نگاهی به تاریخچه و سابقه انتخابات مجلس خبرگان و شورای اسلامی /بخش اول

با مجلس / گروه سیاسی | ششمین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری به همراه دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی قرار است روز جمعه ۱۱ اسفند ماه ۱۴۰۲ در سراسر کشور برگزار شود. به همین بهانه نگاهی داریم بر تاریخچه تشکیل و اهداف مجلس خبرگان و اسامی نمایندگان استان مازندران و سایر استان‌ها در پنج دوره گذشته این مجلس.

مجلس خبرگان رهبری از نهاد‌های جمهوری اسلامی ایران که وظیفه اصلی آن انتخاب رهبر جمهوری اسلامی ایران و نظارت بر عملکرد اوست. هر دوره این مجلس ۸ سال است و اعضای آن را مردم انتخاب می‌کنند و شرط حضور در آن داشتن توانایی اجتهاد در حد تجزی است.

این مجلس نخستین بار در سال ۱۳۶۲ هجری شمسی تشکیل شد و در ۷ اسفند ۱۳۹۴ انتخابات پنجمین دوره آن برگزار شد. مجلس خبرگان بعد از درگذشت امام خمینی (ره) در ۱۴ خرداد سال ۱۳۶۸ شمسی، آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای را برای رهبری جمهوری اسلامی انتخاب کرد.

در اصل‌های ۹۹، ۱۰۷، ۱۰۸، ۱۱۱ و ۱۷۷ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، نام خبرگان رهبری ذکر شده است.
اصل ۱۰۷ انتخاب رهبری را وظیفه خبرگان می‌داند و بر اساس اصل ۱۰۸ تعداد و شرایط خبرگان، کیفیت انتخاب آنها و آیین‌نامه داخلی جلسات آنان در صلاحیت خود خبرگان قرار گرفته است. به این ترتیب اولین قانون انتخابات خبرگان شامل تعیین تعداد و شرایط انتخاب شوندگان و در اجرای اصل ۱۰۷ و ۱۰۸ قانون اساسی، در ۱۰ مهر ۱۳۵۹ توسط شورای نگهبان تدوین و تنظیم گردید و به تصویب امام خمینی رهبر وقت ایران رسید. برخی از مواد این قانون با اصلاحاتی همراه بوده است، تغییراتی که در جلسات ۲۴ و ۲۵ تیر سال ۱۳۶۹ در مواد این قانون صورت گرفت از این جمله‌اند، آخرین اصلاحیه مربوط به تاریخ ۱۱/ ۶/ ۱۳۹۴ است.

مجلس خبرگان رهبری از نهادهای حکومتی جمهوری اسلامی ایران است که متشکل از فقها بوده و وظیفه اصلی آن انتخاب رهبر جمهوری اسلامی ایران و نظارت بر عملکرد او است. اعضای این نهاد باید تحصیلات حوزوی داشته و دارای اجتهاد باشند که البته با انتخاب مستقیم مردم برای یک دوره ۸ ساله انتخاب و وارد مجلس خبرگان رهبری می‌شوند.

در واقع نظام جمهوری اسلامی، نظامی است که همه ارکان آن مستقیم و غیر مستقیم با آرای مردم انتخاب می‌شود. بر اساس قانون اساسی ولایت فقیه بالاترین مقام کشور است توسط منتخب مردم در مجلس خبرگان تعیین می‌شود.

طبق قانون هر دوره مجلس خبرگان به مدت ۸ سال است. مهم‌ترین تصمیم در تمام ۴۴ سال گذشته پیروزی انقلاب اسلامی، تصمیمی بود که توسط اولین دوره مجلس خبرگان رهبری و درست پس از رحلت امام خمینی (ره) در ۱۴ خرداد ۱۳۶۸ اتخاذ شد که همانا انتخاب شایسته مقام معظم رهبری به عنوان جانشین حضرت امام بود تا رهبری انقلاب را برعهده بگیرند. تاکنون انتخابات برای تعیین منتخب خبرگان رهبری در ۵ دوره برگزار شده است و ششمین دوره آن در روز جمعه ۱۱ اسفند ۱۴۰۲ همزمان با انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای برگزار خواهد شد.

