مشاور وزیر در امور بین الملل گفت: ضروری است که به تفاوت جدی بین گزارش های ملی تغییرات آب و هوا که تعهد آور نیست، با برنامه مشارکت ملی که مبنای تعهدات آتی کشور می‌شود، توجه ویژه داشت.

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، قطعی برق در روزهای اخیر سبب شد تا هر یک از کارشناسان فضای اقتصادی کشور از منظر خود به مسئله نگاه‌ کنند، در این بین افراد معدودی بدون ارائه دلایل قابل اتکا، پیوستن به یک معاهده خارجی به اسم موافقت‌نامه آب و هوایی پاریس را عامل اصلی قطعی برق معرفی کرد.

آنها معتقدند، با توجه به اینکه کاهش گازهای گلخانه‌ای یکی از تعهدات این معاهده بین المللی است، لذا وزارت نیرو در راستا انجام این تعهد به وظایف خود در حوزه ارتقا توان اسمی نیروگاه‌های حرارتی اقدام نکرده و همین مسئله منجر به خاموشی‌های اخیر شده است.

در همین راستا به منظور بررسی این مسئله به سراغ محمدعلی فرحناکیان، مشاور وزیر در امور بین الملل رفتیم تا پیرامون نقش موافقت نامه پاریس در ارتباط با قطعی برق به گفتگو بنشینیم.

مشروح این گفتگو به شرح ذیل است:

* رفع ایرادات شورای نگهبان به موافقت‌نامه پاریس همچنان بلاتکلیف است

فارس: مسئله پیرامون الحاق ایران به کنوانسیون‌های بین‌المللی، چند سالی است که حساسیت بدنه کارشناسی کشور و فضای رسانه‌ای را به خود جلب کرده است، خصوصا آنکه بحث کارشناسی پیرامون مسئله FATF، به اوج خود رسید. اساسا مطابق قانون ما چه مراحلی باید طی شود تا ما به یک کنوانسیون بپیوندیم؟

فرحناکیان: بر طبق مقررات ملی که در کشور ما وجود دارد، به منظور پیوستن ایران به هر کنوانسیون بین المللی، باید متن الحاقیه، پس از امضای بدوی توسط نماینده ایران باید به تصویب هیات دولت برسد، پس از آن مجلس و شورای نگهبان آن را تایید می‌کنندو  در نهایت ریاست جمهوری متن الحاقیه را امضا نمودهو  ودیعه گذاری الحاق به موافقت نامه در دبیرخانه کنوانسیون انجام گیرد.

فارس: یکی از مهمترین و پر بحث‌ترین معاهدات بین المللی که در سال‌های اخیر مطرح شد، معاهده آب و هوایی پاریس است. ممکن است، روند پیوستن ایران به این معاهده را تشریح کنید؟

فرحناکیان: موافقت نامه پاریس ابتدا توسط نماینده ایران به صورت مقدماتی امضا شد. در ادامه در تیر ماه 1395 پیوستن ایران به این توافقنامه به تصویب هیئت دولت رسید و در نهایت در مهر ماه 1395 متن الحاق ایران به توافق نامه پاریس توسط مجلس شورای اسلامی مصوب شد. در مرحله بعد این مصوبه برای تایید شورای نگهبان ارسال شد که با ایراداتی از سوی شورای نگهبان به مجلس شورای اسلامی بازگردانده شد و تاکنون منتظر تعیین تکلیف است.

*ایران به رغم امضای اولیه موافقتنامه پاریس، مراحل تصویب نهایی آن را طی نکرده است

فارس:  ایرادات شورای نگهبان به موافقت نامه پیوستن به معاهده پاریس شامل چه مواردی است؟

فرحناکیان: از جمله مهمترین ایرادات شورای نگهبان این بود که باید پیوست های این موافقتنامه به شورای نگهبان ارسال شود تا اظهار نظر نهایی براساس پیوست‌ها انجام شود. ایراد دیگر شورای نگهبان به این موافقت نامه این بود که اگر پیوستن ایران به این موافقتنامه بار مالی دارد، بر اساس مفاد قانون اساسی این بار مالی باید به طور مشخص به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد. این دو ایراد شورای نگهبان هنوز در کمیسیون های مربوطه مجلس شورای اسلامی (کمیسیون کشاورزی و امثال آن) تعیین تکلیف نهایی نشده است، بنابراین ایران به رغم امضای اولیه موافقتنامه پاریس، مراحل تصویب نهایی آن را طی نکرده است.

