کاهش ماهیان ‌خزر طی 20 سال

زهرا اشکیود: دریا علاوه بر زیبایی و محلی برای گردشگری در درون آن ماهی‌هایی زندگی می‌کنند که وجود آنها اشتغالی برای ساحل نشینان ایجاد کرده و همچنین غذای مناسبی برای سر سفرهایمان است اما این روزها حضور ماهی بر روی سفرهایمان کمرنگ شده به طوری که در صید ماهی در سال 71 حدود 2100 تن بود اما در طی این سال‌ها میزان آن کاهش یافت که این موضوع ما را  بر آن داشت تا به دنبال چرایی کاهش ماهیان خزر به سراغ مسؤولان و نهادهای مردمی برویم.

عباس‌علی شیخ‌تبار معاون شیلات استان مازندران در گفت و گو با حرف، درباره  صید ماهی و علت کاهش ماهیان خزر در طی چند دهه اخیر، گفت: صید ماهیان استخوانی از دریای خزر در استان مازندران از 54 تعاونی صیادی پره که 53 مورد آنها فعال هستند انجام می‌شود که تاکنون 58 تن ماهی را از دریای خزر صید کردند که نسبت به سال گذشته 43 درصد افزایش داشت.

شیخ‌تبار افزود: امسال ماهی کفال 26 تن و ماهی سفید نیز 36 تن صید شد که در سال گذشته میزان صید حدود 25 تن بود هر چند در اواخر سال جمعیت ماهی سفید افزایش ‌یابد.وی تصریح کرد: امسال با توجه به شرایط جوی مساعد صید ماهی 14 درصد افزایش یافت هر 53 تعاونی فعال حدود 6 تن سرانه صید آنها است.

معاون شیلات استان مازندران درباره اقدامات مؤثر برای افزایش تعداد ماهی در دریای خزر، گفت: در استان مازندران با کمک صیادان و بازساری ذخایر استان گونه‌هایی که در حال انقراض هستند بهره‌برداران با روش تکثیر طبیعی و نیز تکثیر مصنوعی و نیمه‌مصنوعی اقدام به رهاسازی آنها در دریا می‌شود.

این مسؤول با اشاره به اینکه مراکز بازسازی سالیان سال تکثیر ماهی سفید را انجام می‌دهند، یادآور شد:  امسال با کمک تعاونی‌های صیادی و بهره‌برداران بخش تکثیر ماهی حدود 65 میلیون قطعه بچه ماهی سفید تکثیر و رهاسازی و همچنین سه میلیون قطعه نیز از ماهیان کپور بود که رهاسازی آن انجام شد.

وی گفت: صیادان پره برای کمک به تکثیر ماهیان با حمایت از طرح شیل گذاری در رودخانه‌های استان، این طرح را در دستور کار خود دارند که خوشبختانه 11 رودخانه شیل گذاری شد و دو جایگاه صید نیز در تعاونی صیادی پره برای رشد طبیعی این ماهی‌ها انجام شد به طوری که در کل حدود 25 میلیون تن ماهی سفید و کپور در جایگاه‌های صید رهاسازی و مابقی نیز در مراکز بازسازی تکثیر و اقدامات برای رهاسازی انجام شد.

شیخ‌تبار درباره این موضوع  که ماهیان رهاسازی شده در رودخانه سرنوشتشان چه می‌شود و آیا در جریان صید ماهی در تور صیادان خواهند افتاد؟ یادآور شد: شیلات اقدامات لازم برای تکثیر و تولید بچه ماهی‌ها و رهاسازی ماهی سالم در رودخانه را انجام می‌دهد اما در ادامه مسیر به مسائل زیست محیطی مرتبط می‌شود زیرا آلودگی رودخانه‌ها بسیار زیاد است و نیز به دبی آب رودخانه نیز بستگی دارد چراکه رودخانه باید دبی کافی و مواد غذایی لازم را داشته باشد بنابراین آلودگی رودخانه و راه رسیدن این بچه ماهی‌ها به دریا چالش‌های ثانویه است که دست‌های پشت پرده دیگری همچون سدها نیز در این زمینه در آن دخیل است.

