مشاهیر مازندران | نیما یوشیج ، وزن شعر کلاسیک را تحت تاثیر طبیعت مازندران تغییر داد

به گزارش حرف آنلاین، علی اسفندیاری متخلص به نیما یوشیج توانست اساس و پایه شعر کهن فارسی را به چالش بکشد و اشعاری سرود متفاوت که بعدها نام اشعار خود را شعر نو نامگذاری کرد به همین نام پدر شعر نو را برایش انتخاب کردند.

علی اسفندیاری در 21 آبان ماه در سال 1276 مقارن با 11 نوامبر 1897 میلادی در یوش نزدیکی کوه البرز از توابع شهر نور استان مازندران دیده به جهان گشود.

نام پدر نیما ابراهیم خان اعظام السلطنه و شغلش نیز گله‌داری و کشاورزی بود. پدر نیما اولین معلمش بود که از وی اسب سواری، تیراندازی و روش زندگی روستایی را یاد گرفت.

نیما یوشیج خواندن و نوشتن را در روستای خود در کنار آخوند روستا آموخت، وی از معلم خود به دلیل آزار و اذیت‌هایش، ناراضی بود.

نیما در 11 سالگی همراه با خانواد‌ه عازم تهران شد و در دبستان حیات جاوید به تحصیلات خود ادامه داد اما پس از مدتی تحصیل به مدرسه “سن لویی” رفت و در آنجا در کنار معلم خود “نظام وفا” شاعری را آموخت.

نظام وفا، نیما یوشیج را به سرودن شعر تشویق کرد. نیما یوشیج نیز به پاس زحمات نظام وفا شعر بلند “افسانه” که زمینه ساز شعر نو در زبان فارسی بود را به معلم خود نظام وفا هدیه داد.

سرآغاز فعالیت حرفه‌ای نیما یوشیج

نیما در 23 سالگی نخستین شعرش را که همان مثنوی بلند «قصه ی رنگ پریده» است را می نویسد.

در سال 1300، او اسم خود را عوض کرد و نام نیما را به معنی کمان بزرگ برگزید و پس از سرودن«افسانه» در دی ماه 1301 شعرهایش را با نام نیما امضا کرد و این شعر را به معلم خود تقدیم نمود.

تفکرات سیاسی نیما یوشیج

نیما یوشیج در سن 22 سالگی و در طی سال 1298 استخدام وزارت مالیه شد و دو سال بعد، به مبارزه مسلحانه علیه حکومت قاجار گرایش یافت. اقدام به تهیه اسلحه کرد تا به نهضت مبارزان جنگلی بپیوندد و حتی تصمیم داشت تا به میرزا کوچک خان جنگلی ملحق گردد و با وی در جنگ شرکت کند اما بعدها منصرف شد.

وی از لحاظ سیاسی از گرایش فکری چپ گرایانه پیروی می‌کرد و در همین زمان با نشریه “ایران سرخ” که یکی از نشریات حزب کمونیستی ایران بود می نوشت.

همچنین اسفندیاری در طی سال 1317 عضویت هیات تحریریه “مجله موسیقی” را نیز بر عهده گرفت و به فعالیت‌های مطبوعاتی در کنار افراد شاخصی همچون محمد ضیاء هشترودی، عبدالحسین نوشین و صادق هدایت می‌پرداخت.

دو شعر “غراب” و “ققنوس” و مقاله‌ای بلند با عنوان “ارزش احساسات در زندگی هنرپیشگان” را نیز در این نشریه چاپ کرد.

ازدواج نیما یوشیج

نیما یوشیج در دوران اوایل جوانی عاشق دختری شد که با وی در حوزه‌های مختلف مذهبی اختلاف داشت اما عشق و عاشقی وی منجر به ازدواج نشد.

پس از گذشت مدت زمان زیادی بار دیگر عاشق دختری روستایی به نام صفورا شد که این دختر نیز قبول نکرد همراه با نیما به شهر بیاید، بنابراین این عشق نیز به سرانجام نرسید.

در نهایت نیما یوشیج در 6 اردیبهشت ماه سال 1305 با عالیه جهانگیری، دختر میرزا اسماعیل شیرازی و خواهرزاده  جهانگیرخان صوراسرافیل، وصلت کرد.

یک ماه پس از ازدواج نیما، پدرش ابراهیم نوری فوت کرد و این عامل موجب شد تا وی خانه نشین شود و به سرودن شعر در تنهایی خود پرداخت.

از آنجایی که همسر نیما یوشیج مدیر مدرسه بود، در سال 1307 محل کارش را به شهر بابل انتقال داد و نیما یوشیج نیز همراه با وی به بابل عزیمت کرد.

