صنایع دستی؛ نیروی محرکه اقتصاد خلاق در استانها

حجت الله مرادخانی/ صنایع دستی می تواند به مثابه نیروی محرکه اقتصاد خلاق در استانها باشد و زمینه های مساعدی برای توسعه و ثبات اقتصاد خانواده ها را مهیا سازد.قرن بیست و یکم را عصر صنایع فرهنگی و خلاق می دانند. دوره ای که به عقیده تحلیل گران فعالیت ها و صنایعی که مبتنی بر ایده های خلاقانه و جدید هستند در دنیا پیشرو خواهند بود. در واقع دیگر تنها تکنولوژی و سخت افزارها برای توسعه اقتصادی- اجتماعی جوامع کافی نیست و این ایده های خلاقانه افراد است که نیرو محرکه تحولات قلمداد می شوند.از این رو بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، سرمایه گذاری های کلان و برنامه ریزی های استراتژیکی در عرصه صنایع خلاق و فرهنگی صورت داده اند. تا از رهگذر گردش اقتصادی آنها، بستری موثر برای رشد اقتصادی و افزایش اشتغال در جوامع خود فراهم آورند و از سوی دیگر منابع استراتژیک و تجدیدناپذیر خودشان را برای نسل های آینده حفاظت و نگهداری کنند.رویکردی که امروزه اساس توسعه پایدار نیز قرار گرفته است.این در حالی است که توجه به این صنایع ظرفیت های اقتصادی و توانایی های کشور را برای مواجه با شرایط بحرانی و نوسانات عرصه اقتصاد ارتقاء خواهد بخشید. در واقع این شرایط موجب افزایش مقاومت اقتصادی آنها خواهد شد، چراکه ماده خام این صنایع خلاقیت ذهنی و فکر افراد است که همواره در درون یک کشور در دسترس است.از این منظر کشور ما دارای مزیت های و ظرفیت های فراوانی در زمینه تولیدات و صنایع فرهنگی از جمله هنرهای سنتی و صنایع دستی است که از تنوع قابل ملاحظه ای برخوردار است. از آنجا که این محصولات فرهنگی، هنری برآمده از خلاقیت شهروندان بوده و متناسب با ویژگی های هویتی، زیست بوم و فرهنگ آنهاست، به خوبی می تواند ظرفیت های بالقوه خود را در راستای توسعه این مرزوبوم معرفی سازد.بنابراین در فرآیند مقاوم سازی عرصه های چون اقتصاد، فرهنگ و اجتماع تاکید بر عرصه هایی چون صنایع دستی و معرفی و گفتمان سازی برای آنها، اقدامی موثر و مهمی برای پیشبرد هرچه بیشتری روند اجرایی شدن اقتصاد مقاومتی در کشور خواهد بود.با نگاهی به سیاست های اقتصاد مقاومتی و به طور دقیق تر در بند 21 این سیاست های ابلاغی از سوی رهبر معظم انقلاب، به گفتمان سازی در خصوص اقتصاد مقاومتی و فرآیندهای مرتبط با اجرای آن در محیط های علمی و آموزشی اشاره شده و بر حمایت رسانه های جمعی برای تبدیل شدن آن به یک گفتمان ملی و عمومی تاکید شده است.بنابراین فرآیندها و حوزه هایی که از ظرفیت بالایی برای محقق ساختن اقتصاد مقاومتی در سطوح مختلف کشور برخوردار هستند، نیز مورد حمایت رسانه های جمعی قرار گیرند و تبدیل به گفتمان رایج در جامعه شوند.همانگونه که پیش‌تر به ظرفیت های اقتصادی و تاثیرات اجتماعی عرصه صنایع دستی و هنرهای سنتی اشاره شد، از اثربخش ترین حوزه های فرهنگی اقتصادی ایران اسلامی است که می تواند به مثابه نیرو محرکه اقتصاد خلاق در ایران باشد و زمینه های مساعدی برای توسعه و ثبات اقتصاد خانواده ها را مهیا سازد.از این رو ضروری است که رسانه های جمعی نیز در راستای گفتمان سازی و معرفی بیشتر این هنر صنعت بومی به شهروندان، نسبت به آن اهتمام ویژه ای داشته باشند. گفتمان سازی برای صنایع دستی از این حیث اهمیت دارد، که با آگاهی یافتن افراد جامعه از ظرفیت های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی این هنر صنعت بومی، توجه اقشار مختلف به آن بیشتر می شود و شناخت بهتری پیدا می کنند.