وی تصریح کرد: امیدواریم محیط زیست ورود پیدا کند و حفاظت از گونه‌های جانوری را در دستور کار خود قرار دهد و زیستگاه‎های در حال تخریب را بازسازی کند و موانع موجود در زیر پل‌ها که موجب بسته شدن راه دریا می‌شود نیز باز شود.

معاون شیلات استان مازندران، گفت: برداشت شن و ماسه و کارخانه‌های سنگ شکن و فاضلاب‌های  شهری و کشاورزی و صنعتی از جمله موارد اقدامات ثانویه است که تمامی این دستگاه‌ها باید تلاش کنند تا سبد صید ماهیان دریای خزر به دوران گذشته برگردد.

داریوش مقدس معاون محیط زیست استان مازندران نیز در زمینه علت کاهش ماهیان خزری در گفت و گو با حرف، گفت: محیط زیست با سنجش آلاینده‌های صنعتی در صورت تخلف با آنها برخورد می‌کند.مقدس افزود: هر زیستگاهی متولیان زیادی دارد که در مورد دریا از جمله متولی آن آب منطقه‌ای، شیلات، منابع طبیعی و محیط زیست است که تمامی این دستگاه‌ها در زمینه کاهش آلودگی با یکدیگر همکاری کنند.وی تصریح کرد: وجود دام بیش از اندازه موجب فرسایش خاک و افزایش املاح و گل آلودگی رودخانه می‌شود و نیز پساب شیمیایی کشاورزی نیز مؤثر در آلودگی رودخانه است بنابراین باید تمامی دستگاه‌های متولی برای حل این مشکل تلاش کنند.معاون محیط زیست استان مازندران، یادآور شد: در زمینه تصفیه پساب شهری برای ۶ شهر اعتبارات مناسبی اختصاص یافت تا برای سیستم تصفیه فاضلاب شهرهای ساحلی که فاضلایشان وارد رودخانه می‌شود با تصفیه فاضلاب بخشی از آلودگی کاهش می‌یابد.

مریم السادات موسوی رئیس اداره دریایی محیط زیست استان مازندران نیز در گفت و گو با حرف، با بیان اینکه برای کاهش آلودگی در شناگاه‌های آلوده دریا با آنالیز آب، آنها را شناسایی کردیم، گفت: شناگاه‌های بحرانی پس از شناسایی به مسئولان استانی معرفی شدند و جلساتی نیز برگزار شد و دستگاه‌های مربوطه دعوت شدند و مشکلات شناگاه‌ها اعلام شد تا نسبت به جابجایی ویا امکان جلوگیری از ورود فاضلاب در آنها اقدام شود.

موسوی افزود: این آلودگی در دریا با پایش رودخانه‌ها واحدهای صنعتی که فاضلابشان وارد رودخانه می‌شود شناسایی شدند و به واحدهای متخلف اخطار برای نصب سیستم فاضلاب داده شد و واحدهایی که سیستم تصفیه فاضلاب نداشتند به مراجع قضایی معرفی شدند.وی تصریح کرد: ساخت و ساز غیرمجاز در سواحل نیز به سازمان منابع طبیعی، آب منطقه‌ای و سازمان بنادر اعلام شده و به آنان اخطار داده شد که نسبت به جلوگیری از ورود فاضلاب‌ها به دریا اقدام کنند.

رئیس اداره دریایی محیط زیست استان مازندران، یادآور شد: مشکل اصلی در رودخانه‌ها سیستم تصفیه فاضلاب شهری و روستایی است که استان مازندران از آن محروم است که باید این مشکل از مسئولان استانی پیگیری شود.

