گزارش اختصاصی حرف از نتایج تحقیقات دانشگاهی؛ مازندران رکورددار مصرف سم در کشاورزی ‏

زهرا اشکیود : ‏60 رودخانه، مزارع سمی گیلان، مازندران و گلستان را می‌شوید و به دریای بسته خزر می‌ریزد. اعضای ‏هیئت‌علمی سازمان تحقیقات گیاه‌پزشکی ایران گزارش داده‌اند که مازندران به‌تنهایی ٧٠‌درصد سموم ‏کشاورزی ایران را مصرف می‌کند و پسابش را به خزر می‌ریزد که 20 رودخانه مربوط به مازندران است.‏

‏60 درصد از کل آفت‌کش‌ها در استان‌های شمالی ایران گیلان، مازندران و گلستان که الگوی غالب کشت ‏در آن‌ها برنج است مصرف می‌شود. بنا به گزارش‌ها کنترل آفات از طریق استفاده گسترده از سموم ‏شیمیایی در بین کشاورزان منطقه رایج است. ك

کاربرد بی‌رویه سموم شیمیایی باعث شده كه علاوه بر از بین رفتن حشرات و موجودات زنده مفید مزرعه، ‏این استان نرخ بالایی از سرطان دستگاه گوارش كه حاصل مصرف سموم شیمیایی در كشاورزی است را ‏داشته باشد. از طرفی آفت‌كش‌های شیمیایی به علت صرفه اقتصادی، سهولت دسترسی، کارایی و ‏انعطاف‌پذیری همچنان به‌طور فزاینده‌ای مورداستفاده قرار می‌گیرند و چشم‌اندازی برای کاهش مصرف آن‌ها ‏نیز وجود ندارد. ‏

به‌علاوه عملكرد آن‌ها در كنترل آفات نیز به‌سرعت قابل‌مشاهده است و کارکرد قابل قبولی دارند. به این ‏دلیل کشاورزان اغلب تمایل زیادی به استفاده از سموم شیمیایی دارند، درحالی‌که نسبت به اثرات و ‏پیامدهای سوء آن بر سلامت انسانی و محیط‌زیست مزرعه اطلاعات اندکی دارند. شناخت سطح آگاهی ‏کشاورزان و عوامل مؤثر بر آن، برای اجتناب از عوارض سوء آن بر سلامت و کاهش مسمومیت، کاربرد ‏روش‌های جایگزین و اصلاح الگوی مصرف ضروری است.‏

مصرف بی‌رویه کود و سموم شیمیایی علاوه بر مشکلات اقتصادی، خسارات جبران‌ناپذیری را به محیط‌زیست و اکوسیستم‌ها وارد نموده و باعث به هم خوردن تعادل اکولوژیک در منابع مختلف نظیر آب‌وخاک و ‏علاوه بر آن این آب‌های آلوده وارد رودخانه‌ها و ازآنجا وارد دریا می‌شود.‏

بر طبق تحقیقات در استان مازندران با توجه به وضعیت اقلیمی حاکم بر استان مازندران و وجود سطح ‏وسیع کشت محصولات بخصوص برنج و مرکبات در استان، استفاده روزافزون از کود و سموم کشاورزی و ‏بالطبع ورود زه‌آب‌های کشاورزی حاوی این مواد به منابع آبی استان، منجر به آلوده شدن رودخانه‌ها به ‏باقیمانده کود و سموم و بالا رفتن میزان آلاینده‌های مهمی ازجمله نیترات‌ها، فسفات‌ها و برخی فلزات ‏سنگین نظیر کادمیوم و روی می‌گردد. ‏

