تهدید نسل پرندگان خزری با صیدصنعتی

باکلان ها، پلیکان ها، کشیم ها و کاکائی ها عمده پرندگان دریایی در سواحل جنوبی دریای خزر هستند که تغذیه آنها وابسته محیط دریایی است و تور خالی از ماهی صیادان در سال های اخیر خطر گرسنگی و مرگ این پرندگان را دو چندان کرده است.
به گزارش حرف، تور ماهیگیری در دریای خزر همواره سفره مشترک صیادان و پرندگان بود و هنگامی که پر و پیمان از انواع ماهی ها جمع آوری می شد، فرصت های نابی از صحنه زیبای همزیستی ‘ مرغ ماهیخوار و صیاد ‘ را به تصویر می کشید.
در سال های اخیر به خاطر کاهش ذخایر ماهیان دریای خزر، همزیستی صیادان و پرندگان تا حدودی دچار چالش شده است و ادامه وضع موجود اگر به از میان رفتن نسل مرغ های دریایی منجر نشود، شاید همزیستی رویایی را به تنازع بقا میان صیادان و پرندگان تبدیل کند.
صیادان مازندرانی که این روزها نیمه های اول فصل صید ماهیان استخوانی را پشت سر می گذارند، بر این موضوع اتفاق نظر دارند که جمعیت پرندگان دریایی در سال های اخیر همزمان با کاهش ذخایر ماهیان کم شده و مهم تر از آن دیگر شادابی و بازیگوشی گذشته را ندارند.
شاید خبر تلف شدن دو گروه از باکلان های خزری در یک ماه گذشته در تور ماهیگیران سواحل دریای خزر استان های شمالی مازندران و گیلان باید زنگ آغازی بر پایان بقای نسل گونه های مختلف پرندگان دریایی در این مناطق باشد. این باکلان های در تور صیادان گرفتار شده و جان بر سر غذا باختند تا صدای کفگیر رزقشان را که بر کف دیگ خزر خورده به گوش همگان برسانند.

** سابقه جهانی

تهدید نسل پرندگان دریایی به خاطر کمبود تغذیه دارای پیشینه ای طولانی در جهان است و انیمیشن سینمایی ‘ خوش قدم ‘ سال 2006 میلادی بر اساس کمبود غذا برای پنگوئن ها به خاطر صید بی رویه ساخته شده بود. بعدها فیلم های بیشتری نیز در قالب های مختلف ساخته و به این موضوع از زوایای گوناگون از جمله آلودگی محیط زیست دریایی پرداختند.
گزارش رهای رسمی جهانی نیز موید خطر کمبود تغذیه بر نسل پرندگان دریایی است. مطالعه جدید مرکز تحقیقات علمی فرانسه با همکاری دانشگاه بریتیش کلمبیا نشان نیز می‌دهد که در حال حاضر گونه‌های مختلف پرندگان دریایی دنیا با بیشترین تهدید مواجه هستند.
کم شدن آبزیان و ماهیگیری صنعتی در سراسر جهان به دلیل صید منابع غذایی پرندگان دریایی، این گونه ها را از قبیل پنگوئن ها و پرستوهای دریایی در معرض خطر گرسنگی و مرگ ناشی از آن قرار داده است. بر اساس نتایج این تحقیقات، غذای پرندگان دریایی بین سال های 1970 تا 2010، از 70 میلیون تن به 57 میلیون تن کاهش یافته است و این کاهش غذا، بیشترین تهدید در میان گونه های دریایی را متوجه پرندگان دریایی کرده به طوری که در 7 دهه گذشته جمعیت آنها 70 درصد کاهش داشته است.

