سوچلا؛ از سنت‌های شکار پرندگان در مازندران

شکار پرندگان به روش سنتی هم یكی از راه‌های درآمد روستاهای مركزی استان در آب بندان در زمان كم‌آبی است، در میانه‌های فصل پاییز پرندگان مختلف به سواحل دریای مازندران مهاجرت کرده و در آب‌بندان‌ها مستقر می‌شوند.

جایزه برنده، پرنده است

بدین ترتیب سوچلا از اوایل پاییز هر سال تا ١۵ اسفند ماه، در شب‌های تاریک با وسایل شكار سنتی بدون تیراندازی با رعایت عدم تیراندازی در فاصله ۵٠٠ متری اطراف آب‌بندان‌ها، مستقر میشوند تا شکار کنند.

همانطور که می‌دانید، یکی از شغل‌های اصلی و روش‌های درآمد مردمان مازندران، به روش صید پرندگان و ماهی است؛ و اینکه در زمانهای قدیم هم با تیر و کمان و تور، به شکار پرندگان می‌رفتند.

بازی محلی سوچلا هم به همین شکل است، این بیشتر شبیه به همان فصل شکار خارجی‌ها بوده و جایزه بازیکنان هم همان پرنده‌ای است که شکار کرده‌اند.

سوچلا ترکیبی از سو(نور) و چلا است، که اینطور تعبیر میشود که منظور چلچله باشد یعنی نوعی از پرندگان وحشی از راسته گنجشک‌‌سانان و تیره پرستویان که با انواع آب و هوای خنک، معتدل بسیار گرم و یا بسیار سرد سازگار بوده و در کشورهای مختلفی زندگی می‌کند.

این نوع شكار توسط تور و بیشتر در روستاهای گل‌نشین، سیدمحله، زرین كلا، لاریم و مشک‌آباد در مسیر جاده ساری بابلسر از طریق جاده خزر آباد انجام می‌شود.

بازی های اصیل مازندرانی

بازی چلیک مارکا نیاز به دو گروه دارد، در این بازی نیاز به دو عدد چوب است که باید یکی از آن‌ها بزرگ باشد؛ بازی به این شکل است که بازیکنان باید به زیر چوب بزنند و آن را به بالا پرت کنند و سپس محکم به چوب می‌زنند، هر چوبی که فاصله بیشتری را طی کند، آن گروه برنده است و تیم بازنده باید به تیم برنده سواری بدهد.

در بازی محلی آغوزکا، آغوز به معنی گردو است، اول از همه، باید همه گردوها را دو به دو، به روی یکدیگر قرار داده و اولین بازیکن باید بزرگترین گردو را به سمت گردوهای چیده شده پرت کند، اگر نفر اول به گردویی زد، که فعلا برنده حساب می‌شود و بقیه بازیکنان باید به تیره او بزنند، اگر زدند که برنده گردو می‌شوند و اگر نه، همان نفر اول گردوها را می‌برد، مسابقه هم فقط بر سر گردو است.

در بازی محلی رِزین کا، رزین اسم یک تیرکمان مازندرانی است که چوب آن شبیه به Y است که در وسط آن یک سنگ قرار می‌گیرد، به این شکل که چند قوطی یا لاکی در یک فاصله معینی قرار داده و سعی میکنند تا با رزین به آن بزنند. هر کسی امتیاز بیشتری بگیرد برنده است.

بازی محلی ریسمان بازی بیشتر یک بازی نمایشی در جشن و مراسمات شاد بوده نیاز به دو نفر دار تا یک نفر بالای چوب و یک نفر به نام شیطونک در پایین قرار بگیرد،‌به این شکل که کسی که بالای چوب یا طناب ایستاده، باید این مسیر را صحیح و سالم طی کندک حالا بعضی‌ها بر روی سر خود یک قابلمه بزرگ هم میگذارند و یا با دوچرخه میروند، نقش شیطونک هم این است که در پایین باید مردم را سرگرم کند و بخنداند، بعد از اینکه مراسم تمام شد به داخل جمعیت رفته و پول و شیرینی از مردم بگیرد.نام دیگر بازی تِشک جنگی، همان گاو بازی است که معمولا در شهرستان نور رواج دارد و به این شکل که دو گاو جنگی را در مقابل هم قرار میدهند تا بجنگند، هر گاوی که بمیرد و یا اینکه از میدان فرار کند، بازنده مسابقه است، جایزه این مسابقات هم بستگی دارد به گاوداران که چه چیزی را شرط کرده بودند.