پس از یک سال بار دیگر به شهر رشت برای زندگی رفتند. عالیه همسر نیما یوشیج هر چند توجه خاصی به آموزش و یادگیری داشت اما از اینکه همسرش کار نمی‌کرد و از مقام و منصبی برخوردار نبود و همچنین حقوق نداشت بسیار دلخور بود و او را همیشه تحقیر می‌کرد.

با گذشت 16 سال از زندگی مشترک نیما یوشیج و همسرش، پسرشان به نام “شراگیم” در سال 1321 به دنیا آمد که در حاضر در آمریکا زندگی می‌کند.

درگذشت نیما یوشیج

نیما یوشیج به سبب سرمای شدید در روستای یوش، به بیماری ذات الریه مبتلا گشت و هر چند برای درمان بیماری‌اش به تهران رفت اما معالجات اثری نداشت.

در نهایت نیما یوشیج در 13 دی ماه 1338 از دنیا رفت و در امامزاده عبدالله تهران آرام گرفت.

نیما یوشیج وصیت کرده بود که پس از مرگ پیکرش را به خانه‌اش در یوش واقع در شهر نور منتقل کنند که در سال 1372 پیکر وی در حیاط خانه و در کنار آرامگاه خواهرش بهجت الزمان اسفندیاری و سیروس طاهباز نویسنده و مترجم ایرانی به خاک سپرده شد.

خانه نیما یوشیج بنایی قدیمی در یوش که قدمت آن مربوط به زمان قاجار است. این بنای قدیمی به عنوان اثر ملی از طرف سازمان میراث فرهنگی ثبت ملی شد تا از آن محافظت شود. البته بازدید آن برای عموم مردم آزاد است.

تحولات شعری نیما یوشیج

نیما یوشیج شعر کهن فارسی را با شعرهای جهان پیوند زد و از نظر زبانشناسی با بهره‌گیری از زبان رایج فارسی آن را گسترش داد.

وی در بخش فرهنگ و هنر، جملات و اصطلاحات متداول فارسی و صنایع ادبی بدیهی و تکراری را کنار گذاشت تا از فرسودگی بیشتر زبان پیشگیری شود.

نیما یوشیج همچون “مالارمه” ناب‌ترین معنی را به کلمات بدوی تبدیل کرد و همانند “ورلن” تخیل و خیال پردازی را در شعرهای خود به اوج رساند.

نیما یوشیج بر “وزن” شعری نیز بسیار تأکید کرد و وزن را پوشش مناسبی برای مفهومات و احساسات شاعرانه قرار داد.

تغییر شکل شعر فارسی

نیما یوشیج چهارچوب عروضی و وزن شعر کلاسیک را به ‌طور کامل با تغییر همراه کرد. در شعرهای نوی خود، از قافیه شعر کلاسیک خبری نیست. هرچند در این شعرها شاعر به اوزان عروضی وفادار ماند اما آزادانه کاربرد و اندازه آن‌ها را تغییر می‌دهد و علاوه بر آن مصرع‌های خود را بلندتر یا کوتاه‌تر کند.

نیما یوشیج معتقد بود هر قسمتی که شعری به کمال خود رسید باید آن را پایان داد و نباید محتوا و کلام را فدای قالب و شکل آن مفهوم کرد. بنابراین در شعر نوی نیما یوشیج، برخلاف شعر کهن فارسی، برخی مصرع‌ها بلند و بعضی دیگر کوتاه می‌شود.

تغییرات در محتوای شعر فارسی توسط نیما یوشیج

نیما یوشیج شعر را اجتماعی کرد. فریدون مشیری دیگر شاعر معاصر در این ‌باره عنوان می‌کند: مهم‌ترین کاری که نیما کرد این بود که شعرها را از کاخ عاج خواص به میان مردم عادی آورد.

در شعرهای نیما یوشیج به ‌عنوان فردی برخاسته از اجتماع مردم، رنج‌ها، شادی‌ها و مطالبات یکسان آنان و نزدیکی و یکی بودن با جامعه دیده می‌شود.

شعرهای نیما یوشیج برخاسته از میان مردم و برای مردم است. البته برای انجمن شاعران یا دربار پادشاهان نیست و فقط از متن مردم است. برای نمونه، نیما یوشیج فردی روستایی بود بسیاری از کلمات گویش‌های روستایی را وارد شعرهای خود می‌کرد.

او می‌گوید با جستجو در در کلمات دهات و اسم چیزها، هرکدام نعمتی است. از استعمال آن‌ها نترسید. تصور نکنید قواعد مسلم زبان، زبان پایتخت است. در حالی که زور استعمال، این قواعد را ایجاد کرد.

هر چند پیش از نیما یوشیج نیز شاعرانی بودند که در جهت تغییر شکل و فرم شعر کهن فارسی تلاش فراوانی انجام دادند اما هیچ کدام از آنان همانند نیما موفق به ایجاد تحولی بزرگ و جاودان در شعر کهن فارسی نشدند. از همین روی، نیما را به عنوان “پدر شعر نو” می‌توان نامید.

