خاموشی تپه سه هزارساله

تپه “پری جا” در فاصله پنج کیلومتری شمال غرب شهر قائم‌شهر و در کنار جاده قائم‌شهر به سیمرغ، در میان زمین‌های زراعی روستای کلاگرمحله قرار دارد.

به گزارش حرف، این تپه از نظر طبیعی در موقعیت جلگه‌ای واقع شده و 33 متر از سطح آب‌های آزاد بالاتر است و به نسبت زمین‌های اطراف خود شش متر ارتفاع دارد.

این تپه از هر سو مورد تعرض کشاورزان و افراد سودجو قرار گرفته است؛ پیشروی فعالیت‌های کشاورزی در عرضه تپه، کالبد تپه را تهدید می‌کند، به طوری که در قسمت‌های شرق تپه خاک برداری شده و دیگر بخش‌ها نیز در معرض پیشروی آب شالیزارها قرار دارد.

برنامه پژوهشی گمانه‌زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم تپه پری‌جا در مهر ماه سال 1390 انجام شده است و کاوش محدود با ایجاد یک ترانشه در شمال تپه برای شناسایی توالی دوره‌های فرهنگی تپه انجام شد و همچنین برای تعیین عرصه تپه، سه گمانه زنی به ابعاد 1.5 در 1.5 متر در زمین‌های زراعی ایجاد شد.

بر اساس کاوش‌ها و بررسی‌هایی که انجام شد در سال 90 الی 91 این محوطه مربوط به عصر آهن یک و قرن سه و چهار هجری دوره اسلامی است.

محوطه‌های زیادی از این دوره در مازندران گزارش شد و این امر نشان دهنده موقعیت مناسب استقراری در این مقاطع زمانی در منطقه است.  به نظر می‌رسد شناخت چنین محوطه‌هایی در درک الگوی پراکنش پیشرفت‌های فرهنگی و اجتماعی این دوران از اهمیت زیادی برخوردار است.

اطلاعات حاصل از کاوش این تپه ارزیابی جایگاه و اهمیت تپه در میان فرهنگ‌های منطقه شناخته شده است، شناخت ارتباطات منطقه‌ای و فراتر از آن، در ترسیم چشم‌اندازهای فرهنگی و تاریخی جلگه مازندران در اواخر دوران پیش از تاریخ راهگشای فرهنگ ما در دوران گذشته است.

یافته‌های حاصل از دوران گذشته در این تپه نشان می دهد مجموع یافته‌ها شامل سازه حرارتی کوره، سازه خشتی احتمالا کف بنا، چندین کف پا خورده، سفال، استخوان‌های حیوانی، مهر سنگی و … است، یکی از یافته‌های باارزش در کاوش 1390، مهری با نقوش هندی مربوط به عصر آهن بود.

 

پری جا، جان می دهد

اما در چهارشنبه 16 آبان‌ماه، بخش عمده‌ای از تپة پری‌جا در روستای کلاگرمحله با بولدوزر تسطیح شد. این تپة باستانی، هویّت ملّی در شهرستان قائمشهر بود. گویا آن‌قدر بستر سهل‌انگاری ادارة مربوطه آماده بود که سودجویان آثار تاریخی، یک اثر ملّی ثبت‌شده را، که می‌توانست در آینده آوازه‌ای برای نام این شهرستان و حتّی استان باشد، به این راحتی در روز روشن تخریب کردند. بی‌اعتنایی بیشترِ میراثیانِ مازندران که خود حدیث مفصل از مُجمل دیگری است.

تپۀ پری‌جا در سال‌های 1390 و 1391 در دو فصل به سرپرستی دکتر عباس رضایی‌نیا کاوش شد. براساس کاوش‌های انجام شده، سکونت در این محوطه از هزارة اوّل پیش از میلاد مسیح (عصر آهن متأخر) تا قرون سوم و چهارم هجری (دوران اسلامی) تداوم داشته است. از جمله یافته‌هایِ ارزشمندِ کاوشِ باستان‌شناختی در این مکان، می‌توان به یک مُهر استامپی با نقوش هندسی اشاره کرد که متعلق به سه هزار سال پیش بوده است. گورهای تدفینی، ظروف سفالی، سازه‌های حرارتی و دوک سفالی از دیگر یافته‌های مهم و ارزشمند این تپة باستانی است. تپة پِری‌جا در سال 1380 به شمارة 4178 در فهرست آثار ملّی کشور به ثبت رسیده است.

سال‌هاست که تپه پری‌جا وضعیت نامناسبی دارد.

پیشروی و گسترش مزارع کشت برنج تا دامنۀ تپه، برپایی چندین دکل برق در ضلع غربی تپه، تعریض جادة قائم‏شهر به شهر کیاکلا که بخش غربی تپه را برش داده است،

حفاری غیرمجاز در جای‌جای تپه و ساخت اتاقکی از بلوک سیمانی در دامنۀ ضلع جنوب‌شرقی تپه، از جمله آسیب‌های واردشده به این محوطة باستانی است.

همچنین به‌ علّت ریختن زباله در پیرامون محوطه از سراسر تپۀ پری‌جا، بوی تعفن زباله استشمام می‌شود.