در واقع مجلس خبرگان رهبری، متشکل از مجموعه مجتهدان و علمای اسلامی است که همواره آماده است تا در راستای حفظ تمامیت و بن‌مایه قانون اساسی کشور اقدام کند. این نهاد تصمیم‌گیر و نظارتی، مرجعی است که ظاهراً کمتر از سایر نهادهای انتخابی کشور مانند دولت و مجلس فعالیت اجرایی دارد لیکن وزنه‌ای مهم در کشور بوده و نقش بسیار تعیین کننده در زمان‌های حساس از خود صادر می‌کند. در واقع مجلس خبرگان ضامن حفظ و بقای سیستم و نظام است تا در طوفان حوادث و رخ دادهای مهم بتواند کشور را از پیچ‌های تاریخی عبور دهد و اجازه ندهد این کشتی آسیب ببیند.

انتخابات برای تشکیل نخستین دوره مجلس خبرگان رهبری در ۱۹ آذر ۱۳۶۱هجری شمسی برگزار شد و مجلس خبرگان رهبری در ۲۳ تیر ۱۳۶۲ش افتتاح شد. ریاست این دوره از مجلس را آیت الله علی مشکینی بر عهده داشت.

کرسی استان‌های مختلف در مجلس خبرگان

باید توجه داشت مطابق با ماده (۱) قانون انتخابات و آئین‌نامه داخلی مجلس خبرگان در اصلاحی ۱۱/ ۶/ ۱۳۹۴ تعداد نمایندگان مجلس خبرگان رهبری ۸۸ نفر است که پراکندگی آنان در سطح کشور و در ۳۱ استان به شرح ذیل است:

استان تهران دارای ۱۶ نماینده در مجلس خبرگان؛ استان‌های خراسان رضوی و خوزستان هرکدام ۶ نماینده؛ استان‌های اصفهان، آذربایجان شرقی و فارس هرکدام ۵ نماینده؛ استان‌های گیلان و مازندران هرکدام ۴ نماینده؛ استان‌های آذربایجان غربی و کرمان هرکدام ۳ نماینده؛ استان‌های اردبیل، البرز، سیستان‌وبلوچستان، قزوین، کردستان، کرمانشاه، گلستان، لرستان، مرکزی و همدان هرکدام دو نماینده و در آخر استان‌های ایلام، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، خراسان جنوبی، خراسان شمالی، زنجان، سمنان، قم، کهکیلویه و بویراحمد، هرمزگان و یزد، هرکدام یک نماینده را در مجلس خبرگان دارا می‌باشند.

در عین حال مطابق با همین ماده از تاریخ تصویب این قانون هرگونه افزایش تعداد نمایندگان خبرگان پس از بررسی‌های لازم و با توجه به میزان جمعیت و تقسیمات جغرافیای کشور و مصالح ملی بر اساس پیشنهاد هیئت رئیسه، در آخرین سال هر دوره مجلس خبرگان رهبری تصویب خواهد شد.

استان مازندران در نخستین دوره مجلس خبرگان شش نماینده داشت. البته در آن زمان استان گلستان جزو استان مازندران بود و نمایندگان این دو خطه یکی بودند.

نمایندگان استان مازندران در نخستین دوره آیات عظام عبدالله جوادی آملی، هادی روحانی، اسماعیل صالحی مازندرانی، سیدجعفر کریمی دیوکلایی، حسین محمدی لائینی و سیدکاظم نورمفیدی بودند.

ششمین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری برای انتخاب ۸۸ عضو این مجلس برای یک دوره ۸ ساله به همراه انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی برای انتخاب ۲۹۰ نماینده برای یک دوره ۴ ساله روز جمعه ۱۱ اسفند ماه ۱۴۰۲ در سراسر کشور برگزار خواهد شد.

ادامه دارد….