گوسفند شوران ، آئینی برای شادی میان دامداران تنکابن در مازندران

به گزارش حرف آنلاین، در آئین گوسفند شوران در بسیاری از موارد با شروع فصل گرما در خرداد ماه برای اینکه گوسفندان در فصل تابستان راحت تر و خنک تر باشند و نیز در اواخر شهریور برای اینکه پشم‌های جدید برای زمستان رشد کند، شستشوی گوسفندان و نیز چیدن پشم‌ها انجام می‌گیرد.

در گوسفند شوران علاوه بر این شستشوی گوسفندان سبب شده تا پشم‌ها تمیز و پشم‌چینی راحت‌تر باشد و آکنه، کک، شپش و دیگر حشرات موجود در پشم از بین برود و در نتیجه به گوسفندان آسیب وارد نشود. علاوه بر آن شست‌شوی گوسفندان باعث شوق و ذوق بین دامداران شده و نوعی تفریح برایشان به حساب می‌آید.

زمان‌های متفاوت گوسفند شوران

آئین سنتی گوسفند شوران هر ساله در روزهای آغازین مهرماه و در اواخر شهریور در روستای بالا اشتوج دهستان دو هزار تنکابن توسط چوپانان این منطقه برگزار می شود و آنان اقدام به شستشوی پشم‌های گوسفند کرده و سپس پشم‌ها را می‎چینند.

دامداران منطقه پشتکوه چهاردانگه هر ساله در فصل تابستان و شروع گرما قبل از پشم چینی گوسفندان اگوسفند شوران نموده که این مراسم به اصطلاح محلی‌ها “گوسفند شویی” نامیده شده است.

آئین سنتی مالشوران یا همان گوسفند شوران در رودبار گیلان نیز برگزار می‌شود،  به طوری که هر ساله اواخر شهریور، دامداران قبل از چیدن پشم گوسفندان بصورت دسته جمعی در رودخانه یا استخرهای آب اقدام به شستن گوسفندان می‌کنند و بعد از شستن، پشم گوسفندان را با قیچی‌های سنتی به نام “دوآرد” می‌چینند و برای فراوری و تولید محلی و تهیه انواع محصولات سنتی مانند نمد و لحاف دوزی و البسه استفاده می‌کنند.

آئین سنتی گوسفند شوران حتی در اراک نیز برگزار می‌شود. به این صورت که دامداران منطقه روستای تاریخی انجدان هر ساله در خرداد ماه اقدام به  برگزاری گوسفند شوران می‌کنند. روستای انجدان با قدمت هزار و ۲۰۰ ساله در ۳۷ كيلومتری شرق شهرستان اراك قرار دارد.

اهمیت پشم در گوسفند شوران

با توجه به خواص گوسفند شوران به هر حال برای استفاده بیشتر و بهتر از پشم گوسفندان، باید ابتدا آن را بشوییم. شستشوی دقیق پشم‌ها موجب افزایش طول عمر مفید آنها شده و اما شستن پشم گوسفند هم مراحلی خاصی دارد که بهتر است بر اساس آن عمل شود.

از آنجایی که محصولاتی که از پشم گوسفندان تولید می‌شود هر روز افزایش می‎یاید. بنابراین شناخت از این ماده با ارزش بیشتر می‌‎شود. حفره‌های میکروسکوپی که در پشم‌ها وجود دارد یک لایه هوا ایجاد می‌کنند که عایق حرارتی محسوب می‌گردد. پشم گوسفندان دارای ویژگی‌های خاصی است که از جمله این ویژگی‌ها، هدایت کم حرارتی، قابلیت نفوذپذیری هوا، توانایی و قدرت از بین بردن سموم و جذب فراوان رطوبت می‎باشد.

گرچه در تمامی خانه‌ها حداقل یک لباس با پشم گوسفند دیده می‌شود. پوست گوسفند یا قوچ دارای خواص مناسبی برای ایجاد پوشش و گرم نگه داشتن بدن و اجسام دارند. از این ماده ارزشمند برای تهیه  فرش، انواع لباس، برخی لوازم دکوراسیون منزل و دمپایی نیز استفاده می‌شود.

مراحل مختلف شستشوی پشم گوسفندان

گوسفند شوران به اینجا ختم نمی شود. نحوه و مراحل شستشوی پشم گوسفندان از موضوعات مهم در فرآوری پشم گوسفند و تبدیل آن به محصولات با ارزش می‌باشد. افراد کمی هستند که درباره نحوه شستشوی پشم اطلاعات کافی داشته باشند.

