مکانیزاسیون و افزایش رغبت به کشت‌دوم

کشت دوم برنج در مازندران به پشتوانه بارندگی اندک ماه مرداد این روزها چنان شتاب گرفته است که کارشناسان مرکز تحقیقات برنج کشور را هم نسبت به عاقبت این کار و خطرپذیری بالای آن نگران کرده است.

بارندگی های پراکنده هفته گذشته سبب شد تا برخی از شالیکاران هشدار جدی کارشناسان نسبت به خطر پذیری بالای کشت دوم بعد از نیمه اول مرداد را نادیده گرفته و همچنان مشغول آب تخت کردن و نشاکاری باشند.بر اساس آمار هواشناسی مازندران در هفته منتهی به 26 مرداد در تمامی مناطق استان بارندگی وجود داشت که کمترین میزان یک و نیم میلی متر و بیشترین هم 43 میلی متر بود.موسسه تحقیقات برنج همه ساله با جمع بندی داده های مختلف از جمله پیش بینی های فصلی هواشناسی و دوره طغیان آفت های مختلف زمان مشخصی را برای پایان کشت دوم برنج اعلام می کند و امسال هم حداکثر زمان مناسب برای این کار را تا بیستم مرداد ماه اعلام کرده بود.کارشناسان این موسسه معتقدند پشت سر گذاشتن موعد تعیین شده کارشناسی، ضریب آسیب پذیری محصول را در بازه زمانی کاشت تا برداشت به خاطر طغیان آفت و یا سرمای زودرس افزایش می دهد.

سرمای زودرس سال 95 که با بارش برف در روزهای نخست ماه آذر همراه بود، علاوه بر نابودی بیش از 50 درصدی محصول مرکبات مازندران، بخشی از کشت دوم برنج را هم در مناطق مختلف استان از بین برده بود، اگر چه به خاطر عمق خسارت باغ های مرکبات در آن زمان، این موضوع کمتر مورد توجه رسانه ها قرار گرفت.

معاون موسسه تحقیقات برنج کشور مستقر در آمل به برنجکاران استان هشدار داد که خارج از موعد تعیین شده کارشناسی کشت دوم برنج را ادامه ندهند ، چون با ضرر و زیان مواجه خواهند شد.عبدالرحمان عرفانی گفت: مدت زمان به بار نشستن خوشه و به مرحله درو رسیدن رقم زودرس طارم محلی در مازندران 85 روز است و با توجه به اهمیت شرائط آب و هوایی روزهای فصل پائیز برای به بار نشتن خوشه های برنج کشت دوم، نشاکاری پس از بیستم مرداد با خطرپذیری بالا همراه خواهد بود.

وی آفت ساقه خوار نسل چهارم و سرمای احتمالی فصل پاییز را مهم ترین تهدید برای کشت دوم برنج پس از موعد تعیین شده دانست و تاکید کرد: هر یک از دو تهدید می تواند تمامی زحمات و هزینه های کشاورزان را بر باد دهد.

کشت دوم برنج نیز همانند کشت اول نیازمند صرف هزینه های شخم و شیار ، دستمزد نشاکاری، آبیاری و سمپاشی و دیگر هزینه های ضروری برای نگهداری است که در صورت از بین رفتن محصول به خاطر تاخیر در کشت، کشاورزان دچار ضرر و زیان غیرقابل جبران خواهند شد.معاون مرکز تحقیقات برنج از کشاورزان خواست تا به خطر پذیری از بین رفتن محصولشان به خاطر تاخیر در کشت دوم توجه جدی کنند و تنها وجود آب به خاطر بارندگی اندک مرداد ماه را ملاک عمل قرار ندهند.وی در عین حال نسبت به احتمال کمبود آب هم هشدار داد و گفت: مشکل کم آبی با بارندگی اندک صورت گرفته رفع نشده است و این خطر همچنان وجود دارد که برنجکاران برای کشت دومی که با تاخیر انجام می دهند، نتوانند آب کافی و مورد نیاز را تامین کنند.

** مکانیزاسیون و افزایش رغبت به کشت دوم

یکی از دلایل افزایش رغیب برنجکاران مازنی به کشت دوم در چند سال گذشته، مکانیزه شدن برداشت این محصول بوده است که سبب شده تا در بازه زمانی یک ماهه کار برداشت به اتمام برسد.