کشتی لوچو، معمولا در اعیاد و مراسمات شاد برگزار شده و به این شکل است که هر کشتی‌گیری که در مدت دو هفته، بتواند همه حریفان خود را شکست دهد، برنده مسابقات است و جایزه آن هم یا یک راس گاو و یا یک راس گوسفند بوده که توسط اهالی خریداری می‌شود، در این بازی ضربه زدن به سر یا بدن، گرفتن گوش، ضربه به کتف و هرگونه آسیب رساندن، خطاست.

سوچلا، جزو هفت بازی سنتی و دیرینه مردم مازندران

همچنین سوچلا، جزو هفت بازی سنتی و دیرینه مردم مازندران قرار دارد، این هفت بازی شامل؛ چلیک مارکا، آغوزکا، رزین کا، ریسمان بازی، تشک جنگی، کشتی لوچو و سوچلا هستند.

نام سوچلا را این روزها بر روزی رستوران‌ها، اماکن تفریحی، تالارها، سردرب آپارتمان‌ها، نشریه‌ها، شرکت‌ها و غیره در مازندران مشاهده میکنیم که نشان از معروفیت و قدمتی بودن آن دارد.

این قرق‌شکنی در شکار پرندگان در آب بندان‌ها امروزه کمرنگ شده ولی هنوز وجود دارد.

سوچلا، بدون تیراندازی

در مقابل سوچلا، میچکاسو قرار دارد که ترکیبی از کلمه میچکا(گنجشک) و سو(نور) نیز بین روستاییان قدیمی مازندرانی معروف است، به این صورت که شکارچیان با در دست داشتن چراغ قوه به جنگل یا باغ رفته و گنجشکان بزرگ را شکار می‌کنند، البته این اقدام کمرنگ شده ولی از بین نرفته است.

این سنت‌ها از گذشته بین جوانان روستایی رواج داشته و اغلب به‌صورت گروهی با همراهی یک نفر به‌عنوان پیشرو در تاریکی شب انجام میشد.امروزه از نظر مسئولان محیط زیست، این که شکار هر گونه پرنده در شب ممنوع بوده و حداقل جریمه شکار نیز برای هر قطعه ۵۰ هزار تومان است.

شب‌ها معمولا انواع پرندگان از جمله (ابیا) در شب‌های فصل زمستان برای فرار از یخبندان ارتفاعات به دامنه و حتی به باغ‌های مرکبات مناطق دشت می‌آیند و برخی از این فرصت سواستفاده می‌کنند، چلا که روش شکار در شب ناجوانمردانه است.

پس سوچلا روشی بدون تیراندازی ولی میچکاسو با تیراندازی انجام می‌شود، در هر دو صورت شکار انجام شده و طعمه در دام شکارچی می‌افتد.

روزدما، هم خانواده سوچلا

در روش دیگر سنتی شکار به‌نام (روزدما)، شکار پرندگان در روز روشن و در اواخر مهر ماه با مهاجرت پرندگان وحشی به آبگیرها انجام شده و صید اغلب اردک است، به این صورت که در محلی گودالی حفر کرده و تور را به‌صورت عمودی رویش به طوری که بانخ بسته شده قرار میدهند.

یک طرف دیگر نخ را صیاد به‌دست گرفته و با ورود پرندگان وحشی به منطقه اردک‌های از قبل ترتیب شده به جمع پرندگان وحشی پیوسته و آن‌ها را به طرف گودال می‌كشانند، بعد صیاد نخ را کشیده، تور روی گودال افتاده و پرندگان به دام می‌افتند‌.