آثار شعرهای نیما یوشیج

نخستین اثر شعری نیما یوشیج “منظوم نیمایی” است که شامل منظومه قصه رنگ پریده است که در قالب مثنوی سروده شده است. سپس نیما یوشیج “افسانه” را سرود که در آن روحی رمانتیک حاکمفرما است. انتشار افسانه دنیای ادبیات آن زمان را دگرگون کرد.

منتقدان شعرهای نیما یوشیج

مجموعه شعرهای نیما یوشیج هنگامی که چاپ شدن برخی از شاعران سبک کهن شعر فارسی همانند ملک الشعرای بهار و مهدی حمیدی، شعرهای نیما یوشیج را مورد انتقاد قرار دادند و حتی برخی از شاعران سنتی به مسخره کردن و آزار این شاعر پرداختند.

سبک و قالب‌های شعری نیما یوشیج

سبک و قالب‌های شعری نیما به سه بخش تقسیم می‌شود.یکی از قالب‌های نیما سنتی است. او پیش از ابداع شعر نو در قالب‌های سنتی همانند غزل، رباعی و مثنوی شعرهایی می‌سرود.

در دوره تحول شعری او که شامل اشعاری همانند “خارکن”، “ای شب” و “محبس” نمایان است.

در دروه شعر نو یا شعر نیمایی، نیما تحولی بزرگی در شعرهای نیما ایجاد شد و در نتیجه ادبیات ایران نیز متحول شد. شعرهایی که در این گروه قرار دارد شامل اشعار “در شب زمستان”، “داروگ” و “مهتاب” اشاره دارد.

نیما علاوه بر آن اشعاری به زبان مادری خود یعنی مازندرانی طبری نیز سرود که مشهورترین آن شعر “روجا” بسیار زبانزد است.

مجموعه آثار نیما

آثار نوشته‌های او به چند دسته از اشعار، نامه‌ها، داستان‌ها، نمایشنامه‌ و مقاله‌ها تقسیم بندی می‌شوند.

برخی از نامه‌های نیما مربوط به خانواده، دوستان و همفکران وی است که موضوع آن‌ها بیشتر درمورد نقد شرایط اجتماعی آن دوران و تحلیل و بررسی شعرهای مختلف می‌باشد.

در لابه‌لای این نامه‌ها می‌توان به روند تحول شعر نیما یوشیج و افکار و اندیشه‌هایش در مورد زندگی، سیاست، جامعه و ادبیات وی پی برد.

از جمله داستان‌هایی که وی نوشته  شامل “مرقدآقا”، “هو و پرنده‌ها”، “توکایی در قفس”، “كندوهای شكسته”  و نیز پنج داستان کوتاه اشاره نمود. نمایشنامه‌ای که او نوشته است “کفش حضرت غلمان” نام دارد.

از جمله مقالات را می‌توان به “حرف‌های همسایه”، “درباره شعر و شاعری” و “ارزش احساسات”، “درباره جعفرخان از فرنگ آمده”، “تعریف و تبصره” و “شعر چیست” را نام برد.

از دیگر تالیفات نیما شامل “قلم انداز”، “حكایات و خانواده سرباز”، “مانلی و خانه سریویلی”، “فریادهای دیگر و عنكبوت رنگ”، “نامه‌های عاشقانه”، “شعر من” است.

برخی از شعرهای فارسی نیما یوشیج

برخی از شعرهای فارسی نیما شامل قصه رنگ پریده، منظومه نیما، خانواده سرباز، ای شب، افسانه، مانلی، افسانه و رباعیات، ماخ اولا، شعر من، شهر شب و شهر، صبح، ناقوس قلم انداز، فریادهای دیگر و عنکبوت رنگ، آب در خوابگه مورچگان، مانلی و خانه سریویلی، مرقد آقا (داستان)، کندوهای شکسته (داستان) ،آهو و پرنده ها (شعر و قصه برای کودکان) و توکایی در قفس (شعر و قصه برای کودکان) است.

اشعار طبری نیما یوشیج

روجا – آثار تحقیقی، نامه ها و یادداشت های نیما – ارزش احساسات در زندگی هنر پیشگان – تعریف و تبصره – حرف‌های همسایه – مقدمه خانواده سرباز – نامه به شین پرتو – مقدمهٔ «آخرین نبرد» شعرهای اسماعیل شاهرودی «آینده» – یادداشت برای مجموعه شعر منوچهر شیبانی – شعر چیست؟ – از یک مقدمه – یک مصاحبه – درباره جعفرخان از فرنگ آمده – یک دیدار

دیگر نوشته‌های نیما یوشیج

دنیا خانه من است – نامه‎های نیما به همسرش عالیه جهانگیر – کشتی توفان – مجموعه کامل اشعار (تدوین توسط سیروس طاهباز)