زیبایی های محور هراز، ایستاده در تخریب و غبار

آمل- الناز پاک نیا: در حوزه توجه به مسائل زیست محیطی و جلوگیری از آلایندگی هوای مناطق مختلف یکی از مسائل مهمی که در طی سال های اخیر مورد توجه رسانه ها و فعالان زیست محیطی قرار گرفته است؛ آلایندگی معادن در محورهای اصلی و برخی مناطق کوهستانی و رودخانه ای استان مازندران است.
در یکی دو سال اخیر، همزمان با مطرح شدن افزایش غبارآلودگی خوزستان و استان های جنوب کشور، افزایش گرد و غبار و گرفتگی هوا در محور هراز نیز مورد توجه مخاطبان قرار گرفته است.
از سویی نازیبا شدن چهره طبیعت محور هراز شامل از میان رفتن کوه ها، تپه ها، رودخانه ها و مناطق بکر و طبیعی این محور مورد اعتراض قرار گرفته بود. در همین مدت اما دستگاه قضایی استان مازندران توجه و نگاه ویژه به این حوزه از محیط زیست داشته و چندین بازدید از این محور و معادن آن را در دستور کار قرار داده است.
بار دیگر دادستان مرکز استان به همراه مدیرکل صنعت و معدن استان و مدیرعامل آب منطقه ای مازندران به همراه کارشناسان حوزه های محیط زیست و منابع طبیعی به این محور آمده بودند تا از معادن این منطقه بازدید داشته باشد.
تقریبا 15 معدن در محور هراز مورد بازدید گروه قرار گرفت که همگی چالش ها و مشکلات یکسانی داشتند. تقریبا معدنی نبود که شرایط و ضوابط اصولی و قانونی را رعایت کند و این در بازدیدها مورد تاسف و تاثر اعضای گروه قرار می گرفت.
برداشت بی رویه و خطرآفرین کردن کوه ها و مناطق کوهستانی با برداشت های بی رویه در همان نگاه نخست به چشم می آمد.
تقریبا در تمامی معادن، با یک مساله اساسی روبه رو شدیم، مدیرکل صنعت و معدن در این باره توضیح می داد که ابتدا منطقه ای مثلا 25 هکتار برای معدن کاری درخواست می شود، اما منابع طبیعی با دو یا سه هکتار موافقت می کند، طبق قانون اگر با بقیه منطقه مخالفتی صورت نگیرد و یا ذکر نگردد که معدن کاری تنها در این دو هکتار موافق و مابقی ممنوع است، معدن کاری ادامه نمی یابد، اما در صورت سکوت در مجوز نسبت به بقیه حریم، موجب می شود که قانون اجازه دهد که تمام منطقه معدن کاری صورت گیرد.همین یک نکته موجب شده بود که هکتارها از کوه ها و تپه های طبیعی محور هراز مورد معدن کاری قرار گرفته بود در حالی که هم منابع طبیعی و هم محیط زیست با این روند مخالف بودند اما معدن کاران براساس همین مجوز به کار خود یعنی تقریبا نابودی منطقه ادامه دادمی دادند.در همان دو معدن نخست، دادستان دستور تعطیلی معدن کشوری و شاهزید را صادر کرد. هیچ کدام از معادن دارای راه دسترسی مناسب نبودند و کارشناس راهداری می گفت که بیشتر تصادفات در این منطقه به دلیل تردد کامیون ها و دستگاه های سنگین صورت می گیرد.معدن کشوری، به دل دو فقره کوه نفوذ کرده بود و میانه دو کوه را می شکافت، کارشناسان معتقد بودند که با یک بارش شدید و یا انفجاری دیگر در معدن این دو کوه فرو خواهد ریخت. این معدن حوضچه نداشت و گفته شد که مجوز هم نداشت. دادستان دستور تعطیلی صادر کرد اما یک تعطیلی متفاوت، که زمانی که دستور تعطیلی توسط دادستانی داده می شود بازگشایی هم فقط از طریق نامه کتبی دادستان مرکز استان و شهرستان باشد.این امر نشان می دهد که معادن اگرچه توسط مسئولان و ناظران مورد بررسی و نظارت قرار می گیرند اما برخی افراد با لابی های مختلف از دستگاه های موازی حکم بازگشایی می گیرند.
*عدم هماهنگی دستگاه ها، چالش عمده معادن
در آغاز به کار و فعالیت معادن حدود چهار تا 5 دستگاه صاحب نظر، مسئول نظارت هستند، محیط زیست، منابع طبیعی، صنعت و معدن، آب منطقه ای و راهداری و فرمانداری…
در بازدیدها اختلاف نظر میان مسئولان و کارشناسان به خوبی واضح بود، همین امر را از دادستان مرکز استان پرسیدیم، حسینی عالمی نیز این امر را مورد تایید قرار داده و تاکید کرد که در این میان دادستانی نقطه وصل و حلقه اتصال برای نظارت های بیشتر خواهد بود.در بازدید به خوبی مشخص بود که در تمامی معادنی که تخلف وجود داشت همه بدون استثنا تخلف داشتند و برداشت غیرمجاز و آسیب به طبیعت در تمامی معادن محرز بود، اما به محض اینکه یک دستگاه برای عدم تعطیلی و رفع نقص معدن پادرمیانی می کرد سایر دستگاه ها سکوت می کردند و رضایت می دادند.بیشتر معادن هم تحقیقا از حمایت حداقل یکی از دستگاه ها برخوردار بودند و این دستگاه تلاش می کرد برای معدن مهلت بگیرد و یا به نوعی اتفاقات رخ داده را توجیه کند.به عنوان مثال در هنگام تردد از محور هراز، سه دستگاه لودر و کامیون در حال برداشت از رودخانه بودند،برداشتی که تقریبا هیچ دستگاهی متولی آن را نشناخت. برداشت مستقیم از رودخانه در معدن آیینه بندان نیز در حال انجام بود، دادستان دستور توقف حرکت داد و همه گروه به رویه موجود انتقاد داشتند اما یکی از دستگاه ها واسطه شد و قول گرفت و گفت که مشکل را رفع می کند و همین امر گروه را دوباره به حرکت وا داشت.دادستان مرکز استان البته در توقف بعدی این امر را متذکر شد که این دفاع ها از تخلف درست نیست!