مرحله اول شستشوی پشم: در مرحله اول شستشوی پشم گوسفند باید پشم را خوب با دست تمیز کنید. برای این منظور پس از جدا کردن ذرات بزرگ با دست ویا استفاده از برس‌های مخصوص، گرد و خاک، خارها، باقیمانده گیاهان و مواد زایدی که بر روی پشم قرار دارد تمیز شده و پس آن را خوب بتکانید. هرچه بیشتر مواد مانده در لابه لای پشم‌ها تمیزتر شود نتیجه کار بهتر خواهد بود.

مرحله دوم شستشوی پشم: در مرحله بعد پشم را درون ظرف بزرگ آب یا تشت پهن تا مواد باقی مانده در لابه لای پشم خارج شود و روی اب شناور بماند. چند مرحله این مواد را به وسیله ابزاری که در اختیار دارید از روی سطح آب خارج کنید و سپس بار دیگر تشت را پر از آب کرده و نیم ساعت دیگر باید به آن استراحت داده شود. این کار در طی دو الی سه مرحله انجام شود. در مرحل آخر پشم را از آب خارج کنید. در مرحله اول از اب سرد استفاده کرده اما برای دفعات بعدی از آب گرم تا ولرم استفاده شود.

مرحله سوم شستشوی پشم: به منظور شستشوی بهتر پشم‌ها از مواد شستشو دهنده پشم گوسفند استفاده شود. که در این صورت کمی مایع ظرفشویی، یا پودر شستشوی دستی را درون یک سطل ریخته و بر روی آن آب داغ ریخته و سپس مایع را خوب هم بزنید تا به اندازه کافی کف ایجاد شود. سعی شود مایع شستشو رقیق باشد. 30 گرم ماده شوینده در هر 10 لیتر آب توصیه می‌شود.

مرحله چهارم شستشوی پشم: شستن پوست گوسفند با آب داغ مناسب است زیرا آب داغ باعث می‌شود تا چربی‎های موجود بر روی پشم زودتر و بهتر جدا شود. علاوه بر آن آب داغ عملکرد مناسب‌تری نسبت به ورز دادن پشم در آب و هم زدن آن ایجاد می‌کند. به طور کلی باید آن را در آب داغ به خوبی مشت و مال دهید و در صورت لزوم از برس‌های مخصوص شستشو استفاده شود. برای آب کشی پشم گوسفند لازم است آن را از آب خارج کرده اما آب آن را نگیرید و دوباره در آب تمیز قرار دهید. این کار باید چند بار تکرار شود.

مراحل پنجم شستشوی پشم: در این مرحله پس از آب کشی، پشم را روی یک سطح شیب‌دار باید پهن کنید تا آب‌های اضافی آن خارج گردد و بعد از اینکه آب موجود در پشم تخلیه شد و فقط رطوبت باقی ماند، آن را بر روی میله بلند یا طناب آویزان کنید. پشم باید طوری بر روی طناب پهن شود که همه نقاط آن به جریان هوا دسترسی داشته باشد. گرچه توصیه می‌شود پشم‌ها زیر نور آفتاب خشک گردد.

مرحله آخر در شستشوی پشم: پس از آنکه پشم‌ها خشک شدند بار دیگر آنها را خوب بررسی کنید چراکه برخی پشم‌ها به دلایل مختلف با یکبار شستشو تمیز نمی‌شوند. بنابراین در صورت لزوم اگر پشم هنوز کثیف است، می‌توانید بار دیگر بر اساس آنچه گفته شد، اقدام به شستشوی پشم شود. در نهایت باید اقدام به برس زدن یا همان شانه زنی پشم‌ها شود. به این صورت که از برس‌هایی با دندانه‌های کوچک و بزرگ استفاده گردد و در جهت‌های مختلف اقدام به برس‌زنی کرده تا الیاف در موازات هم قرار گیرند.

نحوه شستشو و ضد عفونی

یکی از روش‌های شستشو و ضد عفونی کردن پشم گوسفندان زنده، استفاده از نمک است. در این روش ابتدا پشم را در آب سرد خیسانده و صبر کنید تا تا خوب نماک شود. سپس آب آن تخلیه و پشم را درون حوضچه‌ای فرو برده که در آن به ازای هر لیتر اب 30 گرم نمک استفاده می‌شود. هر چند ساعت یک بار نیز آن را از آب و نمک خارج کرده و در ظرف آب دیگری ابکشی کرده و دوباره درون حوضچه اب و نمک فرو برده و در نهایت پس از دو ساعت آن را خارج و با اب فراوان شستشو داده شود.

تصاویر آئین گوسفند شوران در نقاط مختلف استان است.