بر طبق نتایج از میان حدود 7 میلیون و ۸۵8 هزار و 140 لیتر – کیلوگرم کل سم مصرفی استان در سال ‏زراعی ۸۵-۸۴، یک‌میلیون و 512 هزار و 889 لیتر – کیلوگرم مربوط به سموم حشره‌کش، یک‌میلیون و 73 ‏هزار و 491 لیتر – کیلوگرم مربوط به سموم علف‌کش، 666 هزار و 620 لیتر – کیلوگرم مربوط به سموم کنه‌کش، 475 هزار و 899 و 375 هزارم لیتر – کیلوگرم مربوط به سموم قارچ‌کش و چهار میلیون و 129 هزار و ‌‏233 لیتر – کیلوگرم مربوط به سم دیازینون ۱۰ درصد بوده که در مقایسه با آمار موجود سازمان جهاد ‏کشاورزی در زمینه سموم توزیع‌شده در سطح استان درهمین سال دو میلیون و 105 هزار و 587 لیتر- ‏کیلوگرم دارای اختلاف بود که نشان از استفاده بی‌رویه و غیراصولی کشاورزان از سموم موردنیاز بدون ‏در نظر گرفتن پیامدهای ناشی از آن دارد.‏

بر طبق آمارنامه کشاورزی سال 1396، میزان مصرف سموم شیمیایی در استان مازندران، مصرف سموم ‏گرانوله ها و روغن امولسیون شونده به میزان 143 هزار و ۶۳1 لیتر-کیلوگرم در مقایسه با استان گلستان با ‏مصرف این سموم به میزان 122 هزار و 198 لیتر-کیلوگرم و نیز استان گیلان با همان سموم به میزان ۱۰۸ ‏هزار و 664 لیتر-کیلوگرم می‌توان گفت در این سال در مصرف سموم مازندران رکورددار بود.‏

استان مازندران طبق آمارنامه کشاورزی سال 1396 با مصرف کود ازته با 72 هزار و 62 کیلوگرم و نیز ‏فسفره با 16 هزار و 524 کیلوگرم و همچنین پتاس به میزان 12 هزار و 661 کیلوگرم درمجموع با 101 ‏هزار و 246 کیلوگرم در مقایسه با استان گیلان با مجموع مصرف کودهای شیمیایی ازت، فسفر و پتاس به ‏میزان 55 هزار و ۸۶۱ کیلوگرم بیشترین میزان مصرف را به خود اختصاص داد.‏

در این خصوص اتخاذ سیاست‌های مدیریتی در جهت کاهش مصرف بی‌رویه و استفاده بهینه این مواد در ‏استان ضروری است.‏

دانش کشاورزان در خصوص اثرات و پیامدهای مصرف سموم شیمیایی می‌تواند بر چگونگی مبارزه با آفات و ‏همچنین شیوه و میزان مصرف سموم شیمیایی در مزرعه تأثیرگذار باشد.‏

بنابراین در طراحی برنامه‌های ترویجی برای کاهش مصرف سموم شیمیایی لازم است نسبت به پیامدهای ‏قابل‌مشاهده از مصرف آفت‌کش‌ها اطلاع‌رسانی بیشتری صورت گیرد. باید کشاورزان را در استفاده از ‏مبارزه بیولوژیک اطلاع و آگاهی بیشتری داد و از پیامدهای مضر سموم و میزان مصرف کمتر ترویج کرد ‏بنابراین ضرورت دارد تا اهتمام بیشتری به ترویج روش‌های مبارزه بیولوژیک و بازاریابی محصولات ارگانیک ‏صورت گیرد.‏

منابع: 1.  مقاله بررسی آماری میزان مصرف سموم کشاورزی در شهرستان‌های استان مازندران محل ‏انتشار: دومین همایش تخصصی مهندسی محیط‌زیست سال 1387 نویسندگان:  طاهره اسكندری – ‏رسول علی‌اشرفی پور – علی‌اکبر یدالهی – فاطمه توحیدی ‏

‏2.  مقاله ارزیابی آگاهی برنجکاران شهرستان ساری از پیامدهای مصرف سموم شیمیایی و خطرات آن ‏برای سلامت در سال زراعی 1394. زینب قدمی امریی. محمد شریف شریف‌زاده. غلامحسین عبدالله زاده

‏3.  آمارنامه کشاورزی سال 1396. جلد دوم