مفهوم و تعاریف انتخابات

حرف آنلاین: با توجّه به اهمیّت و حساسیّت خاص  انتخابات دهمین دورۀ مجلس شورای اسلامی و پنجمین دورۀ مجلس خبرگان رهبری سال جاری که به طور همزمان، در ۷ اسفند ۱۳۹۴ ،یعنی دو ماه دیگر، برگزار می گردد، ضروری است تا مردم شریف و بصیر استان مازندران با برخی ازمفاهیم این حوزه، بیشتر آشنا شوند. لذا در این نوشتار به موضوع مفهوم و تعاریف انتخابات اشاره می شود:

 الف.مفهوم انتخابات:  می توان گفت واژۀ  انتخابات از ريشۀ عربی فعل نخب به معنای برگزيدن و اختيار كردن است و معادل اروپايی آن يعنی Election نيز به فعل لاتين  Eligeve  به معنای جدا كردن و برگزيدن، باز می‌گردد.

ب. تعاریف انتخابات: در این موضوع، تعاریف فراوانی از سوی صاحبنظران سیاسی، عنوان شده است که  فقط به چند مورد اشاره می شود: 1. به معنای روش يا شيوه‌ای است برای برگزيدن تعداد معيّنی از افراد از ميان شمار كثيری از كسانی كه برای تصدّی يك منصب يا مقام خود را نامزد كرده‌اند.2. مجموعۀ عملیاتی است که در جهت گزینش فرمانروایان یا تعیین ناظرانی برای مهار کردن قدرت، تدبیر شده است. از این دیدگاه، انتخابات به معنای فنون گزینش و شیوه‌های مختلف تعیین نمایندگان است. و ابزاری است که به وسیلۀ آن می‌توان ارادۀ شهروندان را در شکل‌گیری نهادهای سیاسی و تعیین متصدیان اعمال اقتدار سیاسی مداخله داد. رأی دهنده ضمن رأی دادن كه عملی حقوقی _ سياسی است در حقيقت با برگزيدن نماينده و يا نمايندگان در ادارۀ امور سياسی جامعۀ خود مشاركت مي‌كند. در واقع از طريق انتخابات است كه به اعضای جامعه به صورت مستقيم و غير مستقيم در شكل دادن به سياست عمومی دخالت مي‌نمايد.3.  به عنوان بارزترين و قابل اندازه‌گيری ترين نوع مشاركت مردم در عرصۀ سياسی است. همچنين انتخابات، از يك سو پايه‌های اجتماعی قدرت سياسی را نشان می‌دهد و از سوی ديگر ،ملاك خوبی برای ارزيابی توزيع قدرت در جامعه است.4. فرایندی دموکراتیک، و یک عامل مهّم برای تشکیل ارگان‌های حکومتی در جوامع مدنی است. که در آن معمولاً افرادی که برای تصدّی مسئولیّت‌های حکومتی نامزد شده‌اند اقدام به تبلیغات گسترده می‌نمایند و مردم بر اساس نوع برنامه و خط مشی این افراد، رأی خود را به صندوق‌ها می‌اندازند. 5.  سلسله اقدامات و عملیات منسجم و پیوسته ای است كه در یك محدودۀ جغرافیایی مشخص و زمانی محدود و معیّن صورت می گیرد و منجر به برگزیده شدن فرد یا افراد از سوی اكثریت مردم می شود.6.  زمينه‌های لازم برای چرخش نخبگان و دگرگونی در بخش‌هايی از گروه حاكمه را بطور مستمر فراهم مي‌سازد. در يك نظام مردم سالار ،قدرت در چرخش است و بطور مداوم دست به دست مي‌گردد. هيچ كس برای هميشه از دستيابی به قدرت محروم نمی‌شود. بنابراين،  انتخابات به معنای نبرد مرگ و زندگی نيست. هنگامی كه گروهی خود را بر سر دو راهی مرگ و زندگی ببيند، امكان مقاومت خشونت‌ آميز در او افزايش می‌يابد، در حالی كه در يك نظام مردم سالار، انتخابات به معنای حذف از صحنۀ سياست نيست، بلكه چرخش سیاسی و دست به دست گشتن قدرت می باشد.7.  عالی‌ترين مظهر حضور مردم در عرصه سياسی و مهّم ترين مجرای تحقّق حاكميّت مردم است. نظام مردم سالار، نظام حاكميّت مردم بر سرنوشت خويش، نظام داشتن حكومتی برخاسته از مردم و پاسخگو در برابر مردم است. برگزاری انتخابات مشاركت‌آميز و رقابتی احساس مسئوليّت نظام در مقابل خواست‌های جامعه را افزايش مي‌دهد. انتخابات موجب افزايش احساس مسئوليّت حاكمان در مقابل خواست‌های جامعه می‌شود.لذا، مفهوم انتخابات این دورۀ مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری در داخل کشور امنیت ایجاد کرده است و در خارج از مرزها هم بیانگر عظمت ایران و اسلام است. بنابراین، با توجه به موار د فوق الذکر، می توان نتیجه گیری نمود که انتخابات مهّم ترین کاری است که در عرصۀ مشارکت سیاسی می تواند از سوی مردم یک ملّت صورت پذیرد. زیراکه مردم موتوراصلی حركت وتضمين كنندۀ سعادت، رشد، شكوفايی، بالندگی و تعالی جامعه‌اند. بدون حضور و مشاركت تأثيرگذار آنان،اهداف والای اسلام و جامعه اسلامی هرگز تحقّق نخواهد يافت. با مطالعۀ فصول و اصول مختلف قانون اساسی، درمی‌يابيم كه مردم نقش اساسی وجدّی، هم درشكل گيری و پيروزی انقلاب اسلامی ايران، هم درتأسيس نظام جمهوری اسلامی و نیز در استمرار و ادارۀ نظام اسلامی داشته و دارند.
محمدرضا آهنگریان

مدرّس دانشگاه

m.ahangarian1030@yahoo.com