** صید سنتی، نتایج صنعتی

بررسی ها نشان می دهد که در سال های اخیر با کم شدن ماهی در تالاب میانکاله و خلیج گرگان، پرندگان دریایی خزر بناچار برای رسیدن به غذا تلاش و کنجکاوی بیشتری را در تور ماهیگیری صیادان انجام می دهند و در برخی مواقع با گرفتار شدن در تور ماهیگیران ،تلف می شوند.
بر پایه آمار شیلات مازندران ،صید 10 تا 12هزار تنی انواع ماهیان استخوانی در اوایل دهه 80 توسط صیادان مازنی در دریای خزر به کمتر از سه هزار تن در چند سال اخیر رسید و این ضرب المثل سال به سال دریغ از پارسال زمزمه صیادان در هر فصل صید جدید نیز شده است.
صید و ماهیگیری در سواحل دریای خزر به روش سنتی ‘ پره ‘ است؛ به این صورت که تورهایی با ارتفاع هفت تا 10 متر و به طول یک هزار و 200 متر به کمک یک قایق به صورت نیم دایره در فاصله مشخصی از ساحل دریا ( 14 متری عمق دریا ) پهن و پس از انباشته شدن از ماهیان استخوانی شامل گونه های کفال، سفید و کپور، به وسیله تراکتور به ساحل کشیده می‎شود.
صیادان مازندرانی می گویند که در سال های اخیر پرندگان دریایی خزری برای دستیابی عمق بیشتری از تورهای خالی پهن شده را سرک می کشند و به همین دلیل هم بازگشتشان با مشکل مواجه شده و به مرگ می انجامد.علاوه بر این، پرندگان دریایی با تهدید آلودگی نفتی، حضور شکارچیان غیر بومی در مناطق زیستی خود، تخریب و تغییر زیستگاه بر اثر فعالیت های انسانی و تغییرات زیست محیطی ناشی از تغییرات اقلیمی نیز مواجه هستند. یکی از ماهیگیران فریدونکناری عضو شرکت تعاونی سرخرود با سابقه حدود 27سال صیادی به ایرنا گفت: حضور پرندگان دریایی در زمان بالا کشیدن تور ماهیگیر صحنه های جذاب و دیدنی برای ما خلق می کند، اگر چه در سال های اخیر دیدن این صحنه ها بسیار کم شده است.سیف الله یزدانی با بیان اینکه پرواز کاکائی ها و باکلان ها روی تورهای ماهیگیری نشاط خاصی را برای صیادان فراهم می کنند، افزود: تور ماهیگیری به عنوان سفره مشترک بین صیادان و پرندگان همواره به عنوان روزی خدواند مورد توجه ماهیگیران است.
وی توضیح داد: تور ماهیگیری صیادان سواحل دریای خزر در ایران تا یک دهه پیش مملو از انواع ماهیان استخوانی بود و پرندگان دریایی به راحتی غذای خود را از داخل تورها شکار می کردند و یا در تالاب ها و دهانه رودخانه ها می توانستند براحتی ماهی صید کنند ولی در پنج سال اخیر هر سال شاهد کاهش محسوس صید ماهی هستیم و پرندگان دریایی نیز تلاش بیشتری را برای دستیابی به صید ماهی به کار می گیرند.
این ماهیگیر باتجربه مازندرانی اظهار داشت: به نظر می رسد شمار پرندگان دریایی بسیار کم شده است و حضور آنان در آخرین لحظه بالا کشیدن تور ماهیگیری نیز نشان می دهد که با کم شدن ماهی ،شکار ماهیان در عمق بیشتر دریا و درداخل تور برایشان سخت شده است.
یک صیاد پیشکسوت مازندرانی هم با اظهار این که از نظر او پرندگان دریایی زیرکترین و با هوش ترین حیوانات هستند، به خبرنگار ایرنا گفت: مهارت شکار کاکائی ها، باکلان ها و کشیم ها آنقدر بالاست که با هر شیرجه زدن به داخل تور ماهیگیران و یا خارج از تور صید را انجام می دادند. حاج ناصر حسینی که 30 سال سابقه ماهیگیری به روش پره را در سواحل مختلف استان مازندران به ویژه سواحل تنکابن و نوشهر دارد، افزود: در این مدت حتی یک پرنده دریایی در تور ماهیگیران عضو شرکت تعاونی پره شکار و یا تلف نشد و همه ماهیگیران بر خلاف شکارچیان غیر مجاز، شکار پرندگان دریایی را به عنوان شریک کاری خود جایز نمی دانند.
وی ادامه داد: واقعیت این است که زمانی پروازهای موزون و دستجمعی پرندگان دریایی و مهارت شکار آنان همه ماهیگیران را به وجد در می آورد و صیادان با دیدن صحنه های شکار پرندگان از سرمای آب و دیگر مشکلات تور کشی خسته نمی شدند ولی اکنون تا حدود زیادی این گونه صحنه ها کم شده است. این ماهیگیر بازنشسته گفت: شکار پرندگان دریایی فقط توسط برخی افراد سودجو با پهن کردن تورهای نامریی صورت می گیرد، در غیر این صورت این پرندگان در حالت طبیعی در هنگار شکار ماهی از تور ماهیگیران تلف نمی شوند.
وی از اثر طبیعی ‘ خشکه داران ‘ در شهرستان تنکابن به عنوان زیستگاه انواع پرندگان دریایی نام برد و با ابراز تاسف توضیح داد: متاسفانه در چند دهه گذشته به دلیل تجاوز و ساخت و سازهای بی رویه و غیر استاندارد در این منطقه، زیستگاه انواع پرندگان و دیگر حیوانات مورد تهدید قرار گرفته است.