از قاطرچی‌های میلیونر تا دلارهای فدراسیونی؛ پله‌پله تا تخریب دماوند

الناز پاک نیا | تنها اثر طبیعی دارای قابلیت ثبت جهانی، دماوند؛ بزرگ‌ترین قله ایران است. دماوند اثری ملی و طبیعی و از جاذبه‌های مهم گردشگری و طبیعی در کشور در استان مازندران و شهرستان آمل واقع‌شده است. این قله علیرغم اینکه در فهرست آثار طبیعی ایران ثبت‌شده است در ردیف آثار دارای قابلیت ثبت جهانی نیز هست اما خبرهای بد این قله موجب شده است که هنوز نتواند به ثبت جهانی برسد.

قله دماوند سال‌ها در معرض تخریب قرار داشته است، از راه‌سازی در دماوند که با هیاهوی خبری آغازشده و انجام شد و در سکوت فرورفت، تا ویلاسازی و فعالیت معادن در ارتفاعات بالاتر همه و همه عامل تخریب دماوند به شمار می‌روند و امروز هم زباله و پسماند و نیز تخریب محیط‌زیست دماوند ناشی از حضور پرشمار و بدون نظارت گردشگران دامن این قله رفیع و پرآوازه را گرفته است.

یک کوهنورد باسابقه با اشاره به اینکه فدراسیون کوهنوردی در پلور لاریجان، شعبه داشته و از هر گردشگر خارجی 50دلار برای صعود هزینه دریافت می‌کند، می‌گوید: در بارگاه سوم برای هر شب اقامت از کوهنوردان 100 تا 150هزار تومان دریافت می‌شود. قاطرهایی که بار کوهنوردان را تا بارگاه سوم می‌برند برای هر کوله‌پشتی 50هزار تومان می‌گیرند که مسیر یک ساعت و نیم تا بارگاه سوم را هر قاطر حدود 20کوله‌پشتی به همراه دارد. به گفته وی 100 قاطر و 50 خودروی پاترول و نیسان در این منطقه فعالیت می‌کنند و کار جابه‌جایی گردشگران را انجام می‌دهند. خودروها هم جداگانه از گردشگران پولی دریافت می‌کنند که حساب آن مشخص نیست.

وی بابیان اینکه ماهانه هزارتا 1500 نفر به قله دماوند صعود می‌کنند که نظارتی بر آن‌ها نیست و این امر موجب می‌شود که قله و مسیر صعود پاکوب و تخریب شود، می‌افزاید: به دلیل اینکه بسیاری از افراد بدون رعایت اصول کوهنوردی به قله صعود می‌کنند مسیرهای 50گانه صعود تخریب می‌شوند و چون کوهنورد در قله با کمبود اکسیژن و هوای نامتعارف مواجه است و اصطلاحاً گیج می‌شود مسیر را در برگشت گم می‌کند.

این کوهنورد با اظهار تعجب از اینکه افرادی با تی‌شرت و کفش ورزشی پیاده‌روی، صعود به قله را انجام می‌دهند، می‌افزاید: در کنار اینکه تعداد افراد صعودکننده به دماوند بدون نظارت بوده و بسیار نیز زیاد است که موجب تخریب طبیعت و محیط‌زیست دماوند می‌شود، خطر جانی نیز برای این افراد وجود دارد.

وی بااینکه شنیده‌ایم فدراسیون کوهنوردی سالانه 4میلیارد تومان از محل مجوز صعود به خارجی‌ها در دماوند درآمد دارد اما در بخش فرهنگی و حفاظت از دماوند فعالیتی انجام نمی‌دهد، می‌افزاید: بسیاری از افرادی که به دماوند صعود می‌کنند باید وسایل مربوط به اسکان و تماس‌های اضطراری و ایمن را داشته باشند که متأسفانه هیچ نظارتی بر این افراد صورت نمی‌گیرد و همین امر موجب افزایش تخریب محیط‌زیست دماوند و آلودگی ناشی از آن شده است.

