رنگ‌آوری مرکبات؛ بازی با سلامت مردم و مسئولیتی که گم شده است

 ساری-گروه اقتصادی:با آغاز فصل برداشت مرکبات، بازار پرتقال و نارنگی زودتر از موعد گرم می‌شود؛ میوه‌هایی براق، خوش‌رنگ و چشم‌نواز که در نگاه اول نوید تازگی می‌دهند، اما پشت این ظاهر فریبنده، پدیده‌ای نگران‌کننده به نام «رنگ‌آوری مرکبات» پنهان شده است؛ پدیده‌ای که سال‌هاست سلامت مصرف‌کنندگان را تهدید می‌کند و هم‌زمان، مسئولیت دستگاه‌های نظارتی را به چالشی جدی کشانده است.

رنگ‌آوری مرکبات به فرایندی اطلاق می‌شود که در آن میوه‌های نارس یا نیمه‌رس، با استفاده از مواد شیمیایی یا گازهای خاص، زرد یا نارنجی می‌شوند تا زودتر روانه بازار شوند. در حالی که در استانداردهای علمی، رنگ گرفتن طبیعی مرکبات نیازمند زمان، دما و رسیدگی درخت است، در این روش سودمحور، «ظاهر» جای «سلامت» را می‌گیرد. نتیجه، میوه‌ای است که رنگ دارد اما طعم، ارزش غذایی و ایمنی آن محل تردید است.

خطر اصلی رنگ‌آوری، استفاده از مواد غیرمجاز یا کنترل‌نشده است. هرچند در برخی کشورها استفاده محدود و استاندارد از گاز اتیلن تحت نظارت دقیق مجاز شمرده می‌شود، اما آنچه در بازارهای محلی و سنتی ایران مشاهده می‌شود، اغلب فاصله معناداری با این استانداردها دارد. استفاده از مواد ناشناخته، انبارهای غیربهداشتی و نبود نظارت مؤثر، احتمال باقی‌ماندن مواد شیمیایی بر سطح یا بافت میوه را افزایش می‌دهد؛ موادی که می‌توانند در بلندمدت به مشکلات گوارشی، حساسیت‌های پوستی و حتی بیماری‌های جدی‌تر منجر شوند.

از منظر تغذیه‌ای نیز رنگ‌آوری یک فریب آشکار است. مرکبات نارس، حتی اگر ظاهری رسیده داشته باشند، فاقد میزان کافی ویتامین C، آنتی‌اکسیدان‌ها و قندهای طبیعی هستند. مصرف‌کننده‌ای که با هدف تقویت سیستم ایمنی به سراغ پرتقال می‌رود، در واقع محصولی کم‌خاصیت و گاه مضر را وارد سبد غذایی خانواده می‌کند. اینجاست که موضوع از یک تخلف صنفی فراتر می‌رود و به مسئله‌ای مرتبط با «حق سلامت عمومی» تبدیل می‌شود.

اما پرسش اصلی این است: مسئولیت این وضعیت بر عهده کیست؟ پاسخ روشن است؛ زنجیره‌ای از مسئولیت‌ها که از باغ تا بازار امتداد دارد. وزارت جهاد کشاورزی مسئول آموزش، هدایت و نظارت بر تولیدکنندگان است؛ سازمان غذا و دارو باید سلامت محصولات عرضه‌شده را تضمین کند؛ تعزیرات حکومتی و دستگاه قضایی موظف به برخورد بازدارنده با متخلفان‌اند و شهرداری‌ها و اتحادیه‌های صنفی نیز در سامان‌دهی بازار نقش دارند. با این حال، تکرار سالانه این پدیده نشان می‌دهد که یا قوانین بازدارنده نیستند، یا اراده‌ای جدی برای اجرای آن‌ها وجود ندارد.

نکته قابل تأمل، سکوت یا واکنش‌های مقطعی برخی دستگاه‌هاست؛ برخوردهایی که اغلب پس از رسانه‌ای شدن موضوع و در قالب چند خبر کوتاه از «کشف انبار رنگ‌آوری» یا «جمع‌آوری چند تُن مرکبات» خلاصه می‌شود. این اقدامات نمایشی، اگرچه ضروری‌اند، اما بدون سیاست‌گذاری پیشگیرانه، آموزش باغداران، شفافیت در اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی مصرف‌کنندگان، تأثیری پایدار نخواهند داشت.

رسانه‌ها در این میان نقش کلیدی دارند. اطلاع‌رسانی دقیق، مطالبه‌گری مستمر و پرهیز از عادی‌سازی تخلف، می‌تواند فشار افکار عمومی را بر نهادهای مسئول افزایش دهد. تجربه نشان داده است که هرجا سلامت مردم به مطالبه‌ای عمومی تبدیل شده، دستگاه‌ها ناگزیر به پاسخ‌گویی شده‌اند.

رنگ‌آوری مرکبات، صرفاً یک تقلب ساده نیست؛ نمادی است از ترجیح سود کوتاه‌مدت بر سلامت بلندمدت جامعه. تا زمانی که مسئولیت‌ها به‌درستی تقسیم و اجرا نشوند و سلامت مردم در اولویت سیاست‌گذاری قرار نگیرد، این میوه‌های خوش‌رنگ همچنان با طعمی از بی‌اعتمادی بر سفره‌ها خواهند نشست.