پوشش؛ مقوله ای هویت ساز

حرف آنلاین: ضرورت تحقق سبک زندگی اسلامی در چند دهۀ اخیر به عنوان یکی از مهمترین شاخصه­های هویتی تمدن نوین اسلامی مورد توجه قرار گرفته است؛ از این رو لزوم واکاوی اجزاء بنیادین تشکیل دهندۀ آن و تبیین مطلوب و بهینۀ شاخصه­های وجودی این مسأله می­تواند دغدغه مندان فرهنگی کشورا را به حصول روش شناسی پایدار در بسط و گسترش آموزه­های دینی و اسلامی در رفتار و زندگی روزمرۀ مردم رهنمون سازد.

بی تردید اصل پوشش به عنوان یکی ازمظاهر تمدنی و هویتی این سرزمین به شمار می­رود لذا برای ترسیم هر چه بهتر ارتباط سبک زندگی و فرهنگ تمدنی و ملی باید مقولۀ پوشش را در نظر داشت؛ در واقع از سبک پوشش یک جامعه می­توان فهمید استقرار هویتی آن جامعه در چه وضعیتی قرار دارد.

حال با این اوصاف می­توان این پرسش کلیدی را مطرح نمود که به راستی چرا سبک و سیاق  پوشش مردم در جامعه دچار نابسامانی­های متعدد شده است به نحوی که به جرأت می­توان پوشش جامعه را  در واقع آئینۀ تمام نمای پوشش جوامع غربی دانست؟

به راستی اهتمام به بسط و گسترش  لباس ملی و اسلامی در جامعه  و در میان مسئولان فرهنگی کشور در چه جایگاهی  قرار دارد؟ آیا روند موجود در جامعه را نمی­توان آمریکایی یا اروپایی شدن سبک پوشش نامید؟ به راستی سیر تاریخی استحالۀ هویتی در امر پوشش در جامعه از چه زمانی آغاز شده است و راهکارهای برون رفت از این چالش مهم اجتماعی چیست؟

باید اذعان نمود تنوع فصلی و جغرافیایی در ایران گنجینه ای از تعدد تحسین برانگیز سبک پوشش را در جامعه رقم زده است، به نحوی که پوشش منطبق با گرما و سرما در مناطق مختلف کشور و نیز ترکیب زیبایی شناسی فراگیر در پوشش اقوام این مناطق، موجبات رشد و شکوفایی سنت اصیل ایرانی اسلامی را فراهم کرده بود، لیکن بهره گیری تقلیدی از مدرنیته و پذیرش بی چون و چرای مظاهر تمدنی غرب به ویژه در امر پوشش و لباس ، تنوع پوشش­های مختلف اقوام ایرانی را با بحران­های مختلف هویتی مواجه ساخته است که تبعات آن همچنان دامن گیر فضای اجتماعی و مناسبات مردم است.

گفتنی است مواجهه نادرست با غرب به ویژه از دوران مشروطه و پس از آن در دوران سلطنت پهلوی به اوج خود رسید به نحوی که رضا خان  به زعم خود اجرای یکپارچه سازی سبک پوشش ترکیه را با تقلید کورکورانه از غرب در جامعه اجرایی نمود، لذا اصالت پوشش ایرانی اسلامی با پذیرش ناقص  تجدد جوامع غربی دچار افول گردید و اینچنین شاکلۀ تمدنی و هویتی مردم در جامعه مورد هجمه واقع گردید لیکن مسألۀ کلیدی این است که این آسیب مهم اجتماعی حتی در چند دهۀ اخیر  نیز همچنان پا بر جاست از این رو لزوم ارائۀ راهکار برای برون رفت از این وضعیت نامطلوب توسط نخبگان جامعۀ اسلامی به شدت احساس می­شود.

لذا باید دانست ترویج بی وقفۀ سبک پوشش غربی در جامعه در تضاد کامل با گفتمان اصیل انقلاب اسلامی و الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت است،  آنچنان که مقام معظم رهبری فرمودند؛ «طراحی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت ؛کاری بسیار بزرگ، فاخر، بلندمدت  است  که گفتمان سازی آن در جامعه، لازمه تحقق الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و رسوخ آن در میان نخبگان جامعه است».[1]

حال می­توان از بدیل این بیانات ارزشمند به این نکته رهنمون شد که ضرورت پی ریزی ارائۀ سند چشم انداز «الگوی ایرانی اسلامی پوشش» باید به عنوان یکی از ارکان مهم و کلیدی در سبک زندگی اسلامی مورد توجه قرار گیرد، زیرا تحقق این مهم در وهلۀ نخست اعتبار اجتماعی افراد یک جامعه را تسهیل و به نوبۀ خود تفاهم اجتماعی را تقویت خواهد کرد که حصول آرامش شدید در جامعه و کاهش تنش­ها و آسیب­های اجتماعی از جمله آثار و برکات اهتمام به گفتمان سازی در مقولۀ پوشش به شمار می­رود.

هم چنین ترمیم مواجهۀ صحیح با غرب و دریافت دقیق مطالعات فلسفی و هویتی غرب و نیز اجتناب از اتکاء به نظریات روشنفکران غرب زده که صرفاً در راستای ارائۀ شکل صوری و ظاهری غرب تلاش می­کنند می­تواند در ایجاد عمق معرفتی ظرفیت­های بی بدیل تمدن هویت ایرانی اسلامی موثر واقع گردد.

باید اذعان کرد متأسفانه وابستگی به اقتصاد نفتی و ترویج مصرف گرایی و غفلت از اقتصاد مقاومتی  در جامعه توان تفکر و تولید اندیشه ایرانی اسلامی را از نخبگان  در ابعاد مختلف سبک زندگی اسلامی بالأخص در مقولۀ زیبایی شناسی  پوشش سلب کرده است که باید برای رفع این نقیصه چاره اندیشی نمود.

هم چنین باید متذکر شد رویکردهایی که در سال­های اخیر و تحت عنوان سبک پوشش اسلامی به مردم ارائه می­شود آنچنان قابل پذیرش و قابل دفاع نیست و در تضاد کامل با الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت و منویات مقام معظم رهبری قرار دارد زیرا تلفیق کودکانۀ مظاهر پوشش در غرب با صورت اسلامی در واقع همان ارائۀ سبک تمدنی و هویتی غربی است که تنها ظاهر آن دستخوش تغییراتی اندک شده است که می توان به آن بازتولید اسلامی مدرنیسم اطلاق نمود.

بنابراین راهکار خروج از این بن بست هویتی این است که ضرورت شناخت شناسی سیر تاریخی پوشش در طول تاریخ باشکوه این مرزو بوم و نیز بهره گیری از هزاران سال تمدن ملی و اسلامی و استفاده از آموزه­های زیبایی شناسانه در بازتولید سنت ایرانی اسلامی شیعی در مراکز و نهادهای مختلف علمی به ویژه حوزه­های علمیه  و دانشگاه­ها مورد توجه قرار گیرد تا در عمل اصل پوشش به عنوان مقوله ای هویت ساز در سبک زندگی اسلامی ،زمینه ساز تحقق  الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت گردد.

آیت‌الله دکتر محمد حسین مختاری

 

[1] بیانات حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با اعضای شورای عالی مرکز طراحی الگوی اسلامی – ایرانی پیشرفت،14/12/1391.