جاده و راه‌بندی شهرداری رینه عامل تخریب دماوند

مهدی مسچی مدیرعامل انجمن دوستداران دماوندکوه دراین‌باره می‌گوید: این انجمن از سال 88 درواقع بر روی نقطه اصلی و مرکزی این مصیبت در دماوند تمرکز کرده است، مصیبت اصلی در تخریب دماوند جاده اصلی است، در صحبتی که با رئیس فدراسیون کوهنوردی داشتیم متذکر شدیم که اگر جاده‌ای نباشد پاکوب وحشتناک امروز وجود ندارد، این راه باعث نابودی جبهه‌های مختلف ازجمله جبهه جنوبی شده و از طریق همین راه است که سایر مسائل و مشکلاتی که وجود دارد ایجادشده است.

وی بابیان اینکه اصل جاده موجود درراه دماوند غیرقانونی و غیرمجاز است، می‌افزاید: از ارتفاع دو هزار و 200 متری در ضلع جنوبی بین منطقه پلور و رینه تا ارتفاع سه هزار و 50 متری جاده‌ای احداث‌شده است که با خودرو تا آن منطقه گردشگران و کوهنوردان را حمل می‌کند. بعد تا ارتفاع 4250 متری نیز با قاطر این افراد کوهنوردی می‌کنند، مشخص است که دیگر چیزی از کوه و کوهنوردی باقی نمی‌ماند.

مسچی با اشاره به اینکه به‌صورت مرتب در منطقه حضور میدانی دارم و در حال پایش هستیم، می‌گوید:  کارگروه‌های بسیاری در این حوزه تشکیل‌شده است اما در هیچ‌کدام اراده‌ای برای اجرا وجود ندارد، مصوبه‌ای وجود دارد که این جاده بسته شود اما اراده‌ای وجود ندارد. این جاده عامل اصلی ورود گردشگران بی‌شمار و بی‌ضابطه به دماوند است. اما با بهانه کردن اشتغال تعداد اندکی، این کوه، اثر طبیعی و ملی ایرانیان در حال نابودی است.

وی می‌افزاید: سالها طول کشیده تا هفت معدن در محدوده دماوند بسته‌شده است اما یک معدن که برای بنیاد مستضعفان است و زور کسی به آن نمی‌رسد هنوز فعالیت دارد، حالا هم که مسئله اصلی راه جنوبی است که البته تمامی راه‌های منتهی به دماوند غیر مواصلاتی است و تأثیری در زندگی روستاییان اطراف ندارد.

عدم بهره‌مندی استان از عواید گردشگری دماوند

مدیرعامل انجمن دماوند کوه با اشاره به اینکه استان از عواید گردشگری و کوهنوردی در دماوند بهره‌مند نمی‌شود و فدراسیون در صحبت‌هایی که کرده اعتراف کرده پول‌هایی به‌صورت ورودی کوهنوردان خارجی دریافت می‌کند اما این پول‌ها وارد استان و شهرستان نمی‌شود، می‌گوید: اما مسئله بر سر این است و به‌طورجدی دوستداران دماوند را آزار می‌دهد جاده است؛ اگر جاده نباشد فدراسیون نمی‌تواند پول‌ها را دریافت کند، امروز قاطرچی ها درآمد میلیاردی دارند و با راه‌بندهایی که  ایجاد کرده‌اند پول از کوهنوردان می‌گیرند. امروز شهرداری رینه به اسم راه‌بند پول‌هایی از گردشگران می‌گیرد که به قیمت نابودی دماوند تمام می‌شود اما هیچ مسئولیتی هم در برابر دماوند ندارند. امروز که منتظر ثبت جهانی دماوند هستیم همین معدن و راه عامل اصلی عدم ثبت جهانی آن است.

خدمات‌رسانی داوطلبانه محلی‌ها به حوادث دماوند

امیر احسانی آملی رئیس هیئت کوهنوردی آمل نیز در گفت‌وگو با خبرنگار حرف با اشاره به اینکه هیئت کوهنوردی آمل در صعودهایی که به دماوند انجام می‌شود هیچ نظارتی ندارد، می‌افزاید: باشگاه‌ها مستقیماً صعودها را انجام می‌دهند و به‌غیراز باشگاه‌ها، گروه‌هایی بودند که مجوز داشتند که امروز مجوز آن‌ها لغو شده است و حتی نامه‌نگاری نیز برای صعودها با هیئت انجام نمی‌شود.

