چندگانگی مدیریت مانع از حفاظت اصولی بناهای تاریخی

چندگانگی در زمینه مدیریت و تصمیم گیری برای حفظ و نگهداری بناهای تاریخی ثبتی باعث شده تا نه تنها حفاظت و نگهداری این بناها بدرستی و در چارچوب حرفه ای و کارشناسی محقق نشود، بلکه این آثار به سمت تخریب و ویرانی پیش بروند.
به گزارش حرف، در حال حاضر بر اساس آمار اداره کل میراث فرهنگی مازندران از 2 هزار و 500 بنای تاریخی شناسایی شده این استان 750 بنا در فهرست آثار ملی قرار دارند که برای مرمت و حفاظت از آنها سرفصل بودجه و اعتبار اختصاص می یابد .
تعداد زیادی از بنای تاریخی ثبتی مازندران که شامل خانه های قدیمی ، سقاخانه ها ، تکیه ها ، ساختمان های اداری و اماکن فرهنگی هستند، در تملک مردم و یا ادارات دولتی و غیر دولتی قرار دارند و مشکل دقیقا از همین جا شروع می شود، چرا که این بناها به خاطر داشتن مالک مشخص در اختیار آنان قرار دارد ولی وظیفه حفاظت و نگهداری از آنها بویژه زمانی که پای پاسخگویی به افکار عمومی به میان می آید، با میراث فرهنگی است.
اگر چه طبق قانون و بر روی کاغذ مالک حق ندارد در این بناها اقدامی انجام دهد که هویت تاریخی و فرهنگی آن را مخدوش کند و هرگونه تعمیر و ترمیم باید با نظر کارشناسان میراث فرهنگی باشد، ولی تنها در سال های اخیر موارد زیادی در مازندران مشاهده شده که مالک حتی بدون اطلاع میراث فرهنگی بنا را تخریب کرده که بارزترین مورد آن خانه خلیلیان شهرستان بابل در سال های اخیر بوده است.
آتش سوزی مسجد جامع ساری که تابستان امسال رخ داد، نمونه ای دیگر از تداخل مدیریتی در بناهای تاریخی مازندران را به نمایش گذاشت.
مسجد جامع یکی از قدیمی ترین مساجد کشور و ثبت شده در فهرست آثار ملی است ولی زمانی که توپ مسئولیت آتش سوزی میان دستگاههای مختلف پاسکاری می شد، مشخص شد که چندگانگی مدیریت در کنار اختلاف سلیقه مجال نگهداری و حفاظت اصولی برای این بنا باقی نگذاشت تا این که یک جرقه خارج شده از سیم های فرسوده برق، کار آن را ساخت.
یک کارشناس میراث فرهنگی مازندران گفت: بناهای قدیمی بخشی از فرهنگ و هویت یک جامعه به شمار می روند و حفظ و نگهداری آنها هم وظیفه ملی است و این که مدیریت بخشی از این بناهای قدیمی در اختیار ادارات و اشخاص قرار دارد همواره یکی از دغدغه های دست اندرکاران حوزه میراث فرهنگی به شمار می رود .
مهدی ایزدی افزود: یکی از مشکلات این است که مالکان با وجود صراحت داشتن قانون بدون هماهنگی با میراث فرهنگی و اخذ نظر کارشناسان میراث دست به تغییراتی در این بناها می زنند که نتیجه آن مانند آنچه که برای مسجد جامع ساری رخ داد، خسران برای کل جامعه است.
این کارشناس میراث فرهنگی که قبل به عنوان معاون اداره کل میراث فرهنگی مازندران فعالیت داشت، توضیح داد: در مورد مسجد جامع ساری نصب سامانه سرمایشی (اسپلیت) با سیم کشی های آن بدون هماهنگی و نظارت کارشناسان میراث فرهنگی و عدم رعایت نکات حفاظتی باعث شد تا مسجد آتش بگیرد .
وی افزود: متاسفانه اینگونه اقدامات بدون هماهنگی را ما بیشتر در بناهایی شاهد هستیم که در مالکیت بخش دولتی یا عمومی قرار دارند و معمولا بخش خصوصی یا مالکان خصوصی همکاری بهتر و بیشتری در حفاظت از بناهای تاریخی ای دارند که در تملک آنها قرار دارد.
ایزدی در پاسخ به این سئوال که چرا میراث فرهنگی کارهای غیرقانونی مالکان بناهای تاریخی را پیگیری و برخورد نمی کند، توضیح داد: ملاحظات بین دستگاهها باعث می شود تا میراث فرهنگی برای این منظور وارد مرحله دادگاه و دادگاه کشی نشود و اغلب موضوع به صورت تفاهمی رتق و فتق می شود .
وی افزود: البته همین چشم پوشی ها در برابر اعمال سلیقه ها در نگهداری بناهای تاریخی، تاکنون بزرگ ترین ضربه را به میراث فرهنگی مازندران وارد کرده است .
** دست خالی میراث
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری مازندران تعداد بناها و اماکن تاریخی شناسایی شده در استان را 2 هزار و 500 اثر اعلام کرد و گفت : این اثار شامل تپه ها ، محوطه ها ، کاروانسراها ، خانه ها و آب انبارها است . عبدالمطلب شریفی افزود : از این تعداد بیش از 700 بنا در فهرست آثار ملی ثبت شده اند و اعتبار و بودجه ملی برای ترمیم و نگهداری آنها تخصیص می یابد . وی ادامه داد : مالکیت عمده این بناهای ثبتی در اختیار افراد و ادارات است و میراث فرهنگی از نظر چهارچوب و ضوابط در بحث نگهداری آنها نظارت دارد . معاون میراث فرهنگی مازندران گفت : وقوع حوادث و اتفاقاتی برای بناهای تاریخی استان ناشی از نادیده گرفتن چهارچوب ها و ضوابط میراثی است که بر بدنه این آثار خراش ایجاد کرده است که نمونه اخیر آن آتش سوزی مسجد جامع ساری بود .وی در این باره که در خصوص تخلفات اینچینی با افراد و ادارات مالک این بناها برخورد می شود ؟ افزود : میراث فرهنگی در خصوص این مسائل چشم پوشی و اغماض نمی کند و تاکنون در این خصوص برخوردهای لازم صورت گرفت که حتی منجر به خلع ید صاحبان این بناها نیز شده است .
شریفی البته نمونه ای از برخورد و خلع ید مالکان بد عهد ارائه نکرد ولی گفت: با توجه به حساسیت هایی که در خصوص آثار تاریخی وجود دارد مالکان این بناها نیز باید این مساله را جدی بگیرند تا این آثار برای نسل آینده باقی بماند . / ایرنا