شهروند خبرنگاران، مدعیان جدید عرصه رسانه

گفته می شود عنوان شهروند خبرنگاری در جنبش های وال استریت آمریکا و نیز پس از آن در بیداری اسلامی خاورمیانه به افرادی اطلاق شد که از دغدغه های مدنی و اجتماعی و سیاسی فیلم و عکس به رسانه ها مخابره می کردند. گسترش این عنوان و نیز بهره گیری از نشر مطالب در کوتاه ترین زمان متقاضیان و علاقه مندان این حوزه را افزایش داد.
روزنامه های شهروند و جام جم در گزارش های مفصلی از فعالیت شهروند خبرنگاران به معایب و مزایای این فعالیت اجتماعی رسانه ای پرداخته اند. شهروندان خبرنگاران در حادثه پلاسکو رخ ناموزون خود را نشان داد. دامن زدن به شایعات هم التهاب دلهره بر جامعه افزود، هم خانواده ها را مشوش کرد، امدادرسانی را مختل کرد و نیز فرصت را از اطلاع رسانی درست گرفت.
اساتید دانشگاه در حوزه ارتباطات در این باره تقریبا نظر مشترکی دارند. شهروند خبرنگاران در چالش فعالیت رسانه هایی ایجاد می شوند که از انتشار برخی مطالب عقب افتاده اند یا بنا به مصالحی برخی اخبار را منتشر نمی کنند.
شهروندخبرنگار یک عنوان بر افرادی است که در صحنه های اجتماعی، سیاسی حاضرند و فیلم وعکس های خود را برای یک رسانه ارسال می کنند. در این میان بهره گیری از شهروند خبرنگاران برای برخی رسانه های مجازی مانند خبرگزاری ها و سایت ها و پایگاه های اطلاع رسانی یک امتیاز محسوب می شود اما این امر نقاظ ضعفی هم دارند.
شهروندخبرنگاران به دلیل اینکه از قواعد خبررسانی و سابقه خبر و مسائلی این چنینی خبر ندارند، خبر را براساس تشخیص خود ارسال می کنند. خبری که بدون مطالعه تنها از سر دغدغه اجتماعی و یا سیاسی مخابره می شود بدون اینکه این خبر تایید تا تکذیب شده باشد به شایعه سازی و گسترش اخبار دروغ کمک می کنند.
خبرنگاران حرفه ای از منابع مانند فایل صوتی، گفت وگوی مکتوب یا حضوری تاییده سوژه های خود را دریافت می کنند اما شهروند خبرنگاران قائل به رعایت اصول خبری و تاییدیه های اینچنینی نیستند.
از این رو شاید بتوان در مقاطعی به انتشار این دست مطالب دست زد اما مطالب شهروند خبرنگاران همیشه هم قابل اعتماد نیستند.
با گسترش فضای تلگرامی و نبود نظارت بر فعالیت شهروند خبرنگاران در این حوزه، از طریق ارتباط با کانال های ممبردار یا کانال های رسانه های رسمی، افراد به خود سبقه خبرنگاری می دهند. از آنجایی که متاسفانه هنوز شاکله و نظم خاصی بر تعریف حوزه خبرنگاری نیز حاکم نشده است این گروه مدعیان جدید عرصه خبرنگاری هستند. شهروند خبرنگاران در دسته های مختلف تقسیم بندی می شوند: گروه که از روی دغدغه اجتماعی و سیاسی  مطالب و تصاویری برای رسانه ها و یا کانال های تلگرامی ارسال می کنند و این امر را گاه گداری انجام می دهند، برخی دیگر اقدام به ارسال مداوم مطالب و تصاویر و فیلم ها به کانال ها می کنند و در این راه عناوینی کسب می کنند که به عنوان چالش های جدید این حوزه به شمار می روند.
شهروندخبرنگارانی که به ادعای ارسال مطالب به کانال ها و فضای مجازی، برای خود عنوان خبرنگار را برگزیده اند، مدعیان جدید حرفه خبرنگاری به شمار می روند. این افراد به دلیل اینکه عموما پس از فعالیت به افراد و گروه های سیاسی و اقتصادی وابسته می شوند، در انتشار مطالب نیز جنبه نظرهای شخصی و گروهی را مطرح می کنند، به تنش های حوزه رسانه دامن می زنند و در نبود نظارت بر فعالیت حرفه خبرنگاری کم کم با رسانه های رسمی ارتباط گرفته و وارد حوزه رسانه می شوند.
وجود این دست افراد که با طمع عنوان خبرنگاری وارد عرصه مجازی و سپس رسانه شده اند، اگر به همراه آموزش های لازم و کسب مهارت های مورد نیاز باشد می تواند علاقه مندان عرصه خبرنگاری را افزایش دهد اما زمانی که به صورت مهارنشده وارد عرصه رسانه شود، به عنوان افراد بدون هویت، بدون مهارت و بدون دغدغه حرفه خبرنگاری آسیب جدی به این حوزه تحمیل می کند.
اگرچه هنوز قانون مشخصی برای خبرنگار نامیدن افراد وجود ندارد و وزارت ارشاد در این راه از لفظ کلی استفاده می کند، نیاز است که ساماندهی ها در این حوزه با همکاری دادستان ها، نیروی انتظامی، فرهنگ و ارشاد و مدیران رسانه ها صورت گیرد.

عدم تولید محتوا و توجه نکردن به صحت و قسم مطالب در این حوزه رهاورد بی توجهی به ورود افرادی به عنوان شهروندخبرنگار به رسانه ها و فضای مجازی است که با عناوین رسمی چون خبرنگار به دنبال کسب جایگاه هستند. این امر باید مورد توجه باشد که اگر به مساله آموزش و کسب امتیازات لازم برای ورود به عرصه خبرنگاری این قشر توجه نشود، وضعیت آشفته رسانه های امروز به از دست رفتن فضای رسانه ای و فروپاشی آن منتهی خواهد شد.

نویسنده: الناز پاک نیا