و وارد کردن افراد بدون آموزش به حرفه خبرنگاری چالش نه چندان دور دست و دور از انتظار این حرفه را دامن زده اند.

*سهم نادیده گرفته شده خبرنگاران از توزیع آگهی های ارشاد

در سال های اخیر با رواج اعطای مجوز نشریات و رسانه ها، توزیع آگهی ها طبق قانونی که اجرا نمی شد به فرهنگ و ارشاد سپرده است، توزیع آگهی به دفاتر نشریات تعلق می گیرد و عدم نظارت بر این مقوله که آیا دارندگان عنوان خبرنگاری از این اگهی ها سهمی دارند یا نه، سهم ناننوشته مدیران رسانه ها را بیشتر اجرایی کرد.

مطالب بیان شده به خوبی نشان می دهد که حرفه خبرنگاری در مازندران جان دیگری ندارد تا بتواند با آن ادامه حیات بدهد و در این حوزه هیچ متولی به تولیدمحوری اهمیت نمی دهد.در میان حجم انبوهی از رسانه ها، مشخص کردن جایگاه هر رسانه و به ویژه تمییز دادن جایگاه خبرنگاران دردی است که برای آن طبیبی حاذق نمی توان یافت.

روح رسانه به قلم مانا و ماندگار خبرنگار و روزنامه نگار آن زنده است. حیات یک رسانه به قلم یک خبرنگار زبده زنده است و مخاطب آگاه دنباله رو تفکر و قلم ارزشمند یک خبرنگار حرفه ای است که نیاز به حمایت و نظارت دارد.

خبرنگار حرفه ای ساختنی است، برگزاری دوره مستمر آموزشی، قرار دادن شرط ورود به حرفه خبرنگاری از طریق آزمون های ورودی و داشتن تحصیلات تخصصی و حضور در دوره ها شرایطی است که ساخته شدن شاکله حرفه خبرنگاری در استان مازندران کمک خواهد کرد.