همانگونه که ذکر گردید درمورد موافقتنامه پاریس، مجلس متن الحاقیه مصوبه هیئت وزیران را تصویب نموده، اما هنوز تایید شورای نگهبان و پس از آن امضای ریاست جمهوری که مراحل بعدی ودیعه گذاری الحاقیه در دبیرخانه کنوانسیون تغییرات آب و هوا در سازمان ملل است، اصلا انجام نشده است.

فارس: بر اساس متن موافقتنامه پاریس، کشورهای عضو باید برنامه مشارکت ملی را ارائه بدهند، آیا این برنامه در ایران تدوین و به این شورا ارائه شده است؟

فرحناکیان: بر اساس مفاد موافقتنامه پاریس کشورهای عضو باید برنامه مشارکت ملی (NDC) را خود تدوین و منتشر نموده و هر 5 سال یک بار نیز می توانند آن را به روز رسانی کنند. برنامه مذکور باید پس از امضای مقامات کشور، در دبیرخانه کنوانسیون (در محل سازمان ملل) ودیعه گذاری شود. این برنامه مبنای تعهدات کشور قرارخواهد گرفت.

ذکراین نکته کاملا ضروری است که آنچه درحال حاضر در ایران، به عنوان برنامه مشارکت ملی شناخته می‌شود، یک متن مقدماتی است که هنوز نهایی نشده است وهم اکنون سازمان محیط زیست با مشارکت کلیه ذینفعان (از جمله وزارت نیرو) در حال نهایی نمودن متن برنامه مذکور هستند، بگونه ای که هیچگونه محدودیت جدی برای رشد بخش‌های مختلف اقتصاد ایران بوجود نیاید. تا پس از تایید مراجع ذی‌ربط ، آن برنامه به صورت رسمی (پس از طی مراحل قانونی پیوستن ایران ) به دبیرخانه کنفرانس تغییرات اقلیمی ارائه گردد.

* شرط ایران برای ورود به توافقنامه پاریس

فارس: باتوجه به سمتی که شما در وزارت نیرو دارید، پرسیدن این سوال بیراه نیست که اساسا شما به چه طریقی تعهدات خود را در برنامه مشارکت ملی در نظر می‌گیرید؟ یعنی اساسا در حوزه برق این تعهدات شفاف و کمی است یا به نحوی دیگر طراحی می‌شود؟

فرحناکیان: درتدوین متن برنامه به این نکات توجه شده اولا تعهدات تا حد امکان بصورت کیفی (و نه کمی) و ثانیا بصورت مشروط (با چند شرط اساسی) ارایه گردد. ازجمله شرط‌ها اینکه این تعهدات مشروط به دریافت کمک‌های مالی است و همچنین این تعهدات مشروط به دریافت کمک های فنی و تکنولوژی است. نکته مهم‌تر در این حوزه آنکه تعهدات ایران مشروط به این است که فضای بین المللی و تحریم ها مانع از انجام وظایف کشورمان نشود.

بنابراین درسلسله جلسات بررسی و تنظیم برنامه مشارکت ملی که متولی نهایی آن سازمان حفاظت محیط زیست است، نمایندگان وزارت نیرو ضمن همکاری مثبت با متولیان کار در سازمان محیط زیست، دقت لازم را به عمل می‌آورند که ضمن پرهیز از اعمال هرگونه محدودیتی برای صنعت برق، از مزایای متصور برای پیوستن به موافقت نامه مذکور ازجمله افزایش قدرت دیپلماسی ایران و فراهم نمودن امکان دسترسی به فن‌آوری‌های نوین ساخت توربین‌های گازی با راندمان بالاتر و آلایندگی کمتر در راستای توسعه و ارتقا صنعت برق بتوان استفاده کرد.

