زیستگاه خزر در خطر

خریدارانی که این روزها به بازار ماهی فروشی مازندران می روند از ‘ ریزجثگی ‘ ماهی کفال و آب رفتن قد و وزن این گونه آبزی استخوانی دریای خزر شگفت زده می شوند و با این پرسش محل خرید را ترک می کنند که ‘ چه اتفاقی برای این ذخیره غذایی ارزشمند دریای خزر رخ داده است؟’
به گزارش حرف، فصل صید امسال که از نیمه دوم ماه مهر آغاز شد بازار ماهی فروشان در سراسر مازندران از ساری گرفته تا محمودآباد، فریدونکنار و بابلسر پر شده است از ماهیان کفالی ریزجثه که وزن آنها بین 250 تا 500 گرم است.
فعالان بازار ماهی فروشی مازندران می گویند که در حال حاضر 80 درصد از ماهی کفالی که در تور صیادان پره استان می افتد دارای وزن کمتر از 500 گرم است و بندرت کفالی با وزن بیشتر صید می شود.
با توجه به زمان بندی مهاجرت ماهیان استخوانی به آب های کم عمق، هم اکنون تا 85 درصد از صید صیادان مازندرانی را گونه کفال تشکیل می دهد و پس از این از نیمه دوم ماه دی ماهی سفید به صورت انبوه در تور رس صیادان قرار می گیرد.
اگر چه فصل صید ماهیان استخوانی در مازندران به طور معمول همه ساله از بیستم مهر ماه آغاز می شود و تا اواخر فروردین سال بعد ادامه می یابد، ولی امسال یک هفته زودتر و از 15 مهر آغاز شد تا با پایان زودهنگام در فروردین، شرایط بهتری برای امنیت تخم ریزی گونه های مختلف فراهم شود.

** رنج آلودگی بر تن ماهی کف خوار

کارشناسان شاغل در شیلات مازندران و پژوهشکده اکولوژی دریای خزر دلیل اصلی ریز جثه شدن و نرسیدن به وزن و اندازه استاندارد ماهی کفال را مشکلات تغذیه ای ناشی از آلودگی دریای خزر عنوان می کنند.
بر پایه آمار پژوهشی پژوهشکده اکولوژی دریای خزر طی 80 سال اخیر میانگین اندزه طولی ماهی کفال دریای خزر از 55 سانتی متر به 37 سانتی متر تنزل یافته است.
به اعتقاد کارشناسان این پژوهشکده، آلودگی ماندگار و مداوم دریا سبب شده است تا این گونه ماهی برای بقا خودش را با شرایط دریا سازگار کند.
طبق آمار منابع رسمی، سالانه 400 میلیون مترمکعب انواع آلاینده ها در شمال کشور تولید می شود که فقط 40 درصد آن تصفیه و بقیه به صورت مستقیم و غیر مستقیم به دریای خزر می ریزد.
آلودگی های دریای خزر شامل مواد نفتی، آفت کش ها، سموم کشاورزی، عناصر سنگین و فاضلاب است که البته سهم ایران در این آلوده سازی بسیار کمتر از کشورهای همسایه و حدود 12 درصد برآورد شده است.
کارشناس ارشد پژوهشکده اکولوژی آبزیان دریای خزر با بیان اینکه یکی از دلایل کوچک و غیر استاندارد بودن گونه ماهی کفال آلودگی و مشکلات تغذیه ای است، گفت: ماهی کفال، کف خوار است و از بستر دریا تغذیه می‌کند و از آنجا که انواع آلاینده‌ها بویژه آلاینده‌های صنعتی معمولا در بستر دریا رسوب می‌کند، ماهیان کفال همراه با خوردن موجودات کف دریا، حجم زیادی از این آلاینده‌ها را نیز می‌بلعند.
دکتر مهدی نادری در گفت وگو با خبرنگار ایرنا افزود: ماهی کفال در عمق دریا تخم ریزی می کند و به همین دلیل تاثیر آلودگی بر آن بیشتر از سایر گونه هاست.
وی در عین حال به این نکته هم اشاره کرد که حرکت گله ای و صید به روش پره هم نیز می تواند بر ورود بیش از حد ماهی کفال ریز جثه در بازار ماهی فروشی های استان اثرگذالر باشد.
صید و ماهیگیری در سواحل دریای خزر به روش ‘پره ‘ است، روشی که در آن تورهایی با ارتفاع هفت تا 10 متر و به طول یک هزار و 200 متر به صورت نیم دایره در فاصله مشخصی در عمق حداکثر 14 متری دریا پهن شده و پس از انباشته شدن از ماهیان استخوانی به وسیله تراکتور به ساحل کشیده می‎شود.