در شیوه سنتی کاشت و برداشت برنج، کشاورزان به خاطر کمبود کارگر و ضرورت یاری گرفتن از همسایگان، به نوبت شالیزارها را نشا می کردند و به همین دلیل زمان برداشت شالی نیز این نوبت رعایت می شد و دوره برداشت حدود دو ماه تا دو ماه و نیم به درازا می کشید.در حالی که حتی تا دو سال پیش دوره برداشت شالی در مناطق مختلف مازندران دستکم 2 ماه زمان می برد و بسیاری از کشاورزان به کشت دوم نمی رسیدند، امسال به نظر می رسد در دوره زمانی حداکثر 35 روزه کار برداشت به اتمام برسد و به همین دلیل برنجکاران تاخیر چند روزه را با وجود هشدار کارشناسان نادیده می گیرند.برداشت مکانیزه سبب شد تا برنامه جهاد کشاورزی برای 30 هزار هکتار کشت دوم در یک دوره 10 ساله در کمتر از 2 سال محقق شود و از آن هم فراتر برود.

پارسال بر اساس آمار جهاد کشاورزی مازندران ، بیش از 38 هزار هکتار شالیزاری استان زیر کشت دوم رفت و پیش بینی می شد امسال با هشدارهای کارشناسان و مسئولان ذیربط و اطلاع رسانی رسانه ای این میزان به نصف و حدود 20 هزار هکتار کاهش یابد ولی با شتابی که این روزها در کشت دوم مشاهده می شود ممکن است سطح زیر کشت بیشتر از سال گذشته شود.مشاهدات خبرنگار ایرنا از مناطق مختلف مازندران نشان می دهد بسیاری از کشاورزان با مشاهده بارندگی و جاری شدن روان آب در رودخانه ها و نهرهای کشاورزی و افزایش میزان آب آببندان ها به صورت پرکوب در حال شخم و شیار شالیزارها هستند.این دسته از کشاورزان که تنها کمبود آب را مانع کشت دوم می دیدند، به یمن برداشت مکانیزه و بارندگی اندک ماه مرداد، کمترین اثرپذیری را از هشدارها درباره احتمال سرمازدگی و طغیان آفات دارند.

این در حالی است که کارشناسان کشاورزی می گویند کشت دوم با نسل سوم و چهارم کرم ساقه خوار برنج به صورت جدی تهدید می شود و در صورت بی توجهی کشاورزان ممکن است در آینده حتی کشت اول را هم برای آنان سخت غیرممکن کند.

کرم ساقه خوار نسل اول و دوم عمدتا در کشت اول طغیان می کند که کشاورزان به صورت غیرشیمیایی یا شیمیایی با آنها مبارزه می کنند ولی نسل دوم و سوم در ساقه های باقی مانده در شالیزارها یا داخل علف های هرز مرزهای شالیزاری و مزارع مجاور پنهان می شوند و با کشت دوم طغیان می کنند.

مقابله شیمیایی با این آفت در کشت دوم به خاک شالیزاری آسیب جدی وارد می کند و ممکن است به دیگر محصولات پاییزی مزارع اطراف هم خسارت وارد کند.معاون مرکز تحقیقات برنج کشور به کشاورزان توصیه کرد تا به جای کشت دوم برنج ، در شالیزارهای خود باقلا و علوفه دامی کشت کنند.عرفانی گفت: این دو محصول مناسب ترین برای کشت دوم در زمین های شالیزاری هستند زیرا علاوه بر درآمدزایی خوب، الگوی مناسب تناوب کشت برای زمین های شالیزاری است.کشت دوم برنج در شالیزارهای مازندران به دو روش نشای دوباره و پرورش ساقه انجام می شود.کارشناسان جهاد کشاورزی برآورد کرده اند که امسال حدود 60 هزار هکتار از شالیزارهای استان هم به روش پرورش ساقه کشت دوم برنج شود.برنج حاصل از پرورش ساقه را در اصطلاح محلی ‘ دونوج ‘ می گویند که از مرغوبیت بیشتری نسبت به سایر برنج ها برخوردار است.کشاورزان مازندرانی بنا بر آمارها حدود یک میلیون و 50 هزار تن برنج سفید تولید می کنند که معادل 42 درصد نیاز کشور به این محصول است.