نفش صنایع دستی در توسعه روستا

حرف آنلاین: هنرهای سنتی و یا دستی به آن دسته از میراثی گفته می‌شود که از نسل‌های گذشته تا به امروز در هرمنطقه از جغرافیای این کره خاکی به حیات خود ادامه داده است . بسیاری از همین صنایع با توسعه جوامع شهری و روستایی به دست فراموشی سپرده شد و فقط تعدادی اندکی از هنرمندانی هستند که با وجود کهولت سن و بیماری  به هنر خود ادامه دادند.در گذشته روستاییان پس از فراغت از مزارع، در فصل های بیکاری و برای رهایی از بیکاری به صنایع دستی می‌پرداختند. ضمن اینکه سرگرم می‌شدند، با فروش هنر دستی خود به اقتصاد خانواده کمک می‌کردند و این کار موجب جلوگیری از مهاجرت‌های فصلی می‌شد.

امروزه گردشگری و اقتصاد گردشگری به عنوان یکی از مولفه های اصلی تجارت جهانی محسوب می‌شود سیاستگذاران و برنامه ریزان در کشورهای توسعه یافته معتقدند که گردشگری به عنوان رکن اساسی توسعه پایدار به شمار می آید و در کنار گردشگری به احیا صنایع دستی پرداختند. گرچه سال‌ها است که گردشگری به عنوان رکن اساسی توسعه پایدار در کشورهای توسعه یافته مطرح است، چند سالی است که مسئولان در کشور به این حوزه توجه جدی نشان دادند و برنامه ریزان به این نتیجه رسیدند که گردشگری نقش موثری در توسعه ملی و تنوع بخشی به اقتصاد ملی و منطقه ای دارد. گردشگری روستایی از دیگر شاخه های گردشگری است که در کشور ما نوپا است، طی سال‌های اخیر حجم خوبی از مسافران و گردشگران از روستاهای بافت تاریخی کشور همچون ابیانه در کاشان، کندوان در آذربایجان شرقی بازدید کردند. گردشگران در کنار بازدید از این روستاها، سعی می‌کنند خاطرات سفر را با خرید صنایع دستی با خود به یادگار ببرند. صنایع دستی روستایی تداعی کننده بخشی از سنت های اصیل به شمار می آید، این کالا می‌تواند منبع درآمدجوامع روستایی و حتی کشور به شمار آید ضمن اینکه از جمله منابع ایجاد اشغال نیز به شمار می آید.

گرچه تمام روستاهای مازندران ظرفیت گردشگری دارد و هر روستایی صنایع دستی مختص به خود را دارد اما روستاهایی همچون کندلوس در نوشهر، لاویج سوادکوه، یوش در شهرستان نور و جواهرده رامسر از روستاهای تاریخی مازندران هستند که می توان نشانه هایی از صنایع دستی مازندران را در این روستاها پیدا کرد. درمیان صنایع دستی مازندران، قالیچه کلاردشت و گلیمچه متکازین بهشهر دارای شهرت جهانی است که هنرمندان این هنر توانستند مهر اصالت را از سازمان جهانی یونسکو دریافت کنند. استان مازندران به دلیل شرایط محیطی و وجود جنگل، تولید صنایع دستی و هنرهای چوبی در گذشته رواج بیشتری داشت. روستاییان برای استفاده از لوازم  روزمره زندگی همچون، کفگیر، ملاقه،کاسه،پارچ آب، گهواره و… اقدام به ساخت این ابزار وسایل میکردند و بخشی دیگر را برای فروش به شهر میبردند. درگذشته صنایع دستی همچون قالی بافی، گلیم بافی، حصربافی، جوارب پشمی،نخریسی، پارچه بافی، زیلو وجاجیم بافی، لاک تراشی، سفالگری در مازندران رونق داشت اما اکنون هنرمندان این عرصه تعدادشان از انگشتان دست نیز کمتر است و آن دسته که هنرمندانی که سو چشمانشان را در این سال‌ها از دست دادند هنوز کور سوی امیدی به مسئولان دارند تا گره مشکلات آنها به دست مسئولان باز شود. شاید بتوان گفت که مهمترین نقش و اهمیت صنایع دستی در روستاها، در تولیدات ملی، تامین تعادل اجتماعی، توسعه توریسم و مبادلات فرهنگی،اشتغال، توسعه صادرات و مهمتر از همه فقدان عوارض و پیامد های زیست محیطی به جهت سادگی تولیدات صنایع دستی است.  یادآوری این نکته ضروری است که  بیش از90درصد از منابع نخست صنایع دستی در داخل کشور فراهم است که مهمترین آنها نیروی انسانی، مواد اولیه و وسایل و ابزار کار است به همین جهت صنایع دستی در تولیدات ملی نقش مهمی دارد. حال باید این نکته را هم در نظر داشته باشیم که توسعه اقتصادی در بیشتر موارد، موجب بروز نابرابری‌های اجتماعی بین مناطق مختلف کشور می شود که این امر باعث مهاجرت روستاییان به شهرها گشته که با توسعه و تقویت صنایع دستی در روستا ها علاوه بر ایجاد شغل از پدیده مهاجرت آنها جلوگیری می شود از این جهت صنایع دستیدر تامین تولیدات ملی نقش آفرین است. با سرمایه گذاری اندک و آموزش در کلاس‌های فنی و حرفه ای و یا خصوصی می‌توان ضمن تجدید و احیا صنایع دستی، علاوه برایجاد اشتغال در روستاها، در آمدزایی هم کرد. گرچه هنرمندان این عرصه برای داشتن انگیزه بیشتر به حمایت مسئولان نیازمند هستند، متولیان امر می‌توانند با ایجاد بازاچه های دایمی فروش، به هنرمندان کمک کنند تا بدون واسطه محصولات خود را به فروش برسانند. امسال که به سال اقتصاد مقاومتی، اقدام وعمل نام گذاری شد، متولیان امر می‌توانند با حمایت خود از صنعتگران وهنرمندان صنایع دستی و با ایجاد راهکارهایی، گره گشای مشکلات این حوزه باشند.

فاطمه عربی