فارس: رویکرد وزارت نیرو در قابل تعهدات خود در زمینه معاهده پاریس به چه شکل است؟

فرحناکیان: در حقیقت تعهدات حداقلی که در برنامه ارایه میگردد مشروط به این است که در انتقال تکنولوژی محدودیتی نداشته باشیم و تحریم ها مانع از دسترسی ما به این تکنولوژی ها نشود، ضمن اینکه در شرایط خاصی می توانیم اجرای تعهدات مشروط مذکوررا به عنوان اهرم مثبت استفاده کنیم و درخواست نماییم که بر اساس تعهدی که داریم نیاز به این تکنولوژی ها داریم، تا شاید از طریق سازمان ملل بتوانیم دریافت برخی فن آوری ها را تسهیل نماییم.

البته پر واضح است که نیل به این اهداف مستلزم بهره گیری از دیپلماسی قوی و برقراری روابط مستحکم با سایر کشورهای دنیا می‌باشد.

*گزارش های ملی تغییرات آب و هوا برای ما تعهد آور نیست

فارس: بخشی از بدنه کارشناسی کشور، مخالف پیوستن ایران به موافقت نامه پاریس هستند و استدلال‌های زیادی پیرامون تعهدهای ایران در این موافقت‌نامه مطرح می‌کنند، آیا تاکنون وزارت نیرو تعهدی را مرتبط با موافقت نامه آب و هوایی پاریس اجرا کرده است؟

فرحناکیان: استدلال تعدادی از مخالفان پیوستن ایران به موافقت نامه پاریس مستند به برخی نکات موجود در گزارش های ملی تغییرات آب و هوا است. در این زمینه باید اشاره کرد که مطالبی که در گزارشات مذکور توسط سازمان حفاظت محیط زیست منتشر شده، تنها ارزش یک گزارش را دارد و برای کشور تعهدآور نیست.

لذا ضروری است که به تفاوت جدی بین  گزارش های ملی تغییرات آب و هوا که تعهد آور نیست، با برنامه مشارکت ملی که مبنای تعدات آتی کشور می‌گردد، توجه ویژه داشت. در عین حال نمایندگان وزارت نیرو لازم می‌دانند در نحوه تدوین وتصویب گزارش های ملی اصلاحاتی اساسی انجام شود، واز بیان برخی فعالیت‌های بسیار هزینه بر و نشدنی (علیرغم اینکه تعهد آور نمی‌باشند) خودداری گردد.  

فارس: ممکن است از آخرین وضعیت تدوین برنامه مشارکت ملی بفرمایید؟

فرحناکیان: در حال حاضر موضوع اصلاح روش تدوین گزارشات ملی انتشار، طی جلساتی با متولیان آن در حال طرح و پیگیری است.

*کاهش انتشار گاز گلخانه‌ای منافاتی با افزایش ظرفیت نیروگاهی کشور ندارد

فارس: برخی مطرح می‌کنند که وزارت نیرو برای کاهش انتشار گاز گلخانه‌ای از سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی خودداری می‌کند، آیا این استدلال از نظر شما به عنوان متولی این موضوع صحیح است؟

فرحناکیان: عمده تعهد صنعت برق این است که نرخ انتشار گازهای گلخانه ای مربوط به حوزه تولید برق را کاهش دهد. این کمک ها در قالب اجرای پروژه های مختلف قابل دریافت است. فرض کنید بخواهیم واحدهای تولید برق گازی را به سیکل ترکیبی تبدیل کنیم، (با تکنولوژی موجود کشور یعنی راندمان را از 34 درصد به حدود 44 درصد اضافه نماییم)، این قطعاً باعث خواهد شد ضمن تولید میزان بیشتری از برق، سوخت اضافی مصرف نکنیم وهمچنین تولید هرواحد انرژی الکتریکی با انتشار میزان کمتری از گازهای گلخانه ای همراه خواهد بود.

در حال حاضر بیش از 14 هزار مگاوات واحد گازی داریم که به صورت سیکل ساده برق تولید می کنند، این واحدها این امکان را دارند که به سیکل ترکیبی تبدیل شود و 50 درصد ظرفیت مذکور (یعنی متجاوز از 7000 مگاوات ) به ظرفیت تولید برق وآن هم بدون مصرف هیچ مقدار سوخت اضافی، افزوده شود و در عین حال انتشار گازهای گلخانه ای هم اضافه نشود، یعنی نسبت انتشار گازهای گلخانه ای به انرژی الکتریکی کمتر شود. به عبارت دیگر کاهش گازهای گلخانه‌ای هیچ منافاتی با افزایش ظرفیت نصب شده نیروگاه‌های حرارتی ندارد.