داریوش عبادی مسؤول انجمن سمن‌های محیط زیست استان مازندران در گفت و گو با حرف، درباره علت کاهش ماهیان دریای خزر، گفت: وجود پساب آب‌های کشاورزی که آلوده به کود و سم شیمیایی هستند و نیز فاضلاب منازل مسکونی شهری و روستایی و زباله‌ها که در رودخانه ریخته ‌شده و تمامی آن وارد دریا می‌شود و موجب آلودگی آب دریا شده و در نتیجه اکوسیستم آن بخش تغییر کرده به طوری که زندگی را برای برخی جانوران و ماهی‌ها دشوار می‌کند و هنگامی که یک گونه جانوری نتواند حیات پیدا کند و از آنجایی که دریا اکوسیستمی است که تمامی موجودات به هم وابسته بوده و از یکدیگر تغذیه می‌کنند بنابراین با آلودگی دریا زنجیره اکوسیستم دچار آسیب شده و تعداد و تنوع ماهی‌ها کاهش می‌یابد.

عبادی افزود: در اکوسیستم دریا برخی از ماهیان نسل آنها منقرض شده و حتی فوک دریایی در معرض انقراض است و مهمترین علت آن آلودگی دریا بوده و کلیه رودخانه‌ها حمل کننده پساب صنعتی، شیرابه زباله و کوهای و سم‌های شیمیایی کشاورزی و پساب خانگی شده که این رودخانه آلوده عاملی برای آلودگی دریا است.

وی راهکار موثر برای جلوگیری از روند کاهش ماهیان دریای خزر را کاهش آلودگی رودخانه عنوان کرد و گفت: باید رودخانه ها که شاهرگ حیاتی برای دریای خزر هستند را از آلودگی پاک کنیم و نیز نباید پشت آنها سدسازی شود و موجب خشک شدن آن شویم بلکه باید جریان رودخانه وجود داشته باشد و باید حداکثر دبی آب وارد دریا شود تا میزان غلظت شوری را متعال کند و هنگامی که آب زلال‌تر وارد دریا شود به حیات و زیست جانداران دریا رونق می‌بخشد.

مسؤول انجمن سمن‌های محیط زیست استان مازندران، یادآور شد: اگر بتوانیم کشاورزی خود را سالم کنیم و پساب رودخانه و نهرهایی که از زمین‌های کشاورزی عبور می‌کنند مصرف کود و سم را کاهش داده تا وارد رودخانه نشده تا آب سالمی داشته باشیم و سیستم فاضلاب خانگی و صنعتی مدیریت شود و آنها را تصفیه و وارد سیستم کنیم، در این حالت آلودگی دریا کاهش می‌یابد.

حسین رحمانی عضو هیئت علمی شیلات دانشکده کشاورزی ساری در گفت و گو با حرف، گفت: در برخی موارد برداشت بی‌رویه و نداشتن مکان مساعد برای تکثیر شاید از جمله دلایل بر وجود کمبود ماهی در دریا باشد.

رحمانی افزود: هر چند زمینه سازی برای تکثیر مصنوعی و رهاسازی آن در حال انجام است اما همچنان اطلاعاتی از ماهیان دریا چندان وجود ندارد.وی تصریح کرد: ماهی‌هایی که پس از تکثیر به دریا می‌روند هیچ گونه اطلاعاتی از قبیل اینکه چه غذایی می‌خورد ویا اینکه تعداد ماهی‌هایی که زنده ماندند چه میزان است در دسترس نیست و بایئ در این زمینه پژوهشگران اقدام کنند و با آزمایشات لازم این اطلاعات را جمع آوری کرده و در راستای رفع این مشکلات اقدام کنند.

این عضو هیئت علمی شیلات دانشکده کشاورزی ساری، یادآور شد: آلودگی دریای خزر نیز از دیگر عوامل است و همچنین فاضلاب شهری و روستایی و نیز برداشت نفت در سواحل آذربایجان هم برای موضوع دامن می‌زند و در این راستا باید رودخانه‌ها احیا شود.