نکته جالب دیگر موجب مزاح میان خبرنگاران و کارشناسان شده بود؛ مطلع ساختن تعدادی از معادن متخلف از بازدید بود، به گونه ای که انگار به معادن خبر داده بودند بازدیدی قرار است صورت گیرد.در معدن شاهزید که معدن آلودگی هوای بسیار زیادی تولید کرده بود و ریزش واریزه های کوهی از منطقه آلودگی و غبار هوا را برای راه دسترسی و اهالی مشکل ساز کرده بود، این نقل قول از سخن یکی از کارشناسان هویدا بود که کاش امروز کار را تعطیل می کردید!
دادستان ساری و نیز دادستان آمل اما در این زمینه معتقد بودند که معدن به دلیل قرار گرفتن در محل سکونت اهالی شاهزید و نیز قرار گرفتن در راه دسترسی روستایی برای این منطقه آسیب آفرین است و باید فعالیت آن متوقف شود. دادستان آمل متذکر شد که بارها از این معدن به دلیل آلودگی هوا شکایت شده است و متاسفیم که به عینه می بینیم هم منابع طبیعی مورد تعرض قرار گرفته و هم تولید گرد و غبار آن زندگی را برای اهالی سخت کرده است.
معدنی در نزدیکی مرکز دفن زباله آمل عمارت نیز گفته شده که تعطیل بود اما ردپای تازه کامیون ها مورد مزاح گروه قرار گرفت و به خوبی مشخص بود که به آنها اطلاع داده بودند که کار را تعطیل کنند چون قرار است بازدید صورت گیرد. این معدن شاکی خصوصی هم داشت، اضافه برداشت نیز در آن گزارش شده بود و تعدادی از کارشناسان معتقد بودند که به دلیل قرار گرفتن در نزدیکی مرکز عمارت انفجار مواد معدنی به انفجار مرکز دفن زباله نیز منجر می شود.
*برداشت ابدی!
یکی از مواردی که در بازدید ها به چشم می خورد، وجود مجوزهای ده تا 12 ساله برای معادنی بود که در شرایط فعلی هم دیگر منابع طبیعی و محیط زیستی برای ادامه حیات در آن وجود نداشت. مثلا معدن شاهزید که داستان آن گفته شد با این شرایط آلودگی و اینکه دادستان اجازه بازگشایی نداد و فعلا آن را تعطیل اعلام کرد به تازگی مجوز فعالیت 12 ساله اش نیز صادر شده است.
در بیشتر معادن کار به همین منوال بود، تخلفات و برداشت ها و تجاوز به حریم کوه و دریا مشهود بود اما مجوزهای ده ساله اجازه می داد حتی تا یک دهه دیگر هم برداشت کنند.یکی از کارشناسان می گفت هم اکنون در محور هراز بیش از 90 مجوز صادر شده اما تقریبا 20 معدن فعال است که اگر همه مجوزها فعال شود این منطقه دیگر طبیعتی برای دیدن نخواهد داشت.
به نظر می رسد در بسیاری از معادن باید برداشت ها تا زمان احیای کوه و طبیعت متوقف شود اما …
بسیاری از صاحبان معادن از افراد شناخته شده بودند، افراد صاحب نفوذی که تاکنون توانسته بودند به کار خود ادامه دهند و طبیعت را قربانی کنند حالا باید دید در ادامه نیز شاهد فعالیت های تخریب گرانه این معادن خواهیم بود یا خیر.
سیدیونس حسینی‌عالمی دادستان مرکز استان در حال بازدید از معادن محور هراز به هدف از نظارت و بازرسی بر معادن اشاره و اظهار کرد: با توجه به دستور رئیس کل دادگستری استان مازندران مبنی بر نظارت هر چه بیشتر بر عملکرد معادن، بنده به عنوان دادستان عمومی و انقلاب اسلامی مرکز استان مازندران و رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان، کارشناسان اداره محیط زیست و مدیران اداره منابع طبیعی مازندران از معادن بازدید کردیم.
وی افزود: از دلایل نظارت و بازرسی معادن می‌توان به عدم رعایت به قوانین زیست محیطی، نداشتن مجوزهای مربوط، قرار گرفتن در بستر رودخانه و برداشت‌های غیرقانونی توسط معادن اشاره کرد.این مسؤول با تأکید بر اینکه برای دادستانی حفظ محیط زیست مازندران در اولویت قرار دارد، گفت: هدف حل کردن مشکلات زیست محیطی است و ما بر این باوریم که تاکنون در حوزه نظارت بر محیط زیست و همچنین کوه‌خواری در محور جاده هزار ضعیف عمل شده، حضور ما بیانگر نظارت جدی و مصمم است.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه راهکار موثر برای از بین بردن گرد و غبار ناشی از کوه خواری در محور هزار چیست، اظهار کرد: معادنی که از نظر عملکرد بر طبق معیارهای زیست محیطی درست عمل نکنند شناسایی شده و تعطیل خواهند شد، برای دادستانی و مدیران اجرایی بحث محیط زیست چه انسانی و چه حیوانی با اهمیت بوده و عملکرد نشان دهنده حساسیت است.