** زیستگاه در معرض خطر

محقق دریای خزر و استاد دانشگاه علوم کشاورزی مازندران تخریب زیستگاه و صید بی رویه را دو عامل اصلی کاهش شدید بسیاری از گونه های ماهیان دریای خزر عنوان کرد و گفت: ماهی کفال ریز جثه در صورتی که در سر و دم آن برآمدگی وجود داشته باشد، نشانه رشد ناقص و بیمار بودن آن است.
نادری با اعلام این که سه نوع کفال طلایی ، لیزا و اوراتوس در آب های جنوبی دریای خزر در شمال ایران زندگی می‌کنند، افزود: نوع رژیم غذایی ،حساس بودن و تطبیق نیافتن آنها با شرایط اکولوژیک که سبب جذب سریع‌تر و بیشتر انواع ویروس و باکتری در بدن ماهی کفال می شود، عامل رشد ناقص آنها است.
وی در عین حال تاکید کرد که کفال ماهیانی که توسط صیادان استان صید می‌شوند، سالم هستند و مصرف آنها مشکلی ندارد و فقط ماهیانی که روی سطح آب آمده و بیماری آنها محرز است، قابل استفاده نیستند.

** حرکت گله ای، روش زیست کفال

معاون صید و بنادر ماهیگیری اداره کل شیلات مازندران هم با تایید کوچک بودن ماهی کفال در بازار ماهی فروشان استان، گفت که حرکت گله ای و قرار گرفتن گروهی در تور صیادان دلیل اصلی عرضه بیش از حد کفال های ریز جثه است.
دکتر قاسم کریم زاده افزود: البته این که آب دریای خزر آلودگی دارد و بر تغذیه و رشد ماهیان استخوانی اثر گذاشته است، قابل نادیده گرفتن نیست ولی بر سلامت ماهیان اثرگذاری نداشته است.
وی با بیان اینکه بر اساس مصوبه کمیته مدیریت صید سازمان شیلات ایران، چشمه تور ماهیگیران عضو شرکت های صیادی پره نیز در چهار ماهه اول فصل صید 30 و در 2 ماه آخر نیز 33 است، گفت: در هر یک از شرکت های تعاونی صیادی پره نماینده شیلات بر صیادی نظارت جامع دارد.
کریم زاده با بیان اینکه تا کنون گزارشی از تخلفات شرکت های تعاونی صیادی پره استان در مورد اندازه و چشمه تور نشده است، افزود: با توجه به کاهش مقدار صید در سال های اخیر ، عرضه ماهیان کوچک برای جبران کمبود درآمد از سوی ماهیگیران انجام می شود.
معاون صید و بنادر ماهیگیری شیلات مازندران از رشد 12درصدی صید ماهیان استخوانی تا نیمه آذر ماه امسال نسبت به مدت مشاابه سال قبل خبر داد و گفت که تا کنون 700 تن ماهی استخوانی صید و روانه بازار مصرف شد.
کریم زاده ارزش اقتصادی ماهیان استخوانی صید شده توسط صیادان مازندرانی را در این مدت 25 میلیارد تومان عنوان کرد و افزود: 80 درصد ازماهیان صید شده مربوط به گونه کفال و20 درصد دیگر آن سایر گونه ها از جمله سفید است./ ایرنا