فارس: وزارت نیرو برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای چه مسیری را مد نظر دارد؟

فرحناکیان: علاوه بر مسئله ارتقاء راندمان نیروگاه حرارتی، قطعاً کاهش گازهای گلخانه ای با توسعه انرژی های تجدیدپذیر هم امکان پذیر خواهد بود، بنابراین ایجاد نیروگاه‌های خورشیدی و بادی و سایرانواع نیروگاههای تولید برق تجدیدپذیر از سایر روشهای جذب منابع موافقت نامه مذکور است. با انجام پروژه‌های بهینه‌سازی در حوزه تولید برق، می‌توان در جاهایی که سوخت فسیلی مصرف می‌کنیم، بهینه‌سازی لازم را انجام دهیم که یکی از اقدامات مهم خواهد بود.

*پیوستن ناشیانه به معاهده پاریس، ما را با مخاطرات زیادی مواجه می‌کند

فارس: به طور کلی پیوستن به موافقت‌نامه آب و هوایی پاریس از منظر شما برای کشور سودمند است یا خیر؟

فرحناکیان: پیوستن به موافقت نامه پاریس مانند هر موافقت نامه بین المللی دیگری میتواند واجد فرصت ها و تهدیدهایی باشد. به عبارت دیگراین کنوانسیون های بین المللی می تواند مثل یک شمشیر دولبه باشد. بی تردید اگر ناشیانه بپیوندیم و یا با بی دقتی برنامه مشارکت ملی را تنظیم کنیم، قطعاً ممکن است برای آینده تعهد خامی بدون بررسی داده باشیم و آیندگان مشمول یک سری محدودیت ها شده و با مخاطراتی مواجه گردند.

در حقیقت پیوستن ما به این موافقتنامه هم می تواند مفید باشد و هم مخاطره آمیز. بستگی دارد به مدیریتی که انجام می‌دهیم و برنامه ملی مشارکتی که ارائه می‌شود. در بازبینی اخیردربرنامه مذکور، سعی شده دقت لازم در تدوین این برنامه بعمل آید تا در آینده موجبات جلب منافع برای کشور فراهم گردد.

فارس: در پایان باید گفت، پیوستن به معاهده پاریس چه سودی را عاید صنعت آب و برق کشور می‌کند، آیا اساسا نفع این معاهده به ضررش می‌ارزد؟

فرحناکیان: یکی از مزیت های پیوستن به این کنوانسیون، ارتقائ موقعیت بین المللی کشورمان در حفاظت از محیط زیست، افزایش قدرت دیپلماسی بین المللی ایران و فراهم آوردن زمینه جذب بخشی از منابع حاصل از اجرای موافقت نامه مذکور است. چراکه کشورهای توسعه یافته تعهد دارند طی برنامه 10 ساله، چندصد میلیارد دلار از سال 2020 به بعد به کشورهای در حال توسعه که این برنامه ها را برای کاهش انتشار خود اجرا می کنند پرداخت کنند

همچنان که کشورهای در حال توسعه دیگری مثل  هندوستان، فیلیپین و چین از پیمان کیوتو توانستند منابع مالی خوبی را جذب کند.

از سوی دیگر از سال 2020 که این کنوانسیون حالت اجرایی می گیرد، شاید در آن هنگام اتحادیه اروپا و سازمان ملل محدودیت‌هایی برای واردات انرژی از کشورهایی که به این موافقتنامه نپیوسته اند، ایجاد کنند؛ بنابراین پیوستن به این کنوانسیون در صورتی که هوشمندانه باشد و برنامه مشارکت ملی با اجماع نظر همه ذینفعان و خبرگان کشور آماده شود و تمام جوانب در آن دیده شود، علاوه بر اینکه می تواند باعث تسهیل گری و کمک برای انتقال تکنولوژی های نوین و کمک مالی به کشور را فراهم نماید، میتواند سد کننده برخی محدودیت های احتمالی آتی که از طرف اتحادیه اروپا و سازمان ملل وضع گردند نیز بشود.

از جهت دیگر صندوق های کمک مختلف منشعب از کنوانسیون تغییرات آب و هوا، ایجاد شده که استفاده از منابع آنها می‌تواند در توسعه و بهبود تولید برق وهمچنین ایجاد سازگاری با تغییرات اقلیمی موثر باشد.