از رهگذر چنین شرایطی، زمینه های مساعدی برای برای گرایش مردم به تولیدات و رشته های مختلف آن افزایش می یابد. این گرایش افکار عمومی هم موجب رونق عرصه فروش صنایع دستی خواهد شد و بازارهای داخلی آن تقویت می شوند و هم در خصوص اشتغال زایی می تواند علاقمندان بیشتری بویژه در مناطقی که با مشکل اشتغال روبرو هستند، برطرف سازد.منوط به اینکه رسانه های جمعی در کشور و شبکه ها اجتماعی بخش قابل قبولی از ظرفیت های خود را به معرفی این حوزه و گفتمان سازی مستمر در خصوص آن اختصاص دهند. این اقدام رسانه های جمعی را می توان به مثابه تلاش اثربخش در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی و مصداق بند 21 سیاست های ابلاغی آن که بر گفتمان سازی و تبیین وجوه مختلف آن تاکید دارد به حساب آورد.همچنین باید افزود مقوله گفتمان سازی برای عرصه هایی مانند صنایع دستی و هنرهای سنتی که ظرفیت های بالایی برای بسترسازی تحقق اقتصاد مقاومتی دارند، در نهایت منجر به گفتمان سازی برای اقتصاد مقاومتی خواهد شد. بنابراین انتظار می رود رسانه های جمعی و نهادهای متولی امر فرهنگ سازی و اطلاع رسانی به افکار عمومی جامعه، نسبت به ترویج، تبلیغ و گفتمان سازی برای صنایع فرهنگی بویژه صنایع دستی ایران اهتمام خاصی داشته باشند.

معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اخیرا اعلام کرده که صادرات صنایع‌دستی کشور نسبت به سه سال گذشته حدود 59 درصد افزایش‌یافته است.بهمن نامور مطلق با اشاره به افزایش 36 درصدی میزان صادرات صنایع‌دستی در سال 93 نسبت به سال 92، افزود: سال گذشته حدود 13 درصد به رشد سال 93 و امسال نیز حدود 10 درصد به مجموع این میزان افزوده شد.وی بابیان اینکه در چند سال اخیر شاهد رشد خوب صنایع‌دستی در کشور هستیم، گفت: تا رشد آرمانی هنوز فاصله‌داریم و در چند سال گذشته نه‌تنها از رشد منفی صنایع‌دستی جلوگیری شده بلکه به رشد مثبت دست‌یافته‌ایم و رشد این حوزه بی‌وقفه است.وی رقم صادرات صنایع‌دستی کشور در سال گذشته را 180 میلیون دلار اعلام کرد و گفت: امسال این میزان حدود 10 درصد افزایش‌یافته است و امیدواریم تا پایان سال جاری به این میزان افزوده شود.نامور مطلق، نوع ارتباط ایران با سایر کشورها، وضعیت اقتصادی جهان، ورود بخش خصوصی و… را در تعیین میزان صادرات صنایع‌دستی مؤثر دانست و ابراز امیدواری کرد: بتوانیم بازارهای خوبی در کشورهای آمریکایی و اروپایی به دست بیاوریم.وی با تأکید بر اینکه بافرهنگ سازی و بسیج مردم به خریداری و استفاده از صنایع‌دستی داخلی، می‌توان زمینه اشتغال جوانان در حوزه صنایع‌دستی فراهم کرد، گفت: ظرفیت اشتغال‌زایی در حوزه صنایع‌دستی در کشور می‌تواند به پنج میلیون نفر هم برسد.معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی سازمان میراث فرهنگی، افزود: در حال حاضر اطلاعات 400 هزار هنرمند کشور در سامانه این سازمان ثبت‌شده و حدود همین تعداد هم افرادی هستند که هنوز در سامانه ثبت‌نشده اما تاکنون شناسایی‌شده و فعال هستند.نامور مطلق گفت: خوشبختانه اشتغال‌زایی در حوزه صنایع‌دستی رو به افزایش و فارغ‌التحصیلان رشته‌های صنایع‌دستی در حال جذب شدن در حرفه‌های مرتبط با تحصیلات خود هستند.