پیامدهای منفی اکولوژیکی احداث تله‌کابین در جنگل باستانی

زهرا اشکیود: جنگل‌های پهن‌برگ هیرکانی تنها بازمانده عصر یخبندان در دنیا است. بزرگترین بخش از این جنگل‌های ارزشمند، با حدود ۲ میلیون هکتار در ایران است همچنین بخش کوچکی از جنگل‌های هیرکانی یعنی حدود ۲۰ هزار هکتار در جمهوری آذربایجان قرار دارد. افزون بر این لکه‌های بسیار کوچک و پراکنده‌ای از این جنگل‌ها در اروپا نیز وجود دارد. جنگل‌های هیرکانی که در شمال ایران واقع است، نام خود را از قومی به نان هیرکان – که در محدود استان گلستان مستقر بودند- وام گرفته است.  

اما مسئولان با توجه به این همه حساسیت ین جنگل‌ها باز هم به دنبال احداث تله‌کابین در این جنگل باستانی هستند در حالی که خود می‌دانند که با احداث تله‌کابین سیستم اکولوژیک جنگل بهم ریخته و این منبع با ارزش را از دست خواهیم داد.

در همین راستا گفت و گویی با داریوش عبادی دبیر شبکه تشکل‌های حامی محیط زیست و منابع طبیعی مازندران انجام دادیم.

آیا نصب تله‌کابین در قلب جنگل‌های هیرکانی واقع بینانه است؟

تله‌کابین یک پروژه گردشگری است. هنوز زیرساخت مدون برای گردشگری وجود ندارد بنابراین برخی سرمایه گذاران تعیین می کنند که چه اقدامی انجام دهیم.بر اساس آمایش سرزمین، پیش بینی زیرساخت‌های گردشگری بر عهده سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیست.

چه میزان می‌توان برخی طرح های گردشگری مخرب محیط زیست را تغییر دهیم؟

ما کشور خشک و نیمه خشکی هستیم و یک نوار باریک سبز جنگل هیرکانی به عنوان نقطه امید قلمداد می‌شود.در یک نگاه ملی اگر ۶۰ الی 70 درصد کشورمان جنگل بود این حساسیت بجا نبود اما هنگامی که با یک نگین سبز در پیکره جنگل هیرکانی مواجه هستیم بنابراین آن نگین را نباید تخریب کنیم و باید حفظ کنیم.

جنگل هیرکانی در صورت احداث تله‌کابین با چه تخریبی مواجه است؟

احداث تله‌کابین موجب اتفاقاتی در مبدا، مسیر و مقصد ویا سایت اصلی احداث تله‌کابین می‌شود.

گرچه شاید احداث مبدا تله‌کابین در ابتدای جنگل نباشد اما قطعا پای جنگل است و در زمان گذشته اراضی جنگلی بوده و این عرصه قابلیت جنگل شدن را به سرعت خواهد داشت. حتی اگر عنوان شود این زمین کشاورزی بوده اما حق تغییر کاربری نداریم. مسئله دوم مسیر تله‌کابین است که این مسیر باید پایه‌هایی نصب شود که این تجهیزات نیاز به جاده دارد و در طول مسیر باید به عرض 50 الی 100 متر درختان جنگل را قطع کند. در این حالت یک گسست اکولوژیک رخ می‌دهد یعنی حیاط یک قسمت از جنگل را با بخش‌های دیگر جنگل قطع می‌کنیم. ارتباط میان عبور پرندگان و حیوانات را قطع و محدود خواهیم کرد که اثرات نامطلوب در اکوسیستم برجای خواهد گذاشت. حال در مقصد که اثرات تخریبی بیشتر است. از آنجایی که مقصد در مرتفع‌ترین مکان جنگل است و از آنجایی که در مقصد باید عرصه وسیعی انتخاب شود تا رستوران احداث کنند و فضایی برای پارک و خدمات گردشگری ایجاد شود که در آن نقطه نیز بدون قطع درخت نیست. در واقع یک حفره تخریب در دل جنگل ایجاد خواهد شد. در حالی که پهنه جنگل باید آرام و بکر باشد اما حفره زیست محیطی و پیامدهای منفی اکولوژیک را ایجاد می‌کند.

آیا قانونی برای جلوگیری از این اقدامات وضع شده است؟

با توجه به اینکه قانون کشورمان در طی سه سال گذشته تصویب کرد و حتی در برنامه ششم توسعه در طرح تنفس قانون ماده 38 قانون برنامه سوم نیز آمده که به طور کلی بهره‌برداری چوب از جنگل به هر روشی نباید انجام شود. بهره‌برداری از چوب خطر آن بسیار کمتر است زیرا پس از بهره‌برداری فرصت احیا برای آن عرصه وجود دارد اما هنگامی که اراضی تغییر کاربری پیدا کرده و مسیر شخم می‌خورد کاملا آن عرصه از نظر کمی و کیفی از دست می‌رود و قابل برگشت نیست. بنابراین با توجه به قوانین و مقررات کشورمان، تله‌کابین در فضای جنگلی به این شکل غیرقانونی است. پس بهره‌برداری در غالب طرح‌های توسعه‌ای می‌تواند ممنوع باشد.

آیا طرح‌هایی همچون تله‌کابین توجیه اقتصادی و زیست محیطی دارد؟

تله‌کابین اثرات سوء و نامطلوبی را از جنگل‌های هیرکانی برجای خواهد گذاشت و گردشگری می‌تواند در شکل و مکان دیگری تعریف شود و این طرح‌ها توجیه اقتصادی آن در مقایسه با تخریب زیست محیطی و آورده اقتصادی در ماتریس ارزیابی قرار نمی‌گیرد و اگر در این ماتریس قرار گیرد سفارشی است. بنابراین طرح هایی همچون تله‌کابین توجیه اقتصادی و زیست محیطی و حتی اجتماعی و فرهنگی نخواهد داشت.به طور کلی با توجه به اینکه احداث تله‌کابین قرار است در منطقه حفاظت شده انجام شود که ثبت یونسکو شده قانونا نمی توان تله‌کابین احداث کرد و این از خط قرمز و محدویت هایی است که نباید انجام شود.