وی با اشاره به اینکه در دونقطه درراه صعود به دماوند به صعودکنندگان خدمات داده می‌شود، می‌افزاید: فدراسیون کوهنوردی در منطقه جنوبی قرارگاهی در پلور برای اسکان و خوابگاه ایجاد کرده است، همچنین شهرداری رینه نیز در ورودی ضلع جنوبی راه‌بندی ایجاد کرده و به بخش خصوصی اجاره داده است. در این راه‌بند فقط خودروهای خودشان اجازه ورود به منطقه بالاتر رادارند که باید هزینه آن را پرداخت کرد.

احسانی بابیان اینکه در دو پناهگاه به مسائل دیگر توجه نمی‌شود و نظارتی نیست و فقط وسیله حمل‌ونقل و خواب در اختیار گردشگران قرار می‌گیرد، اظهار می‌کند: نماینده پناهگاه‌های فدراسیون در منطقه مستقر است و هزینه اسکان و خوابگاه در دونقطه را دریافت می‌کند.

مدیریت صعودها به دماوند کشوری است

وی در پاسخ به این سؤال که این خدمات چرا به شهرستان واگذار نمی‌شود، می‌گوید: فدراسیون در استان مازندران دو قله معروف دارد که مخاطبان زیادی دارد، علم‌کوه و دماوند؛ در علم‌کوه کلاردشت فدراسیون در ونداربن قرارگاه دارد و در پلور قرارگاه بزرگی ایجادشده و در ارتفاع 4هزارمتری دماوند نیز قرارگاه دیگری از طریق وزارت ورزش ایجاد و به فدراسیون واگذارشده است. این قرارگاه‌ها در اختیار کشور است و به استان و شهرستان تحویل نمی‌شوند که بالطبع درآمد آن نیز به شهرستان اختصاص نمی‌یابد.

رئیس هیئت کوهنوردی آمل بابیان اینکه تمام عوامل و نیروی انسانی خدمات‌رسانی به کوهنوردان به‌صورت داوطلبانه از سوی کوهنوردان و نیروهای بومی منطقه تأمین می‌شود، می‌گوید: در زمان امداد و بحران نیروهای بومی و محلی به‌صورت داوطلبانه فراخوانده می‌شوند و کوهنوردان شهرستانی با هزینه شخصی به این مأموریت‌ها می‌روند اما هزینه‌ای دریافت نمی‌کنند. وی تأکید می‌کند: مدیریت استانی برای نظارت بر صعودها و دریافت‌ها نیاز است که بتواند در این زمینه هم خدمات داده هم بر دریافتی‌ها نظارت داشته باشد؛ امروز دماوند مخاطبان خوبی دارد اگر در 5سال گذشته در هفته 100 نفر به دماوند صعود می‌کردند امروز، هزار نفر در هفته صعود می‌کنند که هم دریافتی از این افراد افزایش‌یافته و هم خسارت‌های پسماند و محیط زیستی آن افزایش‌یافته است.

نبود مدیریت جامع در دماوند

رئیس جمعیت هلال‌احمر آمل درباره وضعیت زباله و پسماندهای حاصل از صعود کوهنوردان به قله دماوند به خبرنگار حرف می‌گوید: هلال‌احمر در این زمینه متولی نیست، سالانه یک‌بار در شهریورماه در همایشی که از همه ارگان‌ها و نهادها در آن حضور دارند، حاضرشده و به پاک‌سازی دماوند کمک می‌کنیم.

جمشید نیکزاد با تأکید بر اینکه مدیریت جامعی بر قله دماوند وجود ندارد، می‌افزاید: شهرداری رینه، فدراسیون کوهنوردی، هیئت کوهنوردی آمل در این زمینه صاحب‌نظر و حق هستند و هلال‌احمر تنها فعالیت‌های داوطلبانه در این منطقه بر عهده دارد.

وی با اشاره به اینکه معتقدیم با کارگروهی قوی با اختیارات و منسجم بر فعالیت‌های ورزشی و فرهنگی در دماوند مستقر باشند، می‌گوید: این کارگروه امروز در اندازه یک بخش است اما تصمیمات مهم‌تر در